استعداد چیست؟ سؤالی کوتاه است با جوابی مفصل!
- اول: استعداد یک ویژگی ذاتی است یعنی ما با آن به دنیا می‌آییم. به عبارتی دیگر استعداد اکتسابی نیست.
- دوم اینکه: استعداد خاص و کمیاب است. فقط افراد خاصی آن رادارند و در بین مردم عمومی و فراگیر نیست. مثلاً داشتن قدبلند یا کوتاه، جز استعداد فرد نیست.
- و نهایتا اینکه : استعداد مثل ابزار است. ابزاری که با آن، انجام کارها ساده‌تر و راحت‌تر می‌شود.
پس می‌توانیم این‌طوری نتیجه بگیریم که هر ویژگی ذاتی و خاص که بتوانیم از آن برای بهتر و راحت‌تر انجام دادن کارها استفاده کنیم، استعداد است.
شاید الان سؤال‌های دیگری مثل سؤال‌های زیر در ذهن شما باشد:
- معنی استعداد چیست؟
- تعریف علمی استعداد
- تعریف استعداد در روانشناسی چیست؟
- انواع استعداد؟
- استعداد من چیه؟
- چطوری استعداد اندازه‌گیری می‌شود؟
- و اصلاً استعداد چی نیست؟
در این مقاله، جواب همه‌ی این سؤال‌ها را داده‌ایم.
به‌طور خلاصه آنچه در این مقاله می‌خوانید شامل موارد زیر است:
5- سخن آخر
1- مفهوم استعداد چیست؟
همانطور که گفته شد، استعداد یک ویژگی ذاتی و منحصربه‌فرد است که برای بهبود عملکرد افراد کاربرد دارد.
هر استعداد احتمال موفقیت را در تعدادی از حوزه‌ها تضمین می‌کند.
همچنین اگر استعداد شناخته و به کار گرفته شود، برگ برنده افراد است.
تعریف استعداد از نظر علمی
ازنظر علمی، تعریف‌های زیادی برای این سؤال که «استعداد چیه»، آمده است.
تعریف علمی استعداد عبارتند از: میزان نسبی توسعه یک فرد در موضوع و یا فعالیتی خاص.
به عبارتی یعنی پتانسیل یا توانایی برای درک و یادگیری سریع‌تر موضوعات.
تعریف استعداد در روانشناسی عبارت‌اند از:
- مجموعه‌ای از توانایی‌ها که در فرهنگ‌های خاص، باارزش به‌شمار می‌رود.
- توانایی عملکرد فرد برای ارائه فعالیت‌های متفاوت در محیط پیرامون خود.
- ظرفیت یا توان بالقوه برای یادگیری موضوعی خاص
2- انواع استعداد؟
ازنظر روان‌شناسان، تعریف استعداد در روانشناسی، به دودسته تقسیم می‌شود:
- استعدادهای خاص: که مربوط به موقعیت‌های خاص است. مثل استعداد موسیقی یک موسیقی‌دان
- استعدادهای عمومی: مربوط به موقعیت‌های مختلف؛ مانند استعداد کلامی.
و در تقسیم‌بندی دیگری از تعریف استعداد در روانشناسی استعدادها به سه گروه تقسیم می‌شوند:
- حسی: مربوط به حواس پنج‌گانه (بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی، لامسه) است. بسته به میزان درک، دقت و تمایز آن حس در شرایط مختلف، استعدادها متفاوت است. مثل تیزبینی
- حرکتی: مربوط به زمان و سرعت واکنش افراد به یک محرک
- ذهنی: مربوط به‌دقت، تمرکز، توجه، حافظه، خلاقیت، توانایی حل مسئله و مسائل شناختی
3- راه‌های کشف استعداد
همانطور که پیش‌تر نیز گفته شد، استعداد یک ویژگی ذاتی، نادر و شناخته‌نشده است. اما سؤال اینجاست که چگونه استعداد خود را بشناسیم؟
با کمک راهکارهایی که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم، می‌توان به این سؤال پاسخ داد. این راهکارها عبارت‌اند از:
• خودشناسی:
خودشناسی یعنی بررسی دقیق و کنکاش ویژگی‌های شخصی. خودشناسی در کشف موضوع استعداد داشتن در موضوعات مختلف بسیار کمک‌کننده است. شاید در ابتدا این موضوع سخت به‌نظر برسد، اما ممکن است.
برای آشنایی بیشتر با خودشناسی و راه‌های بهبود و تقویت آن اینجا را کلیک کنید.
• تجربه کردن:
کنجکاوی و تجربه فرصت‌ها و شرایط جدید و ناشناخته. تجربه‌های جدید در مقوله کشف استعداد، به نظر نیاز به انعطاف زیادی در مقابل تغییرات دارد.
• پرسیدن از دیگران:
معلم‌ها و مشاوران باتجربه، بهترین راهنما برای استعدادیابی و کشف استعداد هر شخص در زمینه‌های مختلف هستند.
آن‌ها به کمک تجربه‌های زیادی که دارند از روی عملکرد هر فرد می‌توانند استعدادهایش را شناسایی کنند
• تست‌های روان‌شناختی و استعدادیابی:
به کمک این تست‌ها می‌توان به‌صورت عینی استعدادها را شناسایی و نام‌گذاری کرد. حتی می‌توان با اجرای این تست‌ها در جامعه آماری بزرگی افرادی که استعدادهای مشابه دارند را شناسایی کرد.
به‌عنوان مثال:
آزمون تشخیص استعداد DAT
این آزمون توسط بنت و همکارانش (1962) تنظیم شده است.
این تست برای سنجش استعداد عمومی است و در راهنمایی شغلی و موقعیت‌های آموزشی کاربرد دارد.
حوزه‌هایی که توسط این آزمون سنجیده می‌شود عبارت‌اند از:
- استدلال کلامی
- توانایی عددی
- استدلال انتزاعی
- دقت و سرعت در امور دفتری و منشی‌گری
- استدلال مکانیکی
- روابط فضایی
- املای کلمات
- دستور زبان و آیین نگارش
آزمون استعداد ترستون
آزمون ترستون یکی از معتبرترین آزمون‌های سنجش استعداد است که در سه فرم و برای سنین زیر تهیه‌شده:
• فرم A، مختص 11 تا ۱۷ سالگی: مواردی مثل ادراک فضایی، ادراک کلامی، عامل عددی و استدلال فرد را اندازه‌گیری می‌کند.
• فرم B، مربوط به ۷ تا ۱۱ سالگی: که شامل هفت آزمون: ادراک فضایی، ادراک کلامی، عامل عددی، استدلال فرد، سرعت ادراک به‌علاوه آزمون لغت و نقاشی است.
• فرم C، برای ۵ تا ۷ سالگی: که پنج عامل: لغات، سرعت ادراک، عامل کمی، حرکتی فضایی را اندازه‌گیری می‌کند.
آزمون دتروا
از این آزمون برای هدایت تحصیلی و شغلی دانش‌آموزان استفاده می‌شود تا متوجه شوند استعداد هر فرد استعداد درچه زمینه‌ای است.
این آزمون شامل 19 آزمایش برای سنجش کنش‌های زیر است:
- ادراک و استدلال
- قضاوت عملی
- توانایی کلامی
- تداعی زمانی و فضایی
- توانایی عددی
- دقت شنوایی
- دقت بینایی
- توانایی حرکتی
از تست‌ها و آزمون‌های دیگری نیز می‌توانیم برای سنجش، ارزیابی و شناسایی استعدادها استفاده کنیم.
در قسمت مطالب کاربردی و جذاب مقاله، لینک تعدادی از این آزمون‌های استعدادیابی را به‌صورت رایگان برای شما قرار داده‌ایم.
بیشتر بخوانید: تست های معتبر استعدادیابی
4- استعداد چی نیست!
تا اینجا درباره اینکه استعداد چیست، چه معنا و مفهومی دارد، انواعش چیست و تعریف استعداد در روانشناسی، صحبت کردیم.
یکی از چالش‌های بین روان‌شناسان، متخصصان حوزه آموزش و یادگیری و حتی مردم عادی این است که:
کلمه استعداد گاهی معادل کلماتی مانند توانایی، هوش، مهارت، علاقه و پیشرفت تحصیلی به کار می‌رود.
ولی واقعیت این است که این کلمات و ویژگی‌ها بااستعداد تفاوت دارند.
• تفاوت استعداد با توانایی
بین توانایی و استعداد تفاوت زیادی وجود دارد. در حقیقت شناسایی توانایی‌ها، یکی از روش‌های کشف استعداد است.
استعدادها بدون تلاش و صرف انرژی به توانایی تبدیل نمی‌شوند.
بعضی از توانایی‌ها با تلاش و تحمل فشار و تمرین زیاد ایجاد می‌شوند؛ درحالی‌که فرد در آن‌ها استعدادی ندارد.
بیشتر بخوانید: تفاوت استعداد و مهارت، کدام مهمتر است؟
• تفاوت استعداد با هوش
در بعضی از منابع، استعداد و هوش معادل هم و به معنای دانش و توانایی فردی معرفی می‌شود.
درحالی‌که، همانطور که گفته شد، استعداد توانایی عملکرد فرد برای ارائه فعالیت‌های متفاوت در محیط پیرامون فرد است؛ یعنی جنبه عملکردی دارد.
اما هوش، درک سریع مفاهیم، واقعیت‌ها و رویدادهای پیرامون فرد است؛ یعنی جنبه ذهنی دارد.
استعداد ذاتی است ولی هوش را می‌توان با مطالعه، یادگیری و آموزش تقویت کرد.
نکته مهم دیگر این است که افراد با ضریب هوشی یکسان، استعدادهای متفاوتی دارند.
بیشتر بخوانید: تفاوت و شباهت های هوش و استعداد
• تفاوت استعداد با مهارت
بااستعداد بودن به معنای داشتن مهارت نیست. استعداد با مهارت تفاوت دارد.
به قول ماری کوری: «زندگی برای هیچ‌کس آسان نیست. باید پشتکار و از همه مهمتر اعتمادبه‌نفس داشته باشیم. باید باور کنیم که هر یک برای انجام کاری استعداد داریم و آن کار باید انجام شود.»
استعداد به‌صورت ذاتی در انسان‌ها وجود دارد ولی مهارت نیاز به تمرین و ممارست دارد.
برای کسب موفقیت، داشتن مهارت خیلی مهمتر از داشتن استعداد است. استعداد فقط ممکن است فرد را سریع‌تر و راحت‌تر به هدف برساند، اما به تنهایی باعث موفقیت نیست.
• تفاوت استعداد با علاقه
علایق و رغبت‌های ما در انتخاب رشته تحصیلی یا شغل، لزوماً نشان‌دهنده استعدادهای ما نیستند.
به این معنا که ما در شغل خاصی استعداد نداریم، بلکه از استعدادهایمان برای موفقیت در مشاغل استفاده می‌کنیم.
در حقیقت استعداد یک مزیت است، ولی چیزی که واقعاً باعث پیروزی و موفقیت می‌شود، پشتکار است.
• تفاوت استعداد با پیشرفت تحصیلی
استعداد با معدل درسی و پیشرفت تحصیلی نیز تفاوت دارد.
اگر نمره خوبی در درسی بیاورید، به معنای بااستعداد بودن در آن درس نیست؛ اما مثلاً اگر استعداد تحلیلی داشته باشید، با تمرین و تلاش می‌توانید در درس‌هایی مثل ریاضی و حل مسائل هندسه، موفق باشید.
بیشتر بخوانید: چرا باید استعداد خودتان را بشناسید ؟
سخن آخرtalento
استعداد یک موهبت الهی است، ولی به‌تنهایی کافی نیست.
در حقیقت استعداد بدون اراده و تلاش دستاوردی نیست که باعث موفقیت صد در صدی ما بشود. استعداد مسیر موفقیت را هموار و آسان می‌کند اما تا زمانی‌که در آن مسیر حرکت نکنیم، انتظار موفقیت بعید است.
ما برای رسیدن به هر هدفی باید نهایت تلاش خود را بکنیم و به صرف داشتن استعداد دست از تلاش برای رسیدن به موفقیت و هدف خود نکشیم. داشتن استعداد تلاش ما را مفیدتر و هدفمندتر می‌کند.
مطالب کاربردی و جذاب
معرفی کتاب
اگر هنوز این سؤال را دارید که استعداد یعنی چه؟ پیشنهاد می‌کنیم کتاب‌های زیر را تهیه و مطالعه کنید.
- کتاب پنج نقطه قوت خود را بشناسید
نوشته: تام راث، ترجمه: مریم بردبار یا ترجمه: امیر کامگار و مهتاب بیات ریزی
مخاطبین این کتاب تمام افرادی هستند که به دنبال کشف و پرورش استعدادها و تقویت نقاط قوت خود هستند.
- کتاب کشف توانمندی‌ها
نوشته: مارکیز بوکینگهام، ترجمه: عبدالرضا رضایی نژاد یا ترجمه: بهاره پژومند
- کتاب بی‌مصرف نیستی
نوشته: مجتبی مصطفایی
در این کتاب آمده: شاید برایتان جالب باشد که بدانید استعدادیابی، مانند یک پازل است! زیرا استعدادیابی را نمی‌توان با یک دید بررسی کرد.
- کتاب توانایی درونی‌تان را کشف کنید
نوشته: دیوید ای رایت، ترجمه: علی اکبر قاری نیت
در این کتاب می‌خوانید: همه استعداد یا توان درونی دارند. در برخی افراد این استعداد در شیوه رهبری‌شان مشهود است؛ در دیگران در روش توفق‌ناپذیر و پشتکار آن‌ها برای دستیابی به اهدافشان آشکار می‌شود.
معرفی تست آنلاین
استعداد موهبتی الهی است. به کمک تست‌های شخصیت‌شناسی می‌توانید استعداد و خصوصیات درونی و پنهانی خود را کشف کنید.
تست MBTI نمونه‌ای از این تست‌ها است.
به کمک تست هوش گاردنر با سایر استعدادها و هوش های مهم آشنا می‌شوید.
جان هالند یکی از تست‌های معروف انتخاب شغل، متناسب با ترجیحات شخصیتی را ارائه داده است.
به کمک این تست می‌توانید استعداد شغلی و سبک زندگی موردعلاقه خود را شناسایی کنید.
آزمون رغبت‌سنج استرانگ به شما کمک می‌کند تا با شناخت استعدادهای خود، تصمیم‌گیری‌های درستی درباره مسیر شغلی و تحصیلی خود بگیرید.
آزمون دیگری که در زمینه یافتن استعداد و انتخاب سبک زندگی و شغل وجود دارد، تست جانسون اوکانر است.
به کمک این تست می‌توانید به خوبی استعدادهای فردی خود را کشف کنید.
تست استعدادیابی کلیفتون که به 34 قالب توانایی هم معروف است، بهترین راه برای پیدا کردن استعدادهاست.
با مطالعه تفسیر نتیجه تست استعدادیابی کلیفتون می‌توانید استعدادهای خود را پیدا کنید.
امیدواریم با مطالعه این مقاله و انجام تست‌ها توانسته باشید پاسخ سوال‌های خود را گرفته و استعداد خود را پیدا کنید.
– به نظر شما چه عوامل دیگری، به‌جز استعداد، برای موفقیت مهم است؟
آن‌ها را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
محصولات آموزشی
با سلام و احترام
بسیار بهره بردم و آموختم از یادداشت ها، فقط نقصی که در کار دیدم، نبود رفرنس بود که اگر منابع را در پانوشت ها می آوردید عالی می شد…
با آرزوی بهروزی و شادکامی
از نظر من استعداد قابلیت انسان برای یادگیری در حوزه های مختلف معرفت تجربی و نظری است. یعنی هر انسان در یک مجال قابلیت یادگیری بهتر از دیگران را دارد، به این معنی که هیچ یک از اشخاص سالم بدون استعداد نیستند، و برای کشف استعداد خود باید مدادم در تلاش و کسب و فراگیری دانش ها و فنون باشند تا استعداد خود را کشف کنند، ولی با آن هم ممکن است شخصی چیزی را دوست داشته باشد که در آن استعداد نداشته باشد و برعکس در چیزی که استعداد دارد علاقه ای نداشته باشد، اینجا باید دنبال علایق و خواسته های خود باشد تا از استعداد خود و پی در پی در تلاش و کوشش رسیدن به خواسته خود باشد موفقی می‌شود، نیازی نیست که در چیزی که می‌خواهیم برسیم استعداد داشته باشیم، تلاش، کوشش، پشت کار و مرد عمل بودن راز موفقیت ما است نه استعداد که اغلب ما تا آخر عمر هم شاید کشف اش نتوانیم.