ممکن است که شما به دنبال انتخاب مهارتی برای کسب درآمد باشید و به این فکر کنید که رشته مشاوره می‌تواند هم مهارتی برای خود و هم کسب و کاری عالی برای شما باشد. علم مشاوره می‌تواند با توسعه مهارتهای ارتباطی و حل مسئله کمک کند تا افراد بتوانند چالشها و مشکلات زندگی خود را حل کنند. با افزایش نیاز به حمایت‌های روانی و اجتماعی در جامعه، بازار کار شغل مشاوره به طور مداوم در حال گسترش است. مشاوران در زمینه‌های مختلفی با هدف ارتقا سلامت روان فعالیت میکنند و نقش کلیدی در بهبود کیفیت زندگی افراد دارند.
با توجه به تغییرات سریع اجتماعی و اقتصادی، مشاوره به افراد کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری بگیرند و به رشد شخصی و حرفه‌ای خود ادامه دهند.
به عنوان کسی که در این رشته تحصیل کرده همیشه افراد زیادی بودند که دوست داشتند وارد حرفه مشاوره و روانشناسی شوند و به نظرشان بازار کار جذابی دارد. اما نمیدانستند که آیا توانایی دارند یا نه و آیا این تغییر مسیرشغلی برای ایشان مناسب هست یا نه؟
قبل از اینکه ادامه مطلب را بخونید از شما دعوت میکنم که درباره طراحی مسیر شغلی بیشتر بدانید:
در ادامه از شما دعوت میکنم تا درباره رشته مشاوره و گرایشهای آن و بازارکار هرکدام بیشتر بیاموزید.
- معرفی رشته مشاوره, مشاور کیست؟
- 4 گرایش رشته مشاوره
- بازار کار هر کدام از گرایش‌ها چگونه است؟
- مهارتهای اساسی برای مشاور شدن
- مزایا و معایب رشته مشاوره چیست؟
- 3 تفاوت رشته مشاوره و روانشناسی
- سوالات متداول
معرفی رشته مشاوره, مشاور کیست؟
مشاوره به فرآیند کمک به افراد در شناسایی و حل مشکلات شخصی، اجتماعی یا تحصیلی اشاره دارد. یک جلسه مشاوره شامل گفتگو، گوش دادن فعال و ارائه راهکارهای عملی است. مشاوره می‌تواند به افراد کمک کند تا به درک بهتری از خود و شرایط برسند و تصمیمات بهتری بگیرند.
مشاور کسی است که در رشته مشاوره در دانشگاه آموزش دیده است و مهارتهای لازم برای ارائه خدمات مشاوره را دارا می‌باشد. مشاوران معمولاً در زمینه‌های مختلفی مانند مشاوره روانشناختی، تحصیلی، شغلی و خانواده فعالیت میکنند (سازمان روانشناسی آمریکا) . آنها به مراجعان کمک میکنند تا با چالشهای زندگی خود بهتر کنار بیایند و به اهدافشان دست یابند (ببینید تعریف سازمان روانشناسی.
برای ورود به رشته مشاوره, با دیپلم رشته تجربی و یا رشته انسانی, می توانید انتخاب رشته کنید. در مقطع کارشناسی, مشاوره بدون گرایش است, اما در کارشناسی ارشد با توجه به توانمندی‌ها و استعدادهای خود می‌توانید یکی از 4 گرایش را انتخاب کنید.
4 گرایش رشته مشاوره در دانشگاه
رشته مشاوره دارای 4 گرایش شغلی است که هر کدام کاربردهای متفاوتی دارند. شما با توجه به نیاز خود می‌توانید از خدمات مشاوره هر یک بهره بگیرید. در ادامه به تعریف هر گرایش به طور مجزا پرداخته شده است.
مشاور مدرسه
مشاور مدرسه نقش حیاتی در ایجاد یک محیط آموزشی مثبت و حمایتگر دارد. او با ارائه راهنمایی‌های تحصیلی و اجتماعی به دانش‌آموزان، به آنها کمک می‌کند تا توانایی‌های خود را شناسایی کرده و به بهترین شکل ممکن از آنها بهره‌برداری کنند.
مشاوران با برقراری ارتباط مؤثر با دانش‌آموزان، والدین و معلمان، به ایجاد یک جامعه آموزشی سالم و پویا کمک میکنند. هدف اصلی آنها ارتقاء سلامت روانی و اجتماعی دانش‌آموزان و فراهم کردن شرایطی برای موفقیت تحصیلی و شخصی آن‌هاست.
تجربه 10 ساله من به عنوان مشاور مدرسه نشان داده است که استفاده از خدمات مشاوره تحصیلی از زمان ورود کودک به کودکستان ضروری است. گاهی والدین و یا اولیا مدرسه با واکنشهای هیجانی و نسنجیده وضعیت را بدتر میکنند. کودکان و نوجوانان بسیاری را دیده‌ام که در دوست‌یابی و سازگار شدن با شرایط جدید, مشکلات فراوانی داشتند. کمک تخصصی مشاوره در فرایند تحصیلی باعث رشد فرزندان و پویایی محیط آموزشی می‌شود.
مشاور مدرسه به مسائلی همچون مشکلات تحصیلی, هیجانی و ارتباطی بین دانش آموزان می‌پردازد. به طور کلی وظایف یک مشاور مدرسه شامل:
1. راهنمایی تحصیلی: مشاور تحصیلی به دانش آموزان برای شناسایی مسیر تحصیلی مناسب خود و اتخاذ تصمیمات بهتر در مورد انتخاب رشته و دانشگاه کمک می‌کند.
2. حمایت عاطفی: این مشاوران به دانش‌آموزان در مواجهه با چالشهای عاطفی و اجتماعی کمک میکنند و به آنها احساس امنیت و حمایت می‌دهند.
3. توسعه مهارتهای اجتماعی: مشاوران به دانش‌آموزان مهارتهای ارتباطی و اجتماعی را آموزش می‌دهند که برای موفقیت در زندگی شخصی و حرفه‌ای ضروری است.
4. پیشگیری از مشکلات: با شناسایی زودهنگام مشکلات تحصیلی یا رفتاری، مشاوران می‌توانند به دانش‌آموزان کمک کنند تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنند.
5. ایجاد ارتباط مؤثر: مشاوران به عنوان پل ارتباطی بین دانش‌آموزان، والدین و معلمان عمل میکنند و به بهبود ارتباطات در محیط آموزشی کمک میکنند.
مشاور شغلی
مشاور شغلی یکی از حرفه‌های مهم و تأثیرگذار در دنیای امروز است که به افراد کمک می‌کند تا مسیر شغلی مناسب خود را پیدا کنند و به اهداف حرفه‌ای خود دست یابند.
این شغل شامل ارزیابی مهارت‌ها، علایق و ارزش‌های فردی است و مشاوران با ارائه راهنمایی‌های تخصصی، افراد را در انتخاب شغل، نوشتن رزومه، آماده‌سازی برای مصاحبه و توسعه مهارتهای لازم یاری میکنند.
مشاوران شغلی با درک نیازهای بازار کار و روندهای شغلی، به مراجعین خود کمک میکنند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و در مسیر شغلی خود موفق‌تر عمل کنند.
اگر شما شغل هنوز به دنبال شغل و یا بهترین شغل هستید مشاوره استعداد‌یابی شغلی می‌تواند به شما کمک کند تا به سوالات خود پاسخ درست دهید. مشاوره شغلی برای همه افرادی که به دنبال موفق شدن در زندگی خود هستند لازم و ضروری است, زیرا کمک می‌کند تا افراد بتوانند:
با چالشهای شغلی مواجه شوند.
مسائل مربوط به شرایط کاری همچون منابع انسانی, تغییر کار و تکنیک‌هایی برای توسعه شغل را بیاموزند و موانع را رفع کنند.
به اهداف شغلی مورد نظرشان برسند.
مشاور خانواده
خانواده اولین جمعی است که هر کودک به آن قدم می‌گذارد و بستر خانواده اگر آرام و رشد دهنده باشد کودک رشدی سالم خواهد داشت. مشاور خانواده حرفه‌ای است که به افراد و خانواده‌ها در حل مشکلات و چالشهای خانوادگی کمک می‌کند.
این مشاوران معمولاً در زمینه‌های ارتباطات، تعارضات، تربیت فرزندان و مسائل عاطفی تخصص دارند. هدف آنها ایجاد فضایی امن برای گفتگو و ارائه راهکارهایی برای بهبود روابط و کیفیت زندگی خانوادگی است. بنابراین حیطه کار مشاوره خانواده از مشاوره پیش از ازدواج تا مشاوره طلاق را در برمی‌گیرد.
مشاوره توانبخشی
مشاور توانبخشی یکی از شغل‌های حیاتی و مؤثر در حوزه سلامت و بهزیستی است که به افراد دارای معلولیت یا ناتوانی کمک می‌کند تا با چالشهای جسمی، روانی و اجتماعی خود مقابله کنند. این مشاوران با استفاده از دانش تخصصی و مهارتهای ارتباطی، به افراد و خانواده‌هایشان در فرآیند بهبودی و بازگشت به زندگی روزمره یاری می‌رسانند.
هدف اصلی مشاور توانبخشی، ارتقاء کیفیت زندگی و توانمندسازی افراد معلول برای دستیابی به استقلال و خودکفایی است. این شغل نیازمند همدلی، صبر و توانایی در تشخیص نیازهای فردی افراد معلول است تا بتواند برنامه‌های مناسب و مؤثری را طراحی و اجرا کند.
افرادی که معلولیت جسمی و روانی دارند برای انطباق با محیط زندگی و رسیدن به استقلال ابتدا نیازمند تغییراتی در محیط زندگی خود هستند و وظیفه مشاور توانبخشی در شروع کمک به خانواده برای پذیرش فرد معلول همانگونه که هست و بعد شناخت منابع و موانع دستیابی به استقلال و سازگاری برای ایشان است.
به طور کلی هدف در مشاوره توانبخشی کمک به فرد دارای نیازهای ویژه (معلولیت) و خانواده ایشان در جهت:
کنار آمدن با مسائل جسمی و روانشناختی ناشی از معلولیت
ایجاد اعتماد به نفس در فرد و خانواده وی
رسیدن به استقلال در زندگی خصوصی و حرفه ای برای بهره گیری از توانایی‌های خود است.
بازار کار هر کدام از گرایشهای رشته مشاوره چگونه است؟
بازار کار رشته مشاوره در سال‌های اخیر به دلیل افزایش نیاز به خدمات روانشناختی و مشاوره، رونق قابل توجهی داشته است. مشاوره به افراد کمک می‌کند تا با چالشهای زندگی، مشکلات روانی و اجتماعی، و تصمیم‌گیری‌های مهم مواجه شوند.
شاید پاسخ به سوال شرایط بازار کار کاملا روشن و واضح نباشد چون میزان درآمد در شغلی مثل مشاوره به عوامل زیادی مانند تجربه و تخصص مشاور بستگی دارد.
اما مهمترین عامل در اینکه شغلی بازار کار بهتری دارد این است که فرد بتواند به جایگاه‌های شغلی بیشتری دسترسی داشته باشد. یعنی شما بتوانید با توجه به دانش و مهارت‌هایتان در مکان‌های بیشتری به کار بپردازید. به عنوان مثال مشاور خانواده در چند بخش می‌تواند کار کند مثل مشاوره پیش از ازدواج و…
چند نمونه از حوزه کاری هر گرایش در ادامه آمده است:
- مشاور مدرسه: مدرسه و مکان‌های آموزشی
- مشاور شغلی: شرکتها و کلینیک‌ها و حتی مدارس
- مشاور خانواده: کلینیک‌ها و مراکز مشاوره به عنوان مشاور خانواده, ازدواج و طلاق
- مشاور توانبخشی: مراکز توانبخشی, بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها
مهارتهای اساسی برای مشاور شدن
ورود به رشته مشاوره نیازمند آگاهی و آمادگی‌های خاصی است. در اینجا به چند نکته مهم اشاره شده است:
1. آشنایی با مبانی روانشناسی: درک اصول روانشناسی و نظریه‌های مختلف می‌تواند به شما در فهم بهتر رفتار انسان‌ها کمک کند.
2. مهارتهای ارتباطی: توانایی برقراری ارتباط مؤثر و گوش دادن فعال از جمله مهارتهای کلیدی مشاور است.
3. اخلاق حرفه‌ای: آشنایی با اصول اخلاقی و حفظ حریم خصوصی مراجعین بسیار مهم است.
4. آموزش و تحصیلات: معمولاً نیاز به تحصیلات دانشگاهی در زمینه روانشناسی یا مشاوره دارید و ممکن است دوره‌های تخصصی نیز لازم باشد.
5. تجربه عملی: شرکت در کارآموزی‌ها و دوره‌های عملی می‌تواند به شما کمک کند تا مهارتهای خود را در دنیای واقعی تقویت کنید.
مزایا و معایب رشته مشاوره چیست؟
انتخاب هر شغلی علاوه بر توانایی‌هایی که به فرد اضافه می‌نماید می‌تواند چالش‌هایی نیز با خود داشته باشد, در این میان مشاغل یاری‌گرانه همیشه فرسودگی بالاتری را نسبت به باقی مشاغل دارند. محیط کاری همراه با چالش و استرس, مواجه بودن با شرایط بیماری و ناخوشی مراجعین و بیماران و درگیر شدن در فرایند بهبودی و مسئولیت ناشی از درمانگر بودن این چالشها را بیشتر می‌کند.
شغل مشاوره یکی از مشاغل یاری‌گرانه است که مزایا و معایبی دارد. از معایب رشته مشاوره می توان به ورود دیر به بازار کار (بعد از مقطع کارشناسی ارشد) , میزان درآمد پایین به نسبت تعهد زمانی, مواجهه با هیجانات یا خاطرات ناخوشایند مراجعین, اشاره داشت. مزایای رشته مشاوره که باعث جذابیت آن شده است شامل:
- توسعه مهارتهای ارتباطی و بین فردی
- پذیرش خود و اعتماد به نفس بالاتر
- توانایی تغییر عادتها و رفتارهای مخرب
- توانایی بیان بهتر هیجانات و مدیریت کردن آنها
3 تفاوت مشاوره و روانشناسی
بسیار پیش آمده است که خدمات روانشناسی و مشاوره تحت یک عنوان خدمات مشاوره نامبرده می‌شود در حالیکه این دو به رغم شباهت‌هایی که دارند تفاوت‌هایی نیز دارند. در اینجا به 3 مورد از مهمترین تفاوتها اشاره شده است:
1. هدف و تمرکز:
– مشاوره بیشتر بر روی کمک به افراد در حل مشکلات روزمره و بهبود کیفیت زندگی تمرکز دارد. مشاوران معمولاً به افراد در زمینه‌های خاصی مانند روابط، شغل و تصمیم‌گیری کمک میکنند.
– روانشناسی به مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهنی می‌پردازد و روانشناسان ممکن است به درمان اختلالات روانی و بررسی عمیق‌تر مسائل روانی بپردازند.
2. آموزش و مهارت‌ها:
– مشاوران معمولاً دوره‌های آموزشی خاصی در زمینه مشاوره و تکنیک‌های ارتباطی می‌گذرانند.
– روانشناسان نیاز به تحصیلات عمیق‌تری دارند و در زمینه‌های مختلفی مانند روانشناسی بالینی، روانشناسی اجتماعی و آسیب شناسی روانی دوره دیده‌اند.
3. روش‌های درمان:
– مشاوران بیشتر از روش‌های راهنمایی و تکنیک‌های مشاوره‌ای استفاده میکنند.
– روانشناسان ممکن است از روش‌های درمانی مختلف مانند درمان شناختی-رفتاری یا روان‌تحلیلی استفاده کنند.
بین رشته مشاوره و روانشناسی تفاوتها زیاد نیست, مشاور به مسائلی همچون ارتباطات بین فردی و حل کردن مشکلات سطحی‌تر افراد می‌پردازد و روانشناس می‌بایست به اختلالات روانشناختی و درمان آنها بپردازد و مسائل عمیق‌تر سلامت روان را بررسی و درمان نماید و به همین دلیل دستمزد روانشناسان در تمام دنیا از مشاوران بیشتر است؛ البته ناگفته نماند که مشاوران هم می‌توانند از تکنیک‌های رواندرمانی در جلسات خود استفاده نمایند. اگر دوست داری که درباره روانشناسی و گرایش‌هاش بیشتر بدونی مطلب زیر برای توست.
جمع بندی: رشته مشاوره دارای 4 گرایش شامل: مدرسه, شغلی, خانواده و توانبخشی است که از دوره کارشناسی ارشد تعیین‌کننده مسیر کاری مشاور می‌باشد. تا مقطع دکترا و گاهی پسا دکتری می‌توان در ایران تحصیل کرد. مشاوران و روانشناسان بایستی حداقل کارشناسی ارشد داشته باشند تا بتوانند کار کلینیکی انجام دهند.
سوالات متداول:
ادامه تحصیل در دانشگاههای وزارت علوم در رشته مشاوره پیش نیاز لازم ندارد اما در دانشگاههای وابسته به وزارت بهداشت برای ادامه تحصیل مدرک کارشناسی باید مرتبط باشد مثل ادامه تحصیل در رشته مشاوره توانبخشی در دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی.
بعد از اخذ مدرک کارشناسی ارشد, مشاور می‌تواند با دریافت مجوز کار و مجوز تاسیس کلینیک از سازمان نظام مشاوره و روانشناسی ایران، کلینیک تاسیس نماید.
مشاوران و روانشناسان بعد از دریافت مدرک دانشگاهی نیاز است که دوره‌های کارآموزی (سوپرویژن) زیر نظر یک استاد راهنما (سوپروایزر) بگذرانند, تا بتوانند رواندرمانی انجام دهند.
رشته مشاوره توانبخشی زیرگروه رشته های پیراپزشکی است و کارشناسی ارشد و دکتری این رشته در دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی وجود دارد.
با خواندن رشته مشاوره ادارک روانشناختی شما قویتر می‌شود اما برای زندگی نیاز به فراگیری مهارتهای مخصوص زیر نظر اساتید راهنما دارید و در نهایت همه حتی مشاوران و روانشناسان نیز نیاز به دریافت خدمات مشاوره و رواندرمانی دارند.
سال 80-79 وقتی وارد این رشته شدم یکی از بستگان به شوخی بهمم گفت: “رشته خوبیه تو ایران 60 میلیون نفر نیاز به درمان دارند” بعلاوه همش فکر میکردم که چه خوبه مطب خودم را هم خواهم داشت؛ اما حالا که مدرک دکترام را گرفتم خیلی چیزها تغییر کرده بجز علاقه من به دانستن و بهتر شدن. آیا شما در این زمینه تجربه ای دارید؟ منتظریم برامون از تجربتون بنویسید.
محصولات آموزشی