تاریخ مطبوعات ایران، همانند بسیاری از جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی، با رویدادهای مهمی همراه بوده که نقطه عطفی در جریان اطلاع‌رسانی محسوب می‌شوند. قدیمی ترین روزنامه ایران، با نام کاغذ اخبار، برای نخستین بار در دوران قاجار و به دست میرزا صالح شیرازی منتشر شد. به عنوان اولین روزنامه چاپی ایران شناخته می‌شود و آغازگر عصری تازه در عرصه اطلاع‌رسانی بود.
از سوی دیگر، قدیمی ترین روزنامه محلی ایران، روزنامه خراسان است. این روزنامه در دورانی که کشور با بحران‌ها و تحولات سیاسی روبه‌رو بود، نقش مهمی در آگاهی‌بخشی و حفظ جریان اطلاع‌رسانی ایفا کرد. اما اگر به پیشینه زبان فارسی در مطبوعات بازگردیم، پرسش مهمی پیش می‌آید: اولین روزنامه فارسی در کدام کشور انتشار یافت؟ پاسخ به این پرسش ما را به هندوستان می‌برد.
روایت‌های مختلف درباره اولین روزنامه‌ای که در ایران منتشر شد و عکس اولین روزنامه ایران نیز جذابیت‌های خاص خود را دارد. عکس اولین روزنامه ایران که به نام کاغذ اخبار شناخته می‌شود این تصویر بخشی از تلاش‌های ارزشمند برای بازشناسی تاریخ مطبوعات ایران است و نشان می‌دهد اولین روزنامه در ایران چه سالی منتشر شد و چگونه به گنجینه فرهنگی کشور افزوده شد.
فهرست
- قدیمی ترین روزنامه ایران
- قدیمی ترین روزنامه محلی
- اولین روزنامه فارسی در کدام کشور انتشار یافت؟
- عکس اولین روزنامه ایران
- مطالب مرتبط
1. قدیمی ترین روزنامه ایران
اولین روزنامه چاپی ایران، دوره سلطنت محمدشاه قاجار و توسط میرزا صالح شیرازی در تهران تاسیس شد. میرزا صالح از نخستین ایرانیانی بود که برای تحصیل علوم جدید به انگلستان اعزام شد و در آنجا با فن چاپ آشنا شد. پس از بازگشت به ایران، وی دستگاه چاپی را به تبریز آورد و چاپخانه‌ای سنگی تأسیس کرد. در سال ۱۲۵۳ قمری (۱۸۳۷ میلادی)، نخستین روزنامه ایران را با نام “کاغذ اخبار” در تهران منتشر کرد. این روزنامه بدون نام مشخص و به تقلید از روزنامه‌های انگلیسی (Newspaper)، حاوی اخبار داخلی و خارجی بود. انتشار اولین روزنامه در ایران، نقطه عطفی در تاریخ مطبوعات ایران بود و آغاز عصر جدیدی در اطلاع‌رسانی به شمار می‌رفت.
2. قدیمی ترین روزنامه محلی ایران
روزنامه خراسان، به عنوان قدیمی ترین روزنامه محلی ایران که امروزه به صورت سراسری منتشر می‌شود، نقشی ویژه در تاریخ مطبوعات کشور ایفا کرده است. این روزنامه برای نخستین بار در ۲۷ اسفند ۱۲۸۷ شمسی (۲۵ صفر ۱۳۲۷ قمری) به مدیریت سید حسین اردبیلی در مشهد منتشر شد. در آن دوران، به دلیل خفقان سیاسی ناشی از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی‌شاه، خراسان به صورت زیرزمینی و نامنظم چاپ می‌شد.
3. اولین روزنامه فارسی در کدام کشور انتشار یافت؟
اولین روزنامه فارسیزبان در کشور هندوستان منتشر شد. این روزنامه با نام مرآتالاخبار، از تاریخ ۲۰ آوریل ۱۸۲۲ میلادی تا اوت ۱۸۲۳، به زبان فارسی و در شهر کلکته چاپ می‌شد. مرآتالاخبار به دست فردی به نام رام موهان روی، که از اصلاح‌گران و نخبگان هندوستان و مشهور به «پدر هند جدید» بود، تأسیس شد.
مرآتالاخبار در زمان خود با هدف گسترش امور مذهبی، اصلاحات اجتماعی و همچنین مقابله با استعمار انگلیس منتشر می‌شد. انتشار مقالات تند علیه استعمارگران بریتانیایی، در نهایت باعث توقیف این روزنامه توسط حکومت انگلیس در اوت ۱۸۲۳ شد.
روزنامه‌های فارسی در هندوستان نقش مهمی در حفظ و گسترش زبان و فرهنگ فارسی در شبه‌قاره ایفا کردند. ورود صنعت چاپ به هندوستان در سده هفدهم و رواج زبان فارسی به عنوان زبان رسمی در این منطقه، زمینه‌ساز انتشار نخستین روزنامه‌های فارسی شد. علاوه بر مرآتالاخبار، روزنامه‌هایی مانند اخبار، جام جهان‌نما و دیگر نشریات فارسی در هندوستان منتشر می‌شدند.
4. عکس اولین روزنامه ایران
اولین روزنامه ایران، «کاغذ اخبار»، که توسط میرزا صالح شیرازی در دوران محمدشاه قاجار چاپ و منتشر شده بود، تا سال‌ها در منابع تاریخی ایران ناشناخته یا به صورت محدود اشاره شده بود. روایت‌ها و تحقیقات پیرامون این روزنامه و تصویر آن در دهه‌های اخیر به تدریج شکل گرفت و توجه علاقه‌مندان به تاریخ مطبوعات ایران را جلب کرد.
در سال ۱۳۴۷، روزنامه «کیهان» برای نخستین بار متنی درباره «عکس اولین و قدیمی ترین روزنامه ایران» منتشر کرد. در این گزارش آمده بود که نسخه‌ای از روزنامه «کاغذ اخبار» که در موزه بریتانیا نگهداری می‌شد، توسط حمید مولانا، پژوهشگر برجسته ایرانی، شناسایی و تصویر آن به ایران آورده شده است. به گفته‌ی کیهان، این نسخه‌ی منحصر به فرد در آرشیو این روزنامه ثبت شد و به عنوان هدیه‌ای ارزشمند به تاریخ مطبوعات ایران تعلق گرفت. با این حال، تصویر منتشرشده در این گزارش کیفیت چندان بالایی نداشت و جزئیات آن چندان روشن نبود.
5.مطالب مرتبط
دوست دارید خبرنگار شوید یا درباره دنیای خبرنگاری بیشتر بدانید؟ این مطلب به شما کمک می‌کند تا با ابعاد مختلف این حرفه پرطرفدار آشنا شوید و از فرصت‌های شغلی آن باخبر شوید.
اگر شما در زمان انتشار اولین روزنامه ایران زندگی می‌کردید، فکر می‌کنید چه موضوعاتی در آن زمان باید در این روزنامه چاپ می‌شد؟
به نظر شما، چرا انتشار اولین روزنامه ایران با نام “کاغذ اخبار” یک نقطه عطف در تاریخ اطلاع‌رسانی کشور محسوب می‌شود؟
اولین روزنامه چاپی ایران در دوران محمدشاه قاجار منتشر شد. به نظر شما، پادشاهان قاجار تا چه حد به اهمیت مطبوعات آگاه بودند؟
محصولات آموزشی