حتماً تا به حال با افرادی برخورد داشته‌اید که پس از صحبت با آن‌ها به این فکر کنید که چقدر بیشتر از سن خود می‌فهمند. یا افرادی که سؤالات فلسفی می‌پرسند و مدام به دنبال یافتن فلسفهٔ مرگ و زندگی هستند. در واقع این دوستان فیلسوف ما «هوش هستی گرا» یا همان «هوش وجودی» دارند.
هوش هستی گرا نهمین هوش از هوش‌های چندگانهٔ نظریهٔ گاردنر است. البته این هوش حدوداً ده سال بعد از ارائهٔ نظریهٔ اول به هوش‌های هشت‌گانه اضافه شد.
در مقالهٔ مربوط به گاردنر، در مورد این نظریه به طور مفصل صحبت کرده‌ایم. برای مطالعهٔ آن و همچنین انجام تست هوش هستی گرا می‌توانید روی دکمهٔ زیر کلیک کنید:
هوش وجودی گاردنر یکی از عجیب‌ترین و کمیاب‌ترین هوش‌ها است. اما نگران نباشید. شما هم می‌توانید با خواندن راهکارهای این مقاله، آن را در خود پرورش دهید و بفهمید چطور می‌توانید از آن در زندگی خود استفاده کنید.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
- هوش هستی گرای گاردنر یا هوش وجودی چیست؟
- دید کل‌نگر یعنی چه؟
- هوش هستی گرا چه نقشی در تضمین آیندهٔ جهان دارد؟
- افراد با هوش هستی گرا چه خصوصیاتی دارند؟
- چطور می‌توان هوش هستی گرا را در خود ایجاد کرد؟
- شغل مناسب هوش هستی گرا چیست؟
- چه افرادی در تاریخ به دلیل هوش هستی‌گرای خود مشهور شده‌اند؟
هوش هستی گرا یا هوش وجودی چیست؟
در مقاله‌های قبلی در مورد هوش‌های چندگانهٔ نظریهٔ گاردنر صحبت کردیم. این هوش‌ها عبارت بودند از:
- هوش موسیقیایی
- هوش درون فردی
- هوش بین فردی
- هوش طبیعت‌گرا
- هوش زبانی کلامی
- هوش تصویری فضایی
- هوش منطقی ریاضی
- هوش بدنی جنبشی
نهمین هوش از هوش‌های چندگانهٔ گاردنر هوش وجودی یا هوش هستی گرا (Existential Intelligence) است. این هوش سال‌ها پس از ارائهٔ این نظریه به لیست هوش‌ها افزوده شده است.
تعریف هوش وجودی به دلیل ماهیت آن، نسبت به سایر هوش های چندگانه سخت‌تر است. این هوش به توانایی استفاده از شهود و تفکر عمیق برای پرسیدن سؤالات بنیادی در مورد وجود انسان و جهان برمی‌گردد.
برخی انسان‌ها به طور ذاتی بیش از سایرین به دنبال یافتن سؤالات بنیادی هستند. سؤالاتی مثل:
- من چه کسی هستم؟
- هدف آفرینش ما چیست؟
- معنای زندگی چیست؟
- چرا زنده هستیم و چرا می‌میریم؟
به عقیدهٔ گاردنر پاسخ این سؤالات فراتر از درک ماست. چرا که آنقدر کوچک یا بسیار بزرگ هستند که از دایرهٔ درک حواس پنج گانهٔ ما فراتر می‌روند. به طور خلاصه، این افراد «دید کل‌نگر» دارند.
بد نیست بدانید که از این هوش با عناوین مختلفی یاد میشود. از جمله به این هوش، هوش فلسفی گاردنر، هوش هستی شناسی، هوش وجودگرا، هوش معنوی و هوش متافیزیکی هم گفته میشود.
دید کل‌نگر چیست؟
در تعریف هوش وجودی گاردنر به «دید کل‌نگر» اشاره کردیم. برای اینکه بفهمیم دید کل‌نگر چیست بیایید با هم نگاهی به مثالی بیندازیم که گاردنر در کتاب خود آورده است:
«جین» مدیر کمپانی «Hardwick/Davis» است. مدیران زیردست او معمولاً با مسائل عملیاتی و روزمره سر و کار دارند، در حالی که جین وظیفهٔ هدایت کل مجموعه را بر عهده دارد.
شغل او ایجاب می‌کند که دید بلندمدت داشته باشد. تغییرات بازار را پیش‌بینی کند، استراتژی مشخصی را تعیین کند، تخصیص بودجه و منابع کند و کارمندان و مشتریانش را تشویق به ادامهٔ مسیر کند.
او باید نیازهای آیندهٔ بازار، مشتریان و شرکت را ترسیم کند و کل سازمان را در آن مسیر هدایت کند.
از کتاب «هوش‌های چندگانه: افق‌های جدید در تئوری و در عمل» – هوارد گاردنر
به عقیدهٔ گاردنر شغل جین ایجاب می‌کند که از بالا به مسائل نگاه کند، تمام آن‌ها را در ارتباط با هم ببیند و تصمیم‌گیری کند.
توانایی دیدن مسائل از بالا همان دید کل‌نگر و یکی از خصوصیات هوش هستی گرای گاردنر است.
اهمیت هوش هستی گرا در زندگی
این روزها جهان با سرعت به پیش می‌رود و نگرانی‌های زیادی در مورد انفجار جمعیت، کمبود آب و غذا، تخریب محیط زیست، تغییرات سریع آب و هوایی و انرژی‌های تجدیدناپذیر وجود دارد.
برای اینکه نسل‌های بعدی بشر هم بتوانند در زمین با آرامش زندگی کنند، نیاز است که انسان عصر حاضر به درستی به این نگرانی‌ها پاسخ دهد. هوش هستی گرایانه می‌تواند در این زمینه به انسان کمک کند.
برای اینکه بشر امروزی بتواند تامین نیازهای آیندگان را تضمین کند، باید نقش خود را در برابر آن‌ها و جایگاهش را در جهان درک کند، از فردگرایی جدا شده و به سمت جمع‌گرایی برود.
این هدف تنها وقتی دست‌یافتنی خواهد بود که افراد دیدگاه جهان شمول داشته باشند، از خودخواهی و فردگرایی دست بردارند و خود را در برابر جهان اطرافشان مسئول بدانند.
پرورش هوش هستی گرا به انسان کمک می‌کند سریع‌تر به این طرز فکر دست پیدا کند. افراد با هوش هستی شناسانهٔ بالا، خود و جهان را یکپارچه دیده و می‌دانند هر عمل آن‌ها، تاثیر خود را در آینده خواهد گذاشت. در نتیجه راحت‌تر مسئولیت خود را در قبال جهان اطرافشان می‌پذیرند.
ویژگی‌های افراد با هوش هستی گرا
افرادی که دارای هوش هستی گرا هستند، عمیق فکر می‌کنند و به دنبال یافتن پاسخ سؤالات بنیادین خود هستند. برخی دیگر از ویژگی‌های مشترک میان این افراد عبارتند از:
- تفکر انتزاعی دارند و مثل یک فیلسوف به مسائل نگاه می‌کنند.
- از بحث‌های فلسفی لذت می‌برند.
- دوست دارند به مسائل از بالا نگاه کنند.
- برای یافتن پاسخ سؤالات بنیادین خود کنجکاو هستند، حتی اگر به جواب مشخصی نرسند.
- پدیده‌هایی را که درکشان خارج از توان حس‌های پنج‌گانه است به خوبی درک می‌کنند.
- به پرسیدن سؤالاتی در مورد زندگی، مرگ و جهان پس از مرگ علاقه دارند.
روش‌های تقویت هوش هستی گرا
با اینکه این هوش نسبتاً جدید و رمزآلود است، اما راه‌هایی برای پرورش و تقویت آن وجود دارد. گاردنر در این مورد می‌گوید:
برخی از راهکارهایی که برای تقویت هوش هستی گرا پیشنهاد شده است عبارتند از:
- از یک رصدخانه یا مجموعهٔ آسمان‌نما بازدید کنید. (می‌تونید از رصدخانه‌های آنلاین هم استفاده کنید. یکی از این سایت‌های جذاب، سایت رصد آنلاین ناسا هست که به شما پیشنهاد می‌کنیم.)
- ساعاتی از روز را به تخیل و فکر کردن اختصاص دهید.
- در کلاس‌های یوگا و مدیتیشن شرکت کنید.
- روی مهارت تفکر نقاد خود کار کنید.
- در مورد فلاسفهٔ عصر جدید و باستان مطالعه کنید.
- با دوستان و اعضای خانواده در مورد مباحثی که نیازمند دید وسیع و کل‌نگر هستند بحث کنید.
- در جلسات بحث آزاد و گرو‌ه‌های فلسفه‌خوانی شرکت کنید.
مشاغل مناسب هوش هستی گرا
برخی مشاغلی که برای افراد با هوش وجودی مناسب‌تر هستند عبارتند از:
- مربی یوگا
- مربی مدیتیشن
- روحانی مذهبی
- مشاور دینی
- فیلسوف
- تئوریسین (نظریه‌پرداز)
- دانشمند
افراد مشهور با هوش هستی گرای بالا
چهره‌های مشهور بسیاری را در طول تاریخ می‌توان در این دسته قرار داد. برخی از این افراد که دارای هوش وجودی بالایی بوده‌اند عبارتند از:
- سقراط
- فیثاغورث
- افلاطون
- ارسطو
- رنه دکارت
- گالیله
- نیوتن
- ابوریحان بیرونی
- فارابی
- جابرابن حیان
- شیخ بهایی
- خیام
- ابن هیثم
- خواجه نصیرالدین طوسی
نکتهٔ پایانی
هوش فلسفی گاردنر یکی از هوش‌های کمتر شناخته شده و کمیاب نظریهٔ هوش‌های چندگانه است. این هوش به توانایی تفکر کل‌نگر و پرسیدن سؤالات بنیادی بر می‌گردد. مانند سایر هوش‌ها، برای پرورش این هوش هم راه‌هایی پیشنهاد شده است.
اما فراموش نکنید که پرورش هوش هستی گرا تنها به این معنی نیست که افراد را تشویق به پرسیدن سؤالات عمیق کنیم. بلکه باید یاد بگیریم سؤالاتی را از خود بپرسیم که جستجوی پاسخ آن‌ها، ما را به زندگی شادتر و سلامت روانی بیشتر هدایت می‌کند.
مطالب مرتبط
اگر به هوش هیجانی و انواع نظریه‌های مربوط به آن کنجکاو هستید، می‌توانید با مراجعه به مطلب هوش هیجانی با یک تعریف ساده از این هوش آشنا شوید.
همچنین در مطلبی دیگر به بررسی تخصصی‌تر انواع مولفه‌های هوش هیجانی پرداخته‌ایم، که می‌تواند به شما در درک بهتر این هوش کمک نماید.
در مطلب زیر به خود هوش پرداخته ایم و سعی کردیم کاربردی ترین هوش های شناخته شده را مورد بررسی قرار دهیم.
همچنین اگر تمایل دارید که هوش خود را بسنجید. می‌توانید به مطلب زیر مراجعه نمایید و با انواع تست هوش آشنا شوید.
اگر می‌خواهید بیشتر با تاثیر انواع هوش در مدارس آشنا شوید می‌توانید به مطلب زیر مراجعه کنید.
به نظر شما اشتیاق به پرسیدن سؤالاتی در مورد جهان و وجود انسان، یک ویژگی ذاتی است یا برای رسیدن به آن باید مهارت‌های خاصی را در خود پرورش داد؟
محصولات آموزشی
عالی
ممنون از مطلبتون