معرفی رشته مواد و متالورژی و جذابیت‌های این رشته

ممکن است شما جزو افرادی باشید که امسال باید انتخاب رشته کنید، اما هنوز سر درگم هستید که چه رشته‌ای انتخاب کنید!

اگربا سرچ معرفی رشته مواد و متالورژی در گوگل، شما به این صفحه رسیدید، حتما می‌خواهید بدانید رشته مواد و متالورژی چیست و آیا این رشته، برای تحصیل مناسب شما هست؟

ما در این مطلب علاوه بر پاسخ به سوال رشته ی مواد و متالورژی چیست ؛ بازار کار، دانشگاه‌های برتر و دروس مهندسی مواد و متالورژی و … را بیان کردیم. هرچیزی که به شما کمک کند رشته مواد و متالورژی را بهتر بشناسید در این مطلب گفته شده است.

رشته مواد و متالورژی چیست ؟

قبل از معرفی رشته مواد و متالورژی ، نیاز است ابتدا معنای “ مواد و متالورژی ” گفته شود.

علم مواد به معنای تحقیق، پژوهش و بررسی ساختار ماده است. ارتباط بین ساختار مواد، روش ساخت آن‌ها، خواص و عملکرد هر کدام می‌تواند نوع متفاوتی از مواد ایجاد کند. با داشتن دانش کافی از مواد، می‌توان آن‌ها را به خواص و کاربردهای موردنظر تبدیل کرد.

برای تولید یک قطعه مهندسی یا تولید یک محصول، شما باید ماده را به خوبی بشناسید. علم مواد به ما می‌گوید که هر ماده از چه چیزی تشکیل شده است و دلیل رفتار و عملکرد آن چیست. مهندسی مواد به ما آموزش می‌دهد که چگونه با ترکیب دانش و بهره‌گیری از آن، بتوانیم چیزی بسازیم و یا خواص آن را بهبود دهیم.

متالورژی یا فلزشناسی شاخه‌ای از علم مواد است که به شناخت و استخراج فلزات و فناوری‌های کار با فلزات می‌پردازد. این علم جداسازی مواد معدنی از سنگ معدن آن‌ها، ذوب، تصفیه و تولید شمش، بهبود خواص و تهیه آلیاژها و فن کار بر روی فلزات و شکل دهی آن‌ها را در برمی‌گیرد.

واژه متالورژی از ترکیب دو کلمه یونانی متالون “metallon” به معنی فلز و ارگون “ergon” به معنی کار ساخته شده‌است.

در ادامه فیلمی کوتاه در پاسخ به سوال” رشته ی مواد و متالورژی چیست ؟” آوردیم، که به‌طور خلاصه این رشته را معرفی می‌کند. حتما آن راببیند.

گرایش‌های رشته مواد و متالورژی چیست ؟

مهندسی مواد و متالورژی در گذشته، در دو زمینه مجزای سرامیک و متالورژی تقسیم‌بندی می‌شد؛ اما اکنون رشته مواد و متالورژی به‌عنوان یک رشته مستقل در دفترچه انتخاب رشته قرار دارد.

تا قبل از کنکور سال 1395هنگام انتخاب رشته، گرایش رشته مواد و متالورژی هم باید انتخاب می‌شد. (که شامل گرایش استخراجی و صنعتی بود)

اما از سال 1395 در اکثر دانشگاه‌های دولتی، گرایش به‌طور کل حذف شد. کسانی رشته مواد و متالورژی را انتخاب می‌کنند، تا پایان دوره لیسانس بدون گرایش ادامه تحصیل می‌دهند.

پس از اتمام دوره کارشناسی، فارغ التحصیلان رشته مواد و متالورژی می‌توانند برای مقطع ارشد یکی از گرایش‌های زیر را انتخاب کنند:

گرایش‌های ارشد رشته‌ی مواد و متالورژی

• ریخته‌گری
• شناسایی و انتخاب مواد مهندسی
• شکل دادن فلزات
• جوشکاری
• استخراج فلزات
• خوردگی و حفاظت مواد
• گرایش سرامیک
• رشته مهندسی پزشکی با گرایش‌های بیومواد و مهندسی بافت
• گرایش نانو مواد
• مواد مرکب

کدام دانشگاه‌ها رشته مواد و متالورژی را دارند؟

اگر شما تصمیم گرفتید در رشته‌ی مواد ومتالورژی تحصیل کنید، قطعا برای‌تان مهم است کدام دانشگاه‌ها در این رشته پذیرش دارند.

در لیست زیر فهرستی از دانشگاه‌های دولتی را برای شما آوردیم.

دانشگاه‌های برتر در رشته‌ی مواد و متالورژی

در لیست زیر، نام چند دانشگاه به صورت بولدشده نوشته شده است؛ که این اسامی جزو دانشگاه‌های برتر ایران در این رشته به‌شمار می‌آیند.

ردیف	نام دانشگاه	شهر
1	دانشگاه اراک	اراک
2	دانشگاه بوعلی سینا	همدان
3	دانشگاه بناب	بناب
4	دانشگاه تبریز	تبریز
5	دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی	تهران
6	دانشگاه بین المللی امام خمینی	قزوین
7	دانشگاه سمنان	سمنان
8	دانشگاه حکیم سبزواری	سبزوار
9	دانشگاه رازی	کرمانشاه
10	دانشگاه سیستان و بلوچستان	زاهدان
11	دانشگاه شاهرود	شاهرود
12	دانشگاه شهرکرد	شهرکرد
13	دانشگاه شهید چمران	اهواز
14	دانشگاه شیراز	شیراز
15	دانشگاه صنعتی اصفهان	اصفهان
16	دانشگاه صنعتی امیرکبیر	تهران
17	دانشگاه صنعتی بابل	بابل
18	دانشگاه صنعتی خواجه نصیر	تهران
19	دانشگاه صنعتی سهند	تبریز
20	دانشگاه علم و صنعت	تهران
21	دانشگاه فردوسی	مشهد
22	دانشگاه مراغه	مراغه
23	دانشگاه ملایر	ملایر
24	دانشگاه یزد	یزد
25	دانشگاه شهید باهنر	کرمان
26	دانشگاه کاشان	کاشان
27	مجتمع آموزش عالی اسفراین	اسفراین
28	دانشگاه تربیت مدرس	تهران
29	دانشگاه صنعتی شریف	تهران
30	دانشگاه تهران	تهران

بهترین دانشگاه‌های دنیا در رشته ی مواد و متالورژی

به گزارش بخش تحصيلات، سايت usNews.com بهترین دانشگاه‌ها در زمینه مهندسی و علم مواد و متالورژی در کشورهای مختلف رتبه بندی شده‌اند.

جایگاه در چاپ مقالات علمی	امتیاز علمی پرسنل	امتیاز اعتبار علمی	امتیاز کل	دانشگاه	درجه علمی
73.8	73.7	100.0	89.5	Massachusetts Institute of Technology MIT	1
82.5	55.7	96.9	88.5	University of California, Berkeley (UCB) United States	2
58.9	84.4	96.7	84.1	University of CambridgeUnited Kingdom	3
90.3	100.0	76.2	82.8	Harvard University United States	4
76.4	54.1	83.9	78.7	Stanford University United States	5
51.6	76.8	87.7	75.8	University of Oxford United Kingdom	6
86.9	40.2	62.1	67.4	University of California, Los Angeles (UCLA) United States	7
47.6	54.1	77.3	66.1	Imperial College London United Kingdom	8
56.6	39.5	70.1	63.0	ETH Zurich (Swiss Federal Institute of Technology) Switzerland	9
48.2	38.9	73.7	62.6	California Institute of Technology (Caltech) United States	10
66.1	40.4	61.4	60.7	Princeton University United States	11
62.9	31.0	57.4	56.4	National University of Singapore (NUS) Singapore	12
84.7	21.7	45.7	55.0	Northwestern University United States	13
24.2	42.3	72.3	54.9	The University of Tokyo Japan	14
57.4	28.9	56.6	54.1	Cornell University United States	15
52.8	18.6	60.2	53.8	University of Illinois at Urbana-Champaign (UIUC) United States	16
55.6	19.5	57.1	52.9	Georgia Institute of Technology United States	17
87.0	47.4	36.4	52.7	University of Pennsylvania (UPenn) United States	18
72.5	51.9	40.8	51.4	Columbia University United States	19
63.0	55.8	43.7	50.7	Yale University United States	20

دروس مهندسی مواد و متالورژی

به‌دلیل حذف شدن گرایش صنعتی و استخراجی، دروس مهندسی مواد و متالورژی در هر دانشگاهی دچار تغییراتی شده است.

این تغییرات بیشتر شامل دروس اختیاری است و دروس پایه و اصلی یا عمومی به آن صورت تغییری نداشته است.

• تعداد کل واحدها: 140 واحد
• عمومی 20
• پایه 27 (23 واحد نظری و 4 واحد عملی)
• اصلی 58 (50 واحد نظری، 3 واحد عملی، 2 واحد کارآموزی و 3 واحد پروژه)
• تخصصی 20
• بسته اختیاری 15

در ادامه، لیست دروس مهندسی مواد و متالورژی دانشگاه صنعتی امیرکبیر که یکی از دانشگاه‌های برتر این رشته است را برای شما قرار دادیم.

البته از بین دروس اختیاری همه آن‌ها ممکن است ارائه نشوند و هر ترم بستگی به میزان تقاضای دانشجویان دارد؛ اما به‌طور کلی مباحث و دروس مهندسی مواد و متالورژی در کارشناسی را مشخص می‌کند.

دروس مهندسی مواد و متالورژی و چارت کارشناسی دانشگاه صنعتی امیرکبیر

تسلط به چه دروسی به پیشرفت در این رشته کمک می‌کند؟

علم شیمی و فیزیک در این رشته اهمیت زیادی دارد. البته ریاضیات هم به‌طور کلی در رشته‌های مهندسی جایگاه ویژه خود را دارد. بررسی خواص مواد بدون آشنایی با شیمی و فیزیک ممکن نیست.

در رشته‌ی مواد و متالورژی، تعدادی از دروس، پایه‌ای هستند و برای دروس دیگر و یادگیری آن‌ها اهمیت دارد. دانشجویان این رشته باید درک و علاقه کافی به محتوای مباحثی مانند:

• ترمودینامیک و شیمی فیزیک مواد
• ساختار اتم و درس خواص فیزیک مواد
• خواص مکانیکی مواد
• و…

داشته باشند.

البته این توانایی و درک طی دوران تحصیل دانشگاهی در فرد ایجاد می‌شود.

توانایی‌ها و مهارت‌های لازم در رشته‌ی مواد و متالورژی چیست؟

به‌طور کلی مهندس مواد علاوه‌ برتسلط بر مباحث تئوری، باید قدرت‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ خوبی‌ در این زمینه ‏داشته باشد. یک‌ مهندس‌ متالورژی باید آمادگی‌ کار در شرایط‌ سخت‌ را داشته‌ باشد و البته بیش‌ از توان‌ جسمانی‌ خوب، ذهنی‌ خلاق‌ و ‏کنجکاو داشته باشد.

البته اصلا تصور نکنید منظور از کار سخت، یک کار سنگین در کارگاه است.

در ادامه این مطلب موقعیت‌های شغلی یک مهندس مواد را نیز بیان می‌کنیم.

مهم‮ترین مهارت‮‌های مورد نیاز یک مهندس مواد شامل موارد زیر می‌شود:

• مهارت حل مساله خلاقانه
• توانایی و استعداد در ‏ریاضی
• علوم و فناوری اطلاعات
• مهارت‌‮های ارتباطی و ارائه مطالب در حد خوب
• آگاهی از فرآیندهای تولید
• توانایی اولویت‌بندی و ‏برنامه ‌ریزی موثر
• توانایی کار تیمی
• تسلط داشتن بر نرم‮‌افزارهای تخصصی حوزه مهندسی مواد
• تصمیم‮‌گیری

مهندسی مواد و متالورژی و کاربرد آن در زندگی ما

اطراف خود را نگاه کنید!

به‌نظر شما چند درصد از ابزار و وسایلی که در اطراف شما وجود دارد، می‌تواند به رشته‌ی مواد و متالورژی ربط داشته باشد؟

اگر مقابل لپ تاپ‌تان هستید و مطلب ” معرفی رشته مواد و متالورژی ” را می‌خوانید، یا تلفن هوشمندتان را در دست گرفتید، به خوبی می‌توانید فلزاتی که در آن به کار رفته را ببینید. یا دستگیره در اتاق‌تان، ماشینی که هر روز سوار آن می‌شوید، ظروف چدنی در آشپزخانه خانه شما، چینی بهداشتی، قطعات اصلی کامپیوترتان، ایمپلنت‌ و…

ازاین موارد گرفته تا موادی که شاید شما کمتر با آن سر و کار داشتید مثل: خازن‌ها،‌ مقاومت‌ها، ابرخازن‌ها، مواد نیمه‌هادی، قطعاتی که جایگزین اعضای بدن انسان می‌شود، فروالکتریک‌ها، فری مغناطیس‌ها، قطعات موشک، هواپیما، توربین و … همه اهمیت رشته‌ی مواد و متالورژی را در زندگی ما نشان می‌دهد.

البته این فقط گوشه‌ای از گستردگی این رشته و فعالیت در این حوزه است. با پیشرفت رشته مواد و متالورژی و درک نیاز بیشتر آن در صنعت، می‌توان حوزه جدیدتری از کاربرد آن را دید.

آیا خانم‌ها می‌توانند رشته‌ی مواد و متالورژی را بخوانند؟

معمولا گفته شده فارغ‌التحصیلان‌ متالورژی، می‌توانند به‌عنوان مهندس مواد در مراکزی که با تولید قطعات فلزی سروکار دارند، مانند صنایع ‏ریخته‌گری، صنایع متالورژی پودر، صنایع‌ فولادسازی‌، صنایع‌ دفاع‌، هواپیماسازی‌، کشتی‌سازی‌، تراکتورسازی‌، خودروسازی‌ و ساخت‌ ‏قطعات‌ مختلف‌ مشغول به‌کار شوند.

با این تصویری که از رشته‌ی مواد و متالورژی کشیده می‌شود، تعدادی زیادی شاید فکر کنند که این رشته محیط بسیار خشنی دارد که فقط آقایان در آن قادر به کار هستند. اما اصلا اینگونه نیست.

به‌عنوان کسی که در رشته مهندسی مواد و متالورژی تحصیل کرده است، می‌گویم که محیط کاری این رشته به علاقه شما بستگی دارد و لزوما قرار نیست کار خیلی سنگینی داشته باشد که خانم‌ها از پس آن بر نیایند.

اگر بخواهیم با این دید نگاه کنیم، اکثر رشته‌های مهندسی شاید مناسب خانم‌ها نباشد (از رشته مهندسی مکانیک و برق گرفته تا مهندسی معدن) ولی امروزه نقش خانم‌ها نسبت به گذشته در محیط کاری پررنگ‌تر شده است.

به نظر من حتی اگر خانمی گرایش جوشکاری مهندسی مواد را بخواند، باز هم می‌تواند در این حوزه فعالیت کند. اما چگونه؟

چون قرار نیست به عنوان یک مهندس مواد و متالورژی ، جوشکاری انجام دهد بلکه آنالیز و بررسی قطعات طبق استانداردهای مربوط را به عهده دارد. باقی فعالیت‌ها را یک تکنسین نیز می‌تواند انجام دهد.

البته جوشکاری، مثالی بود که اکثرا تصور می‌کنند، یک خانم نمی‌تواند در فعالیت کند؛ اما حوزه‌های کاری رشته‌ی مواد و متالورژی به قدری گسترده است که هر نوع فعالیتی را می‌تواند شامل شود. از کار در آزمایشگاه‌های مربوط به این رشته گرفته تا کارخانه‌ها، بررسی قطعات و آنالیز آن‌ها.

تحصیل در رشته مواد و متالورژی سخت است؟

این سوال بستگی به دید شما از سختی و همچنین میزان تلاش شما دارد. وقتی شما می‌خواهید در راه مهندسی قدم بردارید، باید بدانید این مسیر، مسیر آسان و راحتی نیست و حتما در دوران تحصیل سختی‌هایی دارد.

سختی و آسانی هر رشته تا حدی هم به دانشگاه محل تحصیل، اساتید و امکانات دانشکده برمی‌گردد. اما اگر به‌طور کلی راجع به خود رشته مواد و متالورژی و مباحث آن باشد، قطعا سختی‌های خود را دارد. ولی در کنار جذابیت‌هایی که دارد ممکن است اصلا به چشم هم نیاید.

البته در مقایسه با برخی از رشته‌های مهندسی، شاید تا حدی، سختی رشته مواد و متالورژی کم‌تر باشد.

این موضوع را با مقایسه دروس هر رشته می‌توانید تا حدی تشخیص دهید.

موقعیت شغلی برای مهندسان مواد و متالورژی

قبل از اینکه بگویم سمت شغلی یک مهندس مواد و متالورژی چیست، چند مورد از فعالیت‌های کسی که در این رشته تحصیل کرده است و اهمیت آن را بررسی می‌کنیم.

چند مثال از فعالیت شغلی یک مهندس مواد و متالورژی

برای معرفی رشته مواد و متالورژی و بازار کار آن، سعی کردم به‌جای نوشتن لیستی طولانی از موقعیت‌های شغلی، مثال‌های عینی و واقعی برای شما بزنم تا بتوانید تصور بهتری از رشته مواد و متالورژی داشته‌باشید.

البته این را هم بگویم، این‌ها فقط چند مثال هستند و واقعا نمی‌توان همه حوزه فعالیت یک مهندس مواد را پوشش دهد؛ زیرا تنوع و گستردگی فعالیت در رشته مواد و متالورژی زیاد است و شاید هر از چندگاهی، حوزه‌ای جدید از فعالیت‌های مربوط به این رشته را ببینیم. اما چند مثال مختصر از کارهای یک مهندس مواد برای شما ذکر کردیم.

آنالیز قطعات و بررسی آن‌ها با انواع تست‌ها

تولید قطعات فلزی و غیر فلزی و شکل دهی آن

انتخاب مواد

تشخیص ریزساختار ماده

در تصویر زیر شما ریزساختار فولاد زنگ نزن و دانه بندی آن زیر میکروسکوپ نوری را مشاهده می‌کنید.

زمینه‌های کاری دیگر رشته‌ی مواد و متالورژی چیست ؟

• كارخانجات توليد فولاد
• كارخانجات توليد قطعات صنعتی
• كارخانجات توليد خودرو
• كارگاه ريخته‌گری فلزات رنگين
• كارگاه ريخته‌گری قطعات آلياژی
• كارخانجات توليد ماشين‌آلات صنعتی
• كارخانجات توليد قطعات فولادی و چدنی
• كارخانجات ذوب آهن

آیا بازار کار این رشته اشباع شده است؟

این رشته در ایران عمر خیلی زیادی ندارد و هر روز کاربرد بیشتر رشته مواد و متالورژی در صنعت خود را نشان می‌دهد. با توجه به اینکه خیلی از صنایع ما تا حد خیلی زیادی مربوط به این رشته می‌شود، نمی‌توان گفت بازار کار آن اشباع شده است؛ بلکه با خلاقیت و نوآوری می‌توان بین رشته‌های دیگر و با صنعت ارتباط برقرار کرد وچالش‌ها و مشکلات را حل کرد.

برای مثال ممکن است قطعه‌ای وارداتی در صنعت استفاده شود. یک مهندس مواد می‌تواند با تسلط بر علم مواد و خواص آن، قطعه‌ای از جنس بهتر را طراحی و تولید کند؛ در این صورت نه تنها باعث خودکفایی شده، بلکه باعث کاهش هزینه هم می‌شود.

این را هم بگویم، در بسیاری از کشورها اهمیت این رشته به خوبی درک شده است؛ اما در ایران به دلیل جدید بودن رشته نسبت به چندین رشته، آنطور که باید به آن اهمیت داده نمی‌شود.

شکاف‌های رشته‌ی مواد و متالورژی چیست ؟

تا این بخش از معرفی رشته مواد و متالورژی، با تعریف آن، کاربرد آن در زندگی و صنعت، موقعیت شغلی و… آشنا شدیم؛ اما مسئله مهم این است که رشته مواد و متالورژی،می‌تواند پلی باشد میان رشته‌های دیگر و چالش‌هایی که هنوز حل نشده‌اند.

برای مثال، درحوزه پزشکی و بیومواد، یک مهندس مواد و متالورژی می‌تواند با دانش کافی از مواد و ساختار آن، دست به نوآوری بزند. به‌عنوان حامل دارویی به‌طوری که ماده شیمیایی فقط روی عضو خاصی اثر کند، یا ایمپلنت‌هایی که در بدن استفاده می‌شود.

همه این‌ها شکاف‌هایی است که یک مهندس مواد می‌تواند پر کند و خواص ماده را برای کاربرد بهتر و مطمئن‌تر بهبود بخشد.

ارتباط حوزه نانومواد با رشته‌ی مواد و متالورژی چیست ؟

حتی در حوزه نانومواد هم، جای فعالیت برای یک مهندس رشته‌ی مواد و متالورژی بسیار است. اما از آنجایی که، برای معرفی رشته مواد و متالورژی، قصد نداریم به قدری وارد جزئیات شویم که از مبحث اصلی باز بمانیم، شما می‌توانید از سایت آموزش فناوری نانو مقالات مربوط به نانو مواد و کارهایی که در این حوزه انجام شده است را مطالعه کنید.

گرافن – نانو تکنولوژی

آیا در رشته مواد و متالورژی امکان خود اشتغالی وجود دارد؟

امروزه مهندسی متالورژی و مواد، نقشی کلیدی در پیشرفت صنایع فوق مدرن و جدید مانند صنایع هسته‌ای، صنایع انرژی، تکنولوژی پزشکی و کاربرد‌های فضایی و نظامی داشته است. از آنجایی‌که مواد، واحدهای سازنده تمامی تولیدات هستند، پس مهندسین مواد در طیف وسیعی از صنایع تولید‌کننده می‌توانند فعالبت کنند و یا کسب‌وکار خود را راه بیندازند.

هزینه خوداشتغالی برای یک مهندس مواد به حوزه فعالیت او بستگی دارد. برای مثال کسی که در زمینه استخراج فلزات و تبدیل آن‌ها به شمش فعالیت می‌کند، هزینه بیشتری سرمایه‌گذاری می‌کند؛ اما از طرفی، کسی که شبیه‌سازی قطعات را برای شرکت‌های مختلف انجام می‌دهد، شاید اصلا هزینه هم نکند.

به‌طور کلی، امکان خود اشتغالی در این رشته وجود دارد، اما موفقیت در آن، بستگی به میزان سرمایه اولیه و تلاش فرد دارد.

اپلای در رشته مواد و متالورژی خارج از ایران

مهندسین مواد به راحتی در دانشگاه‌های اروپا، استرالیا، کانادا و آلمان با توجه به زمینه کاری و پژوهشی خود، می‌توانند پذیرش اخذ کنند و جهت ادامه تحصیل در خارج از کشور اقدام نمایند.

علاقمندان به ادامه تحصیل در خارج از کشور معمولاً در جریان پژوهش‌های روز علم و مهندسی مواد دنیا، خصوصاً دانشگاه هدف تحصیل، بوده و در طی دوران تحصیل در ایران سعی در کسب آشنایی و ایجاد سابقه پژوهش در زمینه‌های مرتبط دارند.

امیدوارم این نوشته توانسته باشد به شما کمک کند.

اگر به این رشته علاقه‌مند هستید، می‌توانید سایر مطالب مربوط به گرایش ارشد رشته مهندسی مواد را در سایت ما مطالعه کنید.

خوشحال می‌شویم نظرات و سوالات خود را برای ما ارسال کنید.