در این مطلب قصد داریم، به معرفی رشته ریخته گری، به عنوان یکی از گرایش‌های رشته مهندسی مواد و متالورژی بپردازیم. این سوالات ممکن است توسط خیلی از شما پرسیده شود: بازار کار رشته ریخته گری چگونه است؟ لیست دروس رشته ریخته گری برای تحصیل در مقطع ارشد چیست؟ یا ممکن است فضای کاری رشته ریخته گری متالورژی برای شما اهمیت زیادی داشته باشد و بخواهید بدانید آیا رشته تحصیلی ریخته گری مناسب شما است یا اینکه باید به فکر گرایش دیگری باشید! و یا دغدغه‌های زیادی درباره ادامه تحصیل درمقاطع بالاتر، چه داخل و چه خارج از کشور، ذهن شما را درگیر کرده باشد که هنوز پاسخ مناسبی برای این سوالات پیدا نکرده‌اید.
اگر در رشته مهندسی مواد و متالورژی تحصیل کردید و برای مقطع ارشد، هنوز سردرگم هستید که چه گرایشی مناسب شماست، قبل از انتخاب هر رشته یا گرایش، شما باید اطلاعات کافی بدست بیارید و بعد تصمیم بگیرید. خبر خوب این هست که ما اطلاعات موردنیاز شما برای تصمیم گیری بهتر را، در این مطلب آورده‌ایم. در این قسمت به معرفی رشته ریخته گری می‌پردازیم.
پس با ما همراه باشید تا بتونید جواب سوالات خودتان را پیدا کنید :))
یک نکته خیلی مهم از معرفی رشته ریخته گری
اگر شما دنبال جواب سوال “آیا رشته متالورژی گرایش ریخته گری را بخوانم یا نه؟” هستید، باید بگویم نه تنها در این مطلب بلکه هیچ جای دیگر و هیچ شخصی نمی‌تواند جواب این سوال را بدهد جز خودتان. چه برای رشته ریخته گری متالورژی، چه برای هر رشته و گرایش دیگری.
شما باید ابتدا خودتان و علاقه‌مندی‌هایتان را خوب بشناسید و بعد تصمیم بگیرید در کدام رشته و گرایش، می‌توانید به آنها دست پیدا کنید.
مطالب این سایت درباره معرفی رشته ریخته گری و هر مطلب اضافه دیگری صرفا به عنوان یک چراغ راهنما است که شما را کمک می‌کند تا راه را پیدا کنید، ولی در نهایت، این شمایید که باید در این راه قدم بردارید و خودتان باید تصمیم نهایی را بگیرید.
گرایش‌های رشته مهندسی مواد و متالورژی در مقطع ارشد
گرایش‌های این رشته شامل موارد زیر می‌شود:
- گرایش ریخته گری
- گرایش شناسایی و انتخاب مواد مهندسی
- گرایش شکل دادن فلزات
- گرایش جوشکاری
- گرایش استخراج فلزات
- گرایش خوردگی و حفاظت مواد
- گرایش سرامیک
- رشته مهندسی پزشکی با گرایش‌های بیومواد و مهندسی بافت
- گرایش نانو مواد
- گرایش مواد مرکب
دراین قسمت درباره گرایش ریخته گری از گرایش‌های مهندسی مواد صحبت می‌کنیم. قبل از معرفی رشته ریخته گری ، ببینیم که اصلا، به چه فرآیندی ریخته گری می‌گویند و چه کاربردهایی دارد که باعث شده، رشته تحصیلی ریخته گری، به عنوان یک گرایش مجزا در دانشگاه‌ها و هنرستان‌های فنی حرفه‌ای مطرح شود.
ریخته گری چیست؟
ریخته گری (Casting) فرآیند ذوب کردن و ریختن فلزات و آلیاژهای مذاب در داخل حفره‌ی قالب و سپس سردکردن و انجماد آن برای تولید قطعه به شکل موردنظر است، که قدیمی‌ترین فرآیند شناخته‌شده برای بدست آوردن شکل مطلوب فلزات محسوب می‌شود.
در کنار سایر روش‌های تولید قطعه، مثل شکل‌دهی، متالورژی پودر، پرینتر سه بعدی، اتصال، جوشکاری و … تولید قطعه به روش ریخته گری جایگاه و اهمیت خود را دارد و با وجود محدودیت‌هایی که درهر فرآیندی وجود دارد، مزیت‌های ریخته گری باعث شده هم‌چنان جزء روش‌های پرکاربرد برای تولید قطعه نهایی و یا شمش باشد.
چرا باید قطعه را ریخته گری کرد؟ مزیت‌های آن چیست؟
- روشی سریع برای تولید قطعه است.
- معمولا ارزان‌تر نسبت به سایر روش‌ها
- بدون محدودیت در شکل قطعه و اندازه آن (از چند گرم تا چند تن)
- بعضی از فلزات فقط به روش ریخته گری تولید می‌شوند مثل فسفر-برنزها
در ادامه یک فیلم هم از کارگاه‌های ریخته گری فلز برای شما آوردیم، اگر دوست داشتید می‌توانید ببینید که قطعه چه فرآیندی از مرحله ذوب فلز تا تولید قطعه نهایی طی می‌کند.
کدام دانشگاه‌ها رشته ریخته گری متالورژی را دارند؟
ظرفیت هر دانشگاه، در هر گرایش و رشته‌ای متفاوت است و این امر برای گرایش ریخته گری مهندسی مواد هم صدق می‌کند. گرایش ریخته گری را همه دانشگاه‌های دولتی ندارند، این از جهتی ممکن است برای کسانی که به گرایش ریخته گری علاقه دارند، رقابت، سخت‌تر باشد. اما این محدودیت تعداد، از نظر فرصت شغلی بیشتر برای فارغ‌التحصیلان ریخته گری، مزیت هم به شمارمی‌آید.
دانشگاه‌هایی که گرایش ریخته گری در مقطع ارشد را دارند :
- دانشگاه سمنان (روزانه و نوبت دوم)
- دانشگاه صنعتی اصفهان (روزانه و نوبت دوم)
- دانشگاه صنعتی سهند-تبریز (روزانه و نوبت دوم)
- دانشگاه علم و صنعت-تهران (روزانه و نوبت دوم)
- دانشگاه آیت‌الله حایری-میبد (روزانه و نوبت دوم)
بازار کار رشته ریخته گری چگونه است؟
فارغ التحصیلان رشته ریخته گری می‌توانند در:
- صنایع تولید فولاد و ذوب‌آهن
- صنایع خودروسازی
- صنایع هوا-فضا
- صنایع نظامی
- صنعت نفت و پتروشیمی
- کارخانجات تولید قطعات فلزی مانند صنایع ریخته گری
- صنایع متالورژی پودر
- صنایع فولادسازی
- صنایع دفاع، هواپیماسازی، کشتی‌سازی، تراکتورسازی، خودروسازی و ساخت قطعات مختلف وسایل خانگی
- صنایع ساختمان‌سازی و معادن و صنعت سیمان
مشغول به فعالیت شوند.
لیست دروس رشته ریخته گری
دروس گرایش ریخته گری مهندسی مواد و متالورژی شامل واحدهای اختیاری و اجباری به صورت زیر است:
- دروس اجباری: 14 واحد
- دروس اختیاری: 8 واحد
- سمینار: 2 واحد
- پایان‌نامه: 8 واحد
| ردیف | اسم دروس اجباری “گرایش ریخته گری“ | تعداد واحد |
| 1 | آزمایشگاه روش‌های مطالعه مواد | 1 |
| 2 | روش‌های پیشرفته مطالعه مواد | 2 |
| 3 | ترمودینایک پیشرفته | 2 |
| 4 | تغییر حالت‌های متالوژیکی | 2 |
| 5 | ریخته گری پیشرفته | 2 |
| 6 | پدیده‌های انتقال پیشرفته | 2 |
| 7 | فرآیند انجماد پیشرفته | 3 |
| ردیف | اسم دروس اختیاری “گرایش ریخته گری“ | تعداد واحد |
| 1 | خطاهای اندازه‌گیری در تحقیق مواد | 1 |
| 2 | مطالب ویژه در ریخته گری و انجماد | 2 |
| 3 | شبیه سازی فرآیندهای ریخته گری و انجماد | 2 |
| 4 | شمش‌ریزی | 2 |
| 5 | نفوذ در جامدات | 2 |
| 6 | طراحی مهندسی در ریخته گری | 2 |
| 7 | کامپوزیت‌های ریختگی | 2 |
| 8 | متالورژی سطح پیشرفته | 2 |
| 9 | سینتیک پیشرفته مواد | 2 |
| 10 | اجزاء محدود | 2 |
| 11 | متالورژی پودر تزریقی | 2 |
| 12 | مهندسی سطح پیشرفته | 2 |
| 13 | ریاضیات مهندسی پیشرفته | 3 |
| 14 | مکانیک سیالات در ریخته گری | 3 |
آیا فضای کاری رشته تحصیلی ریخته گری مناسب خانم‌ها است؟
با توجه به زمینه‌های شغلی مربوط به گرایش ریخته گری مهندسی مواد که پیش‌تر در بخش “بازار کار رشته ریخته گری چگونه است؟” گفته شد، شاید این گرایش به دلیل محیط خشن و ذوب‌ریزی و کارسنگین، خیلی مناسب خانم‌ها نباشد، اگر هم خانمی بخواهد در این زمینه فعالیت کند “شاید” بخش شبیه‌سازی در گرایش ریخته گری، زمینه مناسبی باشد. تعدادی از این نرم افزارها را در ادامه خواهیم گفت. اما این نکته را فراموش نکنید که در شبیه‌سازی هر فرآیندی هم، داشتن تجربه و کارعملی، عامل بسیار مهمی در تحلیل‌های شبیه‌سازی است.
در تصویر زیر، احتمالا تصور مناسبی نسبت به گرایش ریخته گری و محیط کاری آن پیدا می‌کنید.
نرم افزارهای پرکاربرد برای شبیه‌سازی ریخته گری و ذوب‌ریزی دررشته مهندسی مواد و متالورژی
امروزه از نرم افزارهای مختلفی برای فرآیند شبیه‌سازی استفاده می‌شود اما برخی از آنها، کاربرد بیشتری نسبت به بقیه موارد، در رشته متالورژی گرایش ریخته گری دارند. در ادامه چند مورد ذکر شده است.
البته لزومی ندارد که شما همه آنها را یاد بگیرید، حتی اگر فقط و فقط به یک نرم افزار تسلط کامل داشته باشید، خیلی بهتر از این هست که شما همه آنها را بلد باشید اما نتوانید از آن استفاده کنید.
- SolidCast (نرم افزاری برای شبیه سازی ریخته گری)
- MAGMA (نرم افزار شبیه‌ساز ریخته گری)
- Flow 3D Cast (نرم افزاری برای شبیه سازی و پیش بینی حرکت مذاب و انجماد در قطعات ریخته گری)
- Procast (انجام آنالیزهای کوپل حرارتی، سیالاتی و تنشی و قابلیت‌های متالورژیکی منحصر به فرد برای آلیاژهای ریختگی)
- SUTCAST (مدل‌سازی فرآیند ریخته گری و انجماد)
- ANSYS Fluent ( قابلیت‌های متعددی برای مدل کردن فرآیند انجماد و ذوب)
آیا دوره خاصی برای افزایش مهارت در گرایش ریخته گری مهندسی مواد، خارج از دانشگاه وجود دارد؟
دانشجویان در رشته مهندسی ریخته گری با تکنیک‌های مربوط به ریخته گری و انجماد آن، روش‌های طراحی قالب برای ذوب‌ریزی، پارامترهای موثر در ریخته گری وبهینه سازی آنها برای تهیه شکل نهایی آشنا می‌شوند.
در دروس دانشگاه، شاید تمرکز اصلی روی دروس تئوری باشد و آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های کمتری جزو سیلابس درس باشد.
به هر حال، یک مهندس متالورژ که در گرایش ریخته گری تحصیل کرده است، بهتر است علاوه بر مباحث تئوری، مهارت‌هایی را نیز کسب کند تا در بازار کار هم بتواند از مهارت مرتبط با گرایش خود استفاده کند.
این مهارت‌ها در رشته ریخته گری متالورژی، هم شامل تجربه عملی و هم استفاده از نرم افزارهای مرتبط می‌شود. همانطور که می‌دانید، مبحث شبیه‌سازی نسبت به قبل اهمیت بیشتری پیدا کرده است و در بسیاری از صنایع، برای کاهش هزینه‌های تولید، به سمت شبیه‌سازی می‌روند و در صورت گرفتن نتیجه مناسب، اقدام به تولید قطعه میکنند تا پارامترهایی که در شبیه‌سازی در نظر گرفته شده است بهینه شود.
بنابراین نحوه استفاده از این نرم افزارها اهمیت دارد. (البته نه در همه‌ی صنایع به طور 100%) در ادامه چند مورد را ذکر می‌کنیم.
چه مهارت‌هایی در رشته ریخته گری کاربرد دارد؟
از یک فارغ‌التحصیل رشته تحصیلی ریخته گری، انتظار می‌رود در زمینه‌های زیر مهارت و توانایی‌هایی را کسب کرده باشد و هرچه شما پکیج کامل‌تری 🙂 از این موارد و داشته باشید، شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد:
- کسب مهارت طراحی با نرم افزارهایی مانند SolidWorks و CATIA (البته در رشته مهندسی مکانیک هم برای طراحی قطعات این نرم افزارها استفاده می‌شود)
- کسب مهارت‌های تحلیل و شبیه‌سازی با نرم افزارهایی مانند ProCAST , Magma , SUTCast و…
- آشنایی با استانداردها و نحوه استفاده ازکتاب کلید فولاد ( البته آشنایی با نحوه استفاده از کتاب کلیدفولاد مخصوص رشته تحصیلی ریخته گری نیست و هر مهندس مهندس متالورژی باید آن را بلد باشد)
- کسب مهارت‌های تست‌های مخرب و غیرمخرب مواد
- کنترل کیفیت
- طراحی واحدهای صنعتی ریخته گری
- طراحی قطعات مهندسی ریخته گری و انتخاب مواد و روش مناسب برای تهیه قطعه ریخته گری شده
- بررسی علت عیوب مربوط به ریخته گری و ارائه روش‌های مناسب برای رفع عیوب
- افزایش بازدهی واحدهای ریخته گری صنعتی
آیا فقط از طریق دانشگاه میتوان در رشته ریخته گری تحصیل کرد؟
ممکن است خیلی از شما تصور کنید که گرایش ریخته گری، یکی از گرایش‌های رشته مهندسی مواد و متالورژی است و فقط هم در مقطع ارشد در دانشگاه میتوان تحصیل کرد.
اما اینگونه نیست…
در هنرستان فنی و حرفه‌ای نیز گرایش ریخته گری وجود دارد و همچنین در سازمان فنی حرفه‌ای، دوره‌هایی برگزار می‌شود که علاقه‌مندان به رشته ریخته گری می‌توانند در آن شرکت کنند. پس از دریافت دیپلم در مقطع کاردانی یا کارشناسی ناپیوسته می‌توانند رشته ریخته گری را، ادامه دهند.
اما کسانی که در دبیرستان، رشته ریاضی فیزیک خواندند، باید در مقطع کارشناسی ابتدا مهندسی مواد و متالورژی را انتخاب کنند و پس از فارغ التحصیلی در این رشته، در مقطع ارشد می‌توانند گرایش ریخته گری را ادامه دهند.
آیا امکان خود اشتغالی در رشته مهندسی ریخته گری هست؟
در کشور ما ریخته گری، تاریخچه طولانی دارد و یکی از صنایع اصلی و مهم محسوب می‌شود که برای ساخت محصولات مختلف فلزی، به صورت شمش یا قطعه نهایی، از این روش تولید استفاده می‌شود و هم اکنون نیز، اهمیت روش ریخته گری با وجود سایر روش‌های تولید قطعه کاسته نشده است.
بسیاری از قطعاتی که ما ممکن هست، هر روز در اطراف خود ببینیم به وسیله ریخته گری تهیه شده است. این شامل قطعات بسیار بزرگ که شاید تنها روش تولید آن، ریخته گری است می‌باشد تا قطعات کوچک و ظریفی مثل: ایمپلنت دندان یا طلا و جواهرات.
به همین دلیل هم، محیط کار برای یک مهندس ریخته‌گر می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال، فارغ التحصیل رشته متالورژی گرایش ریخته گری می‌تواند در کارگاه ریخته گری برای تولید قطعات بزرگ صنعتی یا درکارگاه‌های کوچک‌تر با تجهیزات ساده کسب و کار خود را به صورت خود اشتغالی شروع کند.
امیدوارم این مطلب تونسته باشه به شما کمک کنه. در آخر به شما پیشنهاد می‌کنم، یه سری به مطلب مربوط به رضایت شغلی در سایت کارنکن بزنید، پشیمون نمی‌شید :))
محصولات آموزشی
ممنون از توضیحات جامع و خوبی که در مورد این رشته و گرایش دادین. ان شاء الله که افراد قبل از انتخاب رشته به چنین مطالبی رجوع کرده و با رشته ها و…آشنا بشن و انتخابی درست کنن.