در این مقاله نظریه پیاژه در مورد یادگیری را مورد بررسی قرار می‌دهیم. علاوه بر این به شما نشان خواهیم داد که پیاژه تا چه حد تاثیرگذار بوده و هست؛ و آموزش و پرورش معاصر علاوه بر پذیرش نظریه‌های او، رویکردهای آموزشی را نیز بر اساس دیدگاه پیاژه درباره هوش ساخته است.
لیست مطالبی که در ادامه می‌خوانید شامل موارد زیر می‌شود:
نظریه پیاژه در مورد یادگیری و مراحل رشد آن
- مراحل حسی- حرکتی
- مراحل پیش عملیاتی در نظریه پیاژه در مورد یادگیری
- مرحله عملیاتی عینی
- مرحله عملیات انتزاعی
مفاهیم مراحل رشد در نظریه پیاژه در مورد یادگیری
تاثیر نظریه پیاژه در مورد یادگیری برنامه‌های درسی
نظریه پیاژه در مورد یادگیری و مراحل رشد آن
مراحل رشد پیاژه بخشی از نظریه او در مورد فرایند یادگیری و مراحل رشد عقلانی عادی، از نوزادی تا بزرگسالی است.
این مراحل که شامل فکر، قضاوت و دانش است، به نام خود ژان پیاژه، روانشناس و زیست‌شناس رشدی یا تکوینی نام‌گذاری شد که مراحل رشد فکری و توانایی‌های نوزادان، کودکان و نوجوانان را به ثبت رسانید.
چهار مرحله رشد فکری (یا شناختی) پیاژه نیز عبارتند از:
- مراحل شناختی حسی- حرکتی (در سنین 18-24 ماهگی)
- مراحل پیش عملیاتی (قبل از دوران نوپایی، یعنی 18-24 ماهگی تا اوایل کودکی، حدوداً تا سن 7 سالگی)
- مرحله شناختی عملیات عینی ( رده سنی 7 تا 11)
- مرحله عملیات شناختی انتزاعی (نوجوانی تا بزرگسالی)
نظریه پیاژه در مورد یادگیری اذعان دارد که برخی از کودکان ممکن است این مراحل را در سنین متفاوت از میانگین‌های ذکر شده در بالا پشت سر بگذارند.
او همچنین گفته است که برخی از کودکان ممکن است ویژگی‌های بیش از یک مرحله را در یک زمان مشخص، از خود نشان دهند.
با این حال پیاژه اصرار داشت که:
- رشد شناختی همیشه از این توالی پیروی می‌کند.
- مراحل را نمی‌توان رد کرد و فقط می‌توان آن را سپری کرد.
- هر مرحله، با توانایی‌های فکری جدید و درک پیچیده‌تر از جهان مشخص می‌شود.
نظریه پیاژه در مورد یادگیری در سال 1936 زمینه جدیدی را ایجاد کرد. زیرا او دریافت که مغز کودکان به روشهای بسیار متفاوتی نسبت به بزرگسالان کار می‌کند. قبل از نظریه او، بسیاری بر این باور بودند که کودکان هنوز به اندازه بزرگسالان قادر به تفکر نیستند.
برخی از کارشناسان با ایده او در مورد مراحل مخالف هستند. در عوض، آنها توسعه شناختی را به صورت مستمر می‌بینند.
انتقاد دیگر این است که پیاژه در نظر نگرفته است که فرهنگ و محیط اجتماعی کودک چگونه بر رشد آنها تأثیر می‌گذارد.
مرحله حسی- حرکتی
طبق نظریه پیاژه در مورد یادگیری ، در مراحل اولیه، نوزادان فقط از آنچه درست در مقابل آنها قرار دارد، آگاه هستند.
آنها بر آنچه می‌بینند، کاری که انجام می‌دهند و تعاملات فیزیکی با محیط نزدیک خود تمرکز میکنند.
از آنجایی که آنها در این مرحله هنوز نمی‌دانند در شرایط مختلف چه واکنشی نشان دهند، دائماً در حال آزمایش هستند.
آنها اشیا را تکان می‌دهند یا پرتاب میکنند، چیزهایی را در دهان خود می‌گذارند و از طریق آزمون و خطا مسائل مختلف را درباره جهان یاد می‌گیرند.
مراحل بعدی شامل رفتار هدف‌مدار است که منجر به نتیجه مطلوب می‌شود.
بین سنین 7 تا 9 ماهگی، نوزادان متوجه می‌شوند که یک شیء وجود دارد، حتی اگر دیگر آن را نبینند. این نقطه عطف مهم – که به عنوان ماندگاری شیء شناخته می‌شود – نشانه آن است که حافظه کودک در حال توسعه است.
پس از شروع خزیدن، ایستادن و راه رفتن نوزادان، افزایش تحرک فیزیکی آنها منجر به رشد شناختی بیشتر می‌شود.
نزدیک به پایان مرحله رشدی و شناختی حسی حرکتی (18 تا 24 ماهگی)، نوزادان به نقطه عطف مهم دیگری می‌رسند؛ رشد اولیه زبان، نشانه‌ای از رشد برخی از توانایی‌های نمادین.
مرحله شناختی و رشدی پیش عملیاتی در نظریه پیاژه در مورد یادگیری
در طول مرحله پیش عملیاتی ( کودکی تا 7 سالگی)، کودکان خردسال می‌توانند به طور نمادین در مورد چیزها فکر کنند.
استفاده از زبان، آنها را بالغ‌تر می‌کند. آنها همچنین حافظه و تخیل را توسعه می‌دهند، که به آنها اجازه می‌دهد تفاوت بین گذشته و آینده را درک کنند و درگیر تصورات ساختگی شوند.
با این حال تفکر آنها بر اساس شهود است و هنوز کاملاً منطقی نیست. آنها هنوز نمی‌توانند مفاهیم پیچیده‌تری مانند علت و معلول، زمان و مقایسه را درک کنند.
مرحله رشد عملیاتی عینی
مطابق با دیدگاه پیاژه در مورد یادگیری در این زمان، کودکان در دوران دبستان و پیش از نوجوانی – 7 تا 11 ساله – استدلال منطقی و ملموسی از خود نشان می‌دهند.
تفکر کودکان در این دوران، کمتر روی خودشان متمرکز می‌شود. آنها به طور فزاینده‌ای از رویدادهای خارجی آگاه هستند.
آنها شروع به درک این نکته میکنند که افکار و احساسات خودشان منحصربه‌فرد است و ممکن است توسط دیگران درک نشود؛ یا حتی ممکن است بخشی از واقعیت نباشد.
با این حال در این مرحله، بیشتر کودکان هنوز نمی‌توانند به صورت انتزاعی یا فرضی فکر کنند.
مرحله عملیات شناختی انتزاعی
نوجوانانی که به مرحله چهارم رشد فکری مطابق با نظریه پیاژه در مورد یادگیری می‌رسند – معمولاً در سن 11 سالگی به بالا – می‌توانند از نمادهای مرتبط با مفاهیم انتزاعی مانند جبر و علم استفاده کنند.
آنها می‌توانند در مورد چیزها به روشهای سیستماتیک فکر کنند، نظریه‌هایی ارائه دهند و احتمالات را در نظر بگیرند. آنها همچنین می‌توانند در مورد روابط و مفاهیم انتزاعی مانند عدالت فکر کنند.
اگر چه پیاژه به رشد فکری مادام‌العمر اعتقاد داشت، اما اصرار داشت که عملیات انتزاعی آخرین مرحله رشد شناختی است.
او همچنین گفت که ادامه رشد فکری در بزرگسالان به افزایش دانش بستگی دارد.
مفاهیم مراحل رشد در نظریه پیاژه در مورد یادگیری
نظریه پیاژه در کنار مراحل توسعه و رشد شناختی، چندین مفهوم اصلی دیگر نیز دارد که عبارت‌اند از:
- طرحواره‌ها فرآیندهای فکری هستند که اساساً ستون‌های سازنده دانش را تشکیل می‌دهند. به عنوان مثال، یک نوزاد می‌داند که برای غذا خوردن باید یک حرکت مکیدن انجام دهد. این یک طرحواره است.
- یکسان‌سازی؛ نحوه استفاده از طرحواره‌های موجود برای تفسیر یک موقعیت یا شی جدید است. به عنوان مثال، کودکی که برای اولین بار یک اسکونک (نوعی راسوی آمریکایی) را می‌بیند ممکن است آن را گربه بنامد.
- تطابق و تفکیک موضوعات در ذهن، زمانی اتفاق می‌افتد که شما یک طرحواره یا الگوی شناختی را تغییر دهید. یا اطلاعات جدیدی یاد بگیرید. به عنوان مثال کودک وقتی می‌فهمد که همه موجودات پشمالو و چهارپا گربه نیستند که با حیوانات پشمالو و چهارپای دیگر آشنا شود.
- تعادل؛ زمانی اتفاق می‌افتد که بتوانید از یکسان‌سازی برای جا دادن بیشتر اطلاعات جدیدی که یاد می‌گیرید، استفاده کنید. بنابراین شما دائماً طرحواره‌های جدیدی اضافه نمی‌کنید.
کاربرد نظریه پیاژه در یادگیری
نظریه پیاژه در مورد یادگیری بر آموزش‌و پرورش و فرزندپروری تأثیر بسیار زیادی گذاشته است. در اینجا چند روش عملی را بیان می‌کنیم که معلمان و والدین می‌توانند ایده‌های پیاژه را عملی کنند:
- به یاد داشته باشید که بچه‌ها اغلب با انجام کارها بهتر یاد می‌گیرند، نه شنیدن در مورد آنها. یادگیری حل مشکلات، چیزی نیست که بتوان آن را آموزش داد. کودک خود باید آن را کشف کند.
- فرآیند یادگیری به همان اندازه نتیجه نهایی مهم است.
- سعی نکنید چیزی را به کودک بیاموزید که او آمادگی یادگیری آن را ندارد. طبق مراحل پیاژه، بچه ها باید قبل از اینکه به سطح بعدی بروند، در یک سطح تسلط پیدا کنند.
- بچه‌ها همان‌قدر از یکدیگر یاد می‌گیرند که از والدین یا معلمان. لذا باید پروژه‌ها، همچنین وظایف فردی مختلفی را به آنها بدهید تا با هم انجام دهند.
تأثیر نظریه پیاژه در مورد یادگیری برنامه‌های درسی
برنامه‌های درسی تحت تاثیر نظریه پیاژه در یادگیری، بر این باور تأکید دارد که کودکان باید جست‌وجو کنند، آزمایش کنند و سوال بپرسند.
علاوه بر این توصیه می‌کند که کودکان فرصت‌هایی برای بحث و مناظره با یکدیگر در مورد مسائل مختلف داشته باشند. معلمان نیز باید نقش یک راهنما و کمک کننده را داشته باشند.
همچنین کودکان باید بتوانند اشتباه کنند و از اشتباهات خود درس بگیرند.
چهار مفهوم اصلی آموزشی از نظریه پیاژه در یادگیری که در سال 2001 توسط «برک» بیان شده است عبارتند از:
تمرکز بر فرایند تفکر کودکان، نه فقط نتیجه آن
این به این معناست که معلمان نه تنها به عنوان مثال باید پاسخ کودک را بررسی کنند، بلکه باید توجه داشته باشند که کودک چگونه به آن پاسخ رسیده است و چه فرآیندهای فکری را طی کرده است؟
زیرا تنها زمانی که، معلم روشهای کودک را درک می‌کند، در موقعیتی قرار می‌گیرد که بتواند بر سطح عملکرد شناختی کودک تأثیر بگذارد.
شناخت نقش حیاتی مشارکت فعال و خود آگاهانه کودکان در فعالیت‌های یادگیری
این مسئله به این مورد اشاره دارد که کودکان می‌توانند از طریق تعامل خود‌به‌خود با محیط، چیزهایی را کشف کنند نه صرفاً ارائه دانش آماده.
عدم تأکید بر روی شیوه‌هایی که هدف آنها تسریع فرایند یادگیری است
پیاژه هنگام صحبت با مربیان در سراسر جهان، متوجه شد که بسیاری از آنها علاقه‌مندند بدانند که چگونه می‌توانند رشد کودکان را تسریع بخشند. به ویژه آن دسته از معلمانی که در ایالات متحده مشغول به کار هستند.
پیاژه معتقد بود که آموزش زودهنگام (یعنی آموزش دادن چیزی به کودک قبل از آماده شدن) می‌تواند بدتر از عدم آموزش باشد، زیرا منجر به پذیرش سطحی فرمول‌های بزرگسالان می‌شود تا درک شناختی واقعی توسط کودکان.
پذیرش تفاوت‌های فردی در پیشرفت رشد
یکی از ویژگی‌های اصلی نظریه پیاژه در مورد یادگیری این بود که کودکان در مراحل شناختی با سرعت‌های مختلف پیشرفت میکنند.
در این صورت، پیشرفت کودک باید بر اساس دوره رشد قبلی او سنجیده شود، نه بر اساس استانداردهای هنجاری ارائه شده توسط عملکرد همسالان.
سخن پایانی
نظریه چهار مرحله‌ای رشد ژان پیاژه یکی از شناخته‌شده‌ترین نظریه‌های روانشناسی روانشناختی است.
این نظریه که تلاش می‌کند؛ پیشرفت رشد از کودکی را توصیف کند، تا به حال با انتقادهای شدیدی روبهرو شده است.
با این حال آزمایش‌ها و تئوری‌های آن درباره چگونگی رشد شناختی کودکان و درک آنها از هستی و … با چالش‌های زیادی روبهرو بوده است که اکثر آنها موجه بوده‌اند.
به همین دلیل امروزه مورد توجه روانشناسان قرار گرفته است و بسیاری از سیستم‌های آموزشی جهان از آن برای آموزش و پرورش کودکان استفاده میکنند.
در صورتی که علاقه دارید اطلاعات بیشتری درباره نظریه ژان پیاژه کسب کنید، به شما توصیه می‌کنیم مقاله زیر را مطالعه کنید:
همچنین در صورتی که به دنبال شناخت قابلیت‌های کودک خود هستید؛ مقاله مدل شخصیت‌شناسی پنج عاملی می‌تواند کمک زیادی به شما کند.
اگر معلم هستید و دوست دارید از مطالب علمی برای مواجهه با هوش دانش‌آموزانتان استفاده کنید و معلم بهتری شوید این مطلب برای شماست:
در این مقاله سعی کردیم اطلاعات کاملی در رابطه با نظریه پیاژه در مورد یادگیری، کاربرد و تاثیر آن بر برنامه‌های درسی را در اختیار شما قرار دهیم.
خوشحال می‌شویم نظرات و انتقادات خود در رابطه با این مقاله و نظریه ژان پیاژه را در بخش کامنت با ما در میان بگذارید.
محصولات آموزشی