اگر به حوزه برنامهنویسی علاقهمند باشید حتماً در مورد برنامه نویسی بک اند شنیدهاید و از خود پرسیدهاید که برنامه نویسی بک اند چیست؟
بهعنوان دانشجوی رشته مهندسی کامپیوتر، در ادامه سعی کردهام مسیر را برای شما روشن کنم و تمام اطلاعات مورد نیاز شما را، از بک اند چیست تا بازار کار بک اند، بهگونهای توضیح بدهم که هیچ سوالی برای پرسیدن باقی نماند.
حتی اگر هیچ اطلاعاتی در مورد این حوزه ندارید، با مطالعه این مقاله آماده شروع یادگیری خواهید شد.
- برنامهنویسی وبسایت
- برنامه نویسی بک اند چیست ؟
- بازار کار بک اند
- نصیحتهای خوب
- خلاصه برنامه نویسی بک اند
مطالعه در مورد حوزه برنامه نویسی بک اند بهخاطر گسترده بودن و مباحث آموزشی نسبتاً زیاد، نیاز به کمی حوصله و تلاش دارد، پس با انگیزه و حس خوب با من همراه شوید.
برنامهنویسی وبسایت
برای جواب سوال بک اند سایت چیست ابتدا نیاز دانستم یک دید کلی در مورد وبسایت در اختیارتان بگذارم.
برنامهنویسی سایت یعنی طراحی صفحات و بخشهایی که یک سایت را تشکیل میدهند. این برنامه نویسی شامل نوشتن کدهایی است که عملکرد سایت (مثل جستوجو، فرمها یا دکمهها) و ظاهر سایت ( مثل متنها، عکسها، رنگها و چیدمان ) را مشخص میکند.
یک سایت برنامهنویسی شده باید:
- داینامیک باشد: بتواند به درخواست کاربران پاسخ دهد.
- کاربر پسند باشد: طراحی بهگونهای باشد که کاربران بهراحتی با آن تعامل داشته باشند.
- عملکرد صحیح داشته باشد: مثلاً ذخیره سفارشها، نمایش محصولات و… به درستی انجام شود.
فرایند طراحی و توسعه سایتها شامل دو بخش اصلی بکاند و فرانتاند است که تفاوتهایی اساسی و مهم دارند، در ادامه به این دو میپردازیم.
بک اند سایت چیست
بک اند سایت بخش پنهان یک سایت است که کاربران معمولی نمیبینند، اما تمام کارهای اصلی سایت در این بخش انجام میشود. من به این قسمت، عملیات پشتصحنه میگویم.
سادهتر بگویم، بک اند سایت مثل آشپزخانه یک رستوران است؛ شما غذا (نتیجه نهایی) را روی میز میبینید، اما تمام کارها مثل پختن، آماده کردن مواد اولیه در پشت صحنه انجام میشود.
یا اگر بخواهیم سایت را مثل یک ماشین در نظر بگیریم، بکاند موتور آن ماشین است که به شما امکان حرکت میدهد، حتی اگر آن را نبینید.
وقتی وارد یک سایت میشوید و کاری انجام میدهید، مثلاً اطلاعاتی جستجو میکنید یا فرم ثبتنامی پر میکنید، این اطلاعات به بخش بکاند فرستاده میشود. در آنجا اطلاعات آنالیز میشوند، در پایگاه داده (جایی مثل انبار ذخیره اطلاعات) ذخیره میشوند.
بک اند وظایف مشخصی در سایت دارد که جلوتر با جزئیات کامل توضیح خواهم داد.
تفاوت فرانت اند و بک اند
فرانتاند و بکاند دو بخش اصلی در توسعه وب هستند که هر کدام وظایف و ویژگیهای خاص خود را دارند.
فرانتاند بخشی از وبسایت است که کاربر مستقیماً با آن تعامل دارد. به عبارت دیگر، ظاهر وبسایت و تجربه کاربری (UX) به فرانتاند مربوط میشود.
ویژگی | فرانتاند | بکاند |
تعامل با کاربر | بله | خیر |
محیط اجرا | مرورگر کاربر | سرور |
هدف اصلی | نمایش دادهها و ایجاد تعامل با کاربر | مدیریت دادهها و اجرای منطق برنامه |
زبانهای رایج | HTML. CSS. JavaScript | Python. PHP. Java. C# |
ابزارها و فریم ورکها | React, Angular, Vue.js, Bootstrap | Django, Laravel, Express.js, Ruby on, Rails |
مسئولیت اصلی | طراحی ظاهری و رابط کاربری | پردازش درخواستها، مدیریت پایگاهداده |
چگونه فرانتاند و بک اند سایت با هم کار میکنند؟
فرانتاند و بکاند مثل یک تیم هستند که برای ارائه تجربه خوب به کاربران با هم همکاری میکنند:
- کاربر درخواست خود را (مثل کلیک روی دکمه خرید) از طریق فرانتاند ارسال میکند.
- این درخواست به بکاند فرستاده میشود.
- بکاند اطلاعات را پردازش میکند و در صورت نیاز دادههایی از پایگاه داده دریافت میکند.
- پاسخ پردازششده به فرانتاند برمیگردد و فرانتاند آن را به کاربر نمایش میدهد.
این دو بخش، در توسعه وب مکمل هستند. فرانتاند تجربه کاربری را فراهم میکند، در حالی که بکاند زیرساخت لازم برای عملکرد سایت را ایجاد میکند. برای داشتن یک وبسایت موفق، این دو بخش باید به خوبی با هم هماهنگ باشند.
برنامه نویسی بک اند چیست ؟
همانطور که بالاتر گفتم جایگاه بکند در برنامه نویسی به طراحی و توسعه عملکرد یک وبسایت یا برنامه مربوط میشود.
جنبههای مربوط به برنامهنویسی بکاند عبارتاند از:
وظایف اصلی برنامه نویسی بک اند
بکاند وظایف و مسئولیتهای مشخصی دارد. در واقع، بکند در برنامه نویسی مغز و قلب یک برنامه یا وبسایت است.
بدون بکاند، هیچ اطلاعاتی ذخیره، پردازش یا منتقل نمیشود.
بخشی از وظایف بکاند عبارتاند از:
- مدیریت درخواستها و پاسخها (Request-Response): دریافت درخواست از سمت کاربر (از طریق فرانتاند) – پردازش درخواست و ارسال پاسخ مناسب (مانند اطلاعات محصول یا پیام خطا).
- مدیریت دادهها: ذخیره و بازیابی اطلاعات در پایگاه داده – سازماندهی دادهها برای استفاده بهتر.
- پیادهسازی منطق برنامه (Business Logic): تعریف قوانین و الگوریتمهایی که عملکرد سایت یا برنامه را کنترل میکنند (مثل محاسبه قیمت یا اعتبارسنجی فرمها).
- ارتباط با دیتابیس: استفاده از ابزارهایی برای ذخیره، جستجو، و ویرایش دادهها.
- مدیریت امنیت: رمزنگاری دادههای حساس (مانند رمز عبور کاربران) – جلوگیری از حملات سایبری.
- ساخت و مدیریت APIها (رابطهای برنامهنویسی): طراحی API برای ارتباط با فرانتاند یا سیستمهای خارجی.
- مقیاسپذیری (Scalability): طراحی سیستمهایی که بتوانند با افزایش تعداد کاربران به خوبی کار کنند.
معماری بکاند
معماری بکاند به ساختار و طراحی سیستم پشتصحنهی یک نرمافزار یا وبسایت اشاره دارد. این معماری به نحوهی سازماندهی و مدیریت کد، دادهها، سرورها و ارتباطات بین اجزای مختلف کمک میکند.
اجزای اصلی معماری بکاند عبارتاند از:
سرور (Server):
سرورها درخواستهای کاربران را دریافت کرده و پاسخ میدهند. سرورها میتوانند فیزیکی یا مجازی (Cloud-based) باشند.
پایگاه داده (Database):
جایی که دادهها ذخیره و مدیریت میشوند.
دو نوع پایگاه داده وجود دارد:
- پایگاه داده رابطهای (Relational) مثل MySQL و PostgreSQL
- پایگاه داده غیررابطهای (NoSQL) مثل MongoDB
رابط برنامهنویسی:
یک لایه ارتباطی که بین بکاند و فرانتاند یا سرویسهای دیگر ایجاد میشود. RESTful API و GraphQL نمونههای معروف هستند.
مدیریت درخواستها:
شامل دریافت، پردازش، و ارسال پاسخ به درخواستهای کاربران است. این کار معمولاً توسط فریمورکهایی مثل Express.js یا Django انجام میشود.
امنیت:
استفاده از مکانیزمهایی برای احراز هویت (Authentication) و مجوزها (Authorization)، مانند OAuth، JWT، و SSL.
معماری لایهای:
در معماری بکاند معمولاً کد به چند لایه تقسیم میشود:
- لایه ارائه (Presentation Layer): ارسال دادهها به فرانتاند.
- لایه منطق کسبوکار (Business Logic Layer): پردازش و مدیریت عملیات سایت.
- لایه داده (Data Layer): مدیریت پایگاه داده و ذخیرهسازی اطلاعات.
زبانها و فریمورکهای برنامه نویسی بک اند
همه توضیحاتی که در مورد وظایف و فعالیتهای برنامه نویسی بک اند گفته شد، توسط زبانهای برنامهنویسی قابل اجرا است.
برنامهنویسهای علاقهمند به بکاند با توجه به علاقه، زبان برنامهنویسی مناسب را انتخاب میکنند. در ادامه بهصورت خلاصه زبانهای محبوب برای برنامه نویسی بکاند را معرفی میکنیم:
Python:
فریمورکهای معروف: Django، Flask
مناسب برای پروژههای سریع و مقیاسپذیر.
PHP:
فریمورکهای معروف: Laravel, CodeIgniter.
محبوب در توسعه وبسایتهای پویا (مانند WordPress).
JavaScript:
فریمورکهای معروف: Nest.js, Express.js
مناسب برای پروژههای سبک و مدرن.
Ruby:
فریمورک معروف: Ruby on Rails.
مناسب برای توسعه سریع وبسایتها.
Java و C#:
مناسب برای پروژههای بزرگ سازمانی.
امنیت در برنامه نویسی بک اند
امنیت در بکاند به مجموعهای از روشها، تکنیکها و ابزارها اشاره دارد که برای محافظت از دادهها، سرورها و سیستمهای مدیریت پایگاه دادهها در برابر تهدیدات و حملات سایبری استفاده میشوند.
در بکاند بخش مهمی از توسعه نرمافزارشامل امنیت میشود، زیرا این لایه معمولاً شامل اطلاعات حساس و منطق اصلی برنامه است.
اصول امنیت در بکاند:
- رمزنگاری دادهها:
استفاده از الگوریتمهای رمزنگاری مانند AES یا RSA برای حفاظت از دادهها در حال انتقال (TLS/SSL) و ذخیرهشده (Encryption at Rest). - احراز هویت و مجوز:
بررسی هویت کاربران با استفاده از روشهایی مانند نام کاربری و رمز عبور، توکنهای امنیتی (JWT)، یا احراز هویت چندمرحلهای (MFA). - محافظت در برابر حملات:
استفاده از توکنهای CSRF برای اطمینان از اینکه درخواستها از منابع معتبر هستند.
بازار کار بک اند
بازار کار بک اند در بسیاری از کشورها (از جمله ایران) بسیار پرتقاضاست و آینده روشنی دارد. دلیل این تقاضا، نیاز شرکتها به متخصصانی است که بتوانند سیستمهای پیچیده، مقیاسپذیر و امن در سمت سرور توسعه دهند.
شرکتهای کوچک و بزرگ به توسعهدهندگان بکاند نیاز دارند تا اپلیکیشنها و وبسایتهای خود را مدیریت و گسترش دهند.
بیشتر بخوانید: استخدام بک اند
درآمد برنامه نویسی بک اند
درآمد برنامهنویسان بکاند بسته به محل زندگی، سطح مهارت، تجربه، نوع کار (فریلنسر یا تماموقت) و شرکتهای داخلی یا بینالمللی متفاوت است. در زیر اطلاعاتی درباره درآمد این شغل آورده شده است:
درآمد در ایران:
- مبتدی (کمتر از 2 سال تجربه):
10 تا 20 میلیون تومان در ماه، بسته به شرکت و مهارتهای فرد. - متوسط (2 تا 5 سال تجربه):
20 تا 35 میلیون تومان در ماه. - حرفهای (بیش از 5 سال تجربه):
40 میلیون تومان به بالا، به خصوص اگر مهارتهای پیشرفتهای در حوزه معماری نرمافزار، امنیت یا کار با سیستمهای پیچیده داشته باشید.
فریلنسرینگ داخلی:
بسته به پروژه، درآمد متغیر است. یک پروژه بکاند میتواند 5 تا 30 میلیون تومان (یا بیشتر) درآمد داشته باشد.
درآمد دلاری (کار بهصورت فریلنسر یا در شرکتهای بینالمللی):
درآمد دلاری میتواند بین 20 تا 80 دلار در ساعت باشد، بسته به تخصص. برای مثال:
- پروژههای کوچک: 500 تا 2000 دلار
- پروژههای پیچیده: 5000 دلار به بالا
کار در شرکتهای بینالمللی:
میانگین درآمد برنامه نویسی بک اند در کشورهای مختلف:
- آمریکا: 80,000 تا 120,000 دلار در سال
- اروپا: 50,000 تا 90,000 یورو در سال
- کشورهای حوزه خاورمیانه (مانند امارات): 3,000 تا 8,000 دلار در ماه
برای کار با شرکتهای بینالمللی، آشنایی با زبان انگلیسی و داشتن مهارت در تکنولوژیهای روز ضروری است.
مهارتهای توسعهدهنده بکاند
برای تبدیل شدن به یک توسعهدهنده بکاند موفق، لازم است مهارتهای فنی و نرم مختلفی را یاد بگیرید. این مهارتها به شما کمک میکنند سیستمهای سمت سرور را توسعه دهید، مدیریت کنید و بهینه کنید:
زبانهای برنامه نویسی بک اند:
یک توسعهدهنده بکاند باید حداقل یکی از این زبانها را به خوبی بلد باشد:
- Python: همراه با فریمورکهایی مثل Django و Flask
- JavaScript: برای محیط Node.js
- Java: همراه با فریمورکهایی مثل Spring یا Hibernate
- PHP: با استفاده از فریمورک Laravel
- Ruby: با استفاده از Ruby on Rails
- C#: برای توسعه با ASP.NET
- Go (Golang): برای سیستمهای با کارایی بالا
کار با دیتابیسها SQL:
- SQL: مدیریت دیتابیسهای رابطهای مثل MySQL، PostgreSQL و SQL Server
- NoSQL: آشنایی با دیتابیسهایی مانند MongoDB، Cassandra، و Redis
- ORMها: ابزارهایی مثل Sequelize، Hibernate یا SQLAlchemy برای کار سادهتر با دیتابیسها
کار با APIها و معماری سیستم:
- طراحی و توسعه RESTful API
- آشنایی با GraphQL برای کوئریهای پیچیدهتر
- پیادهسازی Authentication و Authorization (مثل JWT، OAuth)
- طراحی معماری Microservices
آشنایی با سرورها و مدیریت آنها:
- کار با وب سرورها مثل Apache، Nginx یا IIS
- آشنایی با مفهوم Load Balancing و Scaling
- مدیریت پایگاههای داده و سرورها
مفاهیم امنیتی:
- مدیریت و جلوگیری از حملات رایج مثل SQL Injection، XSS، CSRF
- آشنایی با SSL/TLS و پروتکلهای امن
- مدیریت احراز هویت و امنیت دادهها
ابزارها و تکنولوژیهای DevOps:
- آشنایی با Docker و Kubernetes برای اجرای سیستمهای قابل حمل
- آشنایی با CI/CD (مثل Jenkins، GitHub Actions)
- مدیریت پروژه در سیستمهای Cloud (مثل AWS، Google Cloud، Azure)
مهارتهای نرمافزاری (Soft Skills):
- حل مسئله: توانایی تجزیه و تحلیل و پیدا کردن راهحلهای بهینه
- ارتباط مؤثر: برای همکاری با تیمهای فرانتاند، UI/UX و DevOps
- یادگیری مداوم: فناوریهای بکاند به سرعت در حال تغییر هستند
- مدیریت زمان: برای اجرای پروژهها در بازه زمانی مشخص
ابزارها و مهارتهای مکمل:
- Git و Version Control: برای مدیریت کد و همکاری تیمی
- Testing: استفاده از ابزارهایی مانند Postman یا Insomnia برای تست API و نوشتن تستهای واحد با Jest یا pytest
- Logging و Monitoring: ابزارهایی مثل Elasticsearch، Kibana، و Grafana
چگونه برنامه نویسی بک اند بیاموزیم
برای شروع یادگیری بکاند با آموزشهای آنلاین، این نکات جدید و منابع تکمیلی رو در نظر بگیرید:
مسیر یادگیری بهینه برای مبتدیها
تمرین مفاهیم ابتدایی
به جای اینکه فقط تئوری یاد بگیرید، هر مبحثی که یاد گرفتید را در قالب یک پروژه کوچک اجرا کنید.
مثال: یک برنامه ساده بنویسید که اطلاعات کاربر را ذخیره و بازیابی کند.
ساخت پروژههای کاربردی
یک پروژه ساده مثل وبلاگ، مدیریت کارهای روزانه (To-Do List) یا فروشگاه اینترنتی بسازید. ابزارهایی مثل GitHub را برای ذخیره و مدیریت پروژه استفاده کنید.
تمرکز روی یکی از زبانها و فریمورکهای اصلی
اگر انتخاب شما Python باشد: Django و Flask.
اگر بهدنبال یادگیری PHP هستید: Laravel.
بهتر است با زبانی شروع کنید که علاقه بیشتری به آن دارید.
بیشتربخوانید: نقشه راه بک اند
آموزش های آنلاین در حوزه بکاند
آموزشهای آنلاین یکی از بهترین و دسترسپذیرترین روشها برای یادگیری برنامه نویسی بک اند هستند. این آموزشها بهدلیل انعطافپذیری، هزینه مناسب و امکان یادگیری در هر زمان و مکان، به گزینهای محبوب برای دانشجویان، شاغلان و علاقهمندان به برنامهنویسی تبدیل شدهاند.
سایتهای معتبر برای آموزش آنلاین:
- آموزش جنگو مکتبخونه
- آموزش جامع طراحی سایت مکتبخونه
- دورههای برنامه نویسی بک اند سبزلرن
- دوره آموزشی PHP فرادرس
نصیحتهای خوب
قبل از شروع توضیحات، گفته شد که حوزه برنامه نویسی بک اند نیاز به صبر و تلاش زیادی دارد و در همین جهت گفتن چند نکته مهم میتواند به شما کمک کند تا در این مسیر موفقتر باشید:
1. یادگیری مداوم
برنامه نویسی بک اند ، همیشه در حال تغییر است. ابزارها، زبانها، و فریمورکها بهسرعت بهروز میشوند. بنابراین، یادگیری مداوم برای شما مهم است.
2. تمرکز بر اصول برنامه نویسی بک اند
قبل از آموزش ابزارهای پیچیده، باید اصول برنامهنویسی را بهطور عمیق یاد بگیرید. اصول پایهای به شما کمک میکنند تا در هر پروژهای که میخواهید کار کنید، بهترین تصمیمها را بگیرید و کدهایی مقیاسپذیر و ایمن بنویسید.
3. پروژههای عملی انجام دهید
باید به سرعت شروع به ساخت پروژههای واقعی کنید.این کار به شما کمک میکند تا چالشهای واقعی را درک کنید. پروژههای عملی به شما اعتماد به نفس میدهند و میتوانید این پروژهها را بهعنوان نمونه کار در رزومهتان اضافه کنید.
4. دست از آزمایش برندارید
وقتی در حال یادگیری یا کار روی پروژهای هستید، ممکن است با مشکلات و چالشهای زیادی روبهرو شوید. از این چالشها هراسان نشوید؛ بلکه از آنها بهعنوان فرصتی برای یادگیری و پیشرفت استفاده کنید.
5. ساخت شبکه و ارتباطات
در دنیای برنامهنویسی، ارتباط با دیگران و ایجاد شبکهای از توسعهدهندگان اهمیت زیادی دارد. شرکت در تیمهای منبع باز یا حتی کارآموزی در شرکتهای مختلف میتواند به شما تجربه و ارتباطات زیادی بدهد.
6. امنیت را جدی بگیرید
در دنیای امروز که تهدیدهای امنیتی بهشدت افزایش یافته است، امنیت باید یکی از اولویتهای اصلی شما در برنامهنویسی بکاند باشد. این که تنها روی عملکرد تمرکز کنید کافی نیست؛ باید دقت کنید که سیستمهای شما ایمن باشند.
7. پیشرفت تدریجی داشته باشید
بهجای تلاش برای یادگیری همه چیز بهطور همزمان، سعی کنید پیشرفت تدریجی داشته باشید. ابتدا بر روی مفاهیم پایهای تمرکز کنید، سپس به سراغ تکنیکهای پیشرفتهتر بروید.
8. خودتان را به چالش بکشید
سعی کنید خودتان را از منطقه راحتی خارج کنید و پروژههایی را انجام دهید که کمی پیچیدهتر از حد معمول هستند. چالشهای جدید باعث میشوند که مهارتهای شما بهبود یابد و به یادگیری مفاهیم پیشرفتهتر ترغیب شوید.
9. انضباط فردی و مدیریت زمان
بهعنوان یک توسعهدهنده، باید مهارتهای مدیریت زمان و انضباط فردی داشته باشید. برنامهنویسی میتواند وقتگیر باشد و گاهی شما باید روی پروژههای مختلف کار کنید.
10. آیندهنگری
در حالی که امروز روی پروژهها و تکنولوژیهای خاصی تمرکز میکنید، همیشه به آینده و روندهای جدید دنیای فناوری فکر کنید. در حال حاضر مفاهیمی مثل Cloud Computing و Microservices در حال گسترش هستند، آشنایی با این مفاهیم میتواند شما را برای آینده آمادهتر کند.
خلاصه برنامه نویسی بک اند
برای تبدیل شدن به برنامهنویس بکاند موفق، باید مراحل مختلفی از یادگیری زبانهای برنامهنویسی، تا درک مفاهیم اساسی مانند پایگاههای داده و امنیت را طی کنید.
مهمترین نکتهها شامل یادگیری مداوم، انجام پروژههای عملی و تعامل با دیگر توسعهدهندگان است. آشنایی با فریمورکها و ابزارهای مختلف برای بهبود مهارتها ضروری است. در نهایت، با چالشها و مشکلات روبهرو شوید، تجربه کسب کنید و بهتدریج در این حوزه پیشرفت کنید.
مطالب مرتبط:
اگر علاقهمند به یادگیری بیشتر در زمینه فرانتاند و دستیابی به اطلاعات جدید هستید، این مقالات دقیقاً برای شما طراحی شدهاند! هر مقاله یک دریچه جدید به دنیای برنامهنویسی است، همین حالا شروع کنید.
دنیای فرانتاند
اگر علاقهمند هستید درمورد برنامهنویسی بهصورت فریلنسری اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقالات برای شما است:
بهترین زبان برنامه نویسی فریلنسری
چگونه برنامه نویس فریلنسر شویم؟
از برنامه نویسی بک اند بپرسید تا دوست داشته شوید، مشتاقانه منتظر کمک به شما هستم.