نگاهی به رابطه انتخاب رشته و آینده شغلی

رابطه انتخاب رشته و آینده شغلی مسئله‌ی مهمی‌ است که هنگام انتخاب رشته باید به آن توجه کنیم.

سنگ بنای آینده‌ی شغلی ما با انتخاب رشته نهاده می‌شود و با ورود به دانشگاه و کسب مهارت کامل می‌شود.

از همین رو است که می‌گویند انتخاب رشته، انتخاب آینده است و والدین، دوستان و معلمان در تلاش هستند تا کمک‌مان کنند بهترین تصمیم را بگیریم.

اما مشکل آن‌جاست که در دوران تحصیل به درستی با رشته‌ها و موقعیت‌های شغلی آشنا نمی‌شویم.

ولی توقع می‌رود یک انتخاب درست و بی‌نقص انجام بدهیم که دنیا و آخرت‌مان را ضمانت کند.

اهمیت این موضوع بالاست و اگر مضطرب شده‌اید، شب و روز خواب انتخاب رشته می‌بینید و دچار سردرگمی هستید، کاملاً حق دارید.

اینجا به تمام آن‌چه که لازم است برای انتخاب رشته و شغل بدانید، پرداخته‌ام.

از نگرانی‌های یک دانش‌آموز دوره‌ی متوسطه تا دل‌مشغولی‌های یک کنکوری را نیز در نظر گرفته‌ام.

1- راهنمای انتخاب رشته و شغل :

2- شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی در ایران (برای نهمی‌ها)

3- ملاک‌های انتخاب رشته

1-3- آیا علاقه حرف اول را می‌زند؟

2-3- آیا استعداد واقعیت دارد؟

3-3- آینده‌ی شغلی و بازار کار

4- خسته‌ی کنکور نباشی!

5- بهترین انتخاب برای من کدام است؟

1- راهنمای انتخاب رشته و شغل

در سال نهم متوسطه، رشته‌ی تحصیلی خود را انتخاب می‌کنیم و پس از آن با قبولی در کنکور و ورود به دانشگاه، فاصله‌ی رسیدن به شغل دلخواه‌مان را کم‌تر و کم‌تر می‌کنیم.

اما اگر در میانه‌ی راه دیگر از تصمیم‌مان راضی نبودیم، چه می‌شود؟ باید با روزهای روشن خداحافظی کنیم؟

اگر مایل بودیم در حرفه‌ای جز رشته‌ی تحصیلی‌مان مشغول به کار بشویم، سال‌ها عمر و هزینه را هدر دادیم؟

یک کاغذ و قلم آماده کنید تا به کمک یکدیگر تمام جوانب را بررسی کنیم. این یک راهنمای انتخاب رشته و شغل برای شماست.

2- شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی در ایران (برای نهمی‌ها)

برای هر انتخابی ابتدا باید بدانیم چه گزینه‌هایی داریم.

در نظام آموزشی ما، سه شاخه‌ی تحصیلی وجود دارد:

1. نظری
2. فنی‌ و‌ حرفه‌ای
3. کار و دانش

رشته‌های فنی‌ و حرفه‌ای و کار و دانش، مهارت‌ محور هستند و اگر تصمیم دارید زودتر وارد بازار کار بشوید، انتخاب مناسبی برای شما هستند.

در مقایسه‌ی این دو گروه باید بدانیم رشته‌های کار و دانش، واحدهای عملی بیشتری از فنی‌ و حرفه‌ای دارند.

رشته‌های نظری شامل هنر، معارف اسلامی، علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی-فیزیک هستند.

امکان ادامه‌ی تحصیل در رشته‌های نظری راحت‌تر از دو گروه دیگر است.

در پایگاه کتب درسی می‌توانید دروس و کتاب‌های هر رشته را به تفکیک ببینید و بیشتر با هر کدام آشنا شوید.

در سایت کانون فرهنگی آموزش نیز می‌توانید در مورد رشته‌های تحصیلی اطلاعات کسب کنید.

حالا که از گزینه‌ها باخبر شدیم، کدام را انتخاب کنیم؟

3- ملاک‌های انتخاب رشته

در انتخاب رشته و شغل ، سه ملاک اصلی داریم : علاقه ، استعداد و بازار کار.

اگرچه سخن اصلی این یادداشت در مورد آینده‌ی شغلی است ولی لازم است به هر سه نگاهی بیندازیم.

موفقیت شغلی در گرو شناخت درست استعداد و کسب مهارت در مسیری است که به آن علاقه داریم.

1-3- آیا علاقه حرف اول را می‌زند؟

می‌توانم حدس بزنم از بین هر ده نفری که با آن‌ها در رابطه انتخاب رشته و شغل آینده صحبت کرده‌اید، دست کم 8 نفر پرسیده‌اند :”به چه زمینه‌ای علاقه داری؟”

از نظر بسیاری، علاقه نقش اول را در انتخاب رشته و شغل آینده دارد؛ اما منظور آن‌ها علاقه‌ای آگاهانه است! نه علاقه‌ای زودگذر و احساسی.

در مسئله‌ی علاقه معمولاً دو گروه داریم:

• گروه الف: من رشته‌ی مورد علاقه و هدفم را پیدا کرده‌ام.

آقای حافظ که چهار پیراهن بیشتر از ما پاره کرده می‌گوید “که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها”

می‌خواهم بگویم ممکن است رشته‌ای که دوست داریم در واقعیت شبیه چیزی که در ذهن ماست، نباشد.

پس بچه‌های گروه الف بدانید و آگاه باشید که علاقه از روی شناخت باشد نه براساس تصویری رؤیایی که در ذهن‌مان داریم.

• گروه ب : من هنوز نمی‌دانم چه رشته‌ای را دوست دارم یا در بین چند علاقه نمی‌توانم یکی را انتخاب کنم!

اگر شما نیز در گروه ب جای دارید و نگران هستید که مبادا به دلیل مشخص نبودن دقیق علاقه، در انتخاب رشته و شغل شکست بخورید، باید بگویم شما تنها نیستید.

این احساس را افراد زیادی در طول تاریخ تجربه کرده‌اند.

علاقه فقط یکی از شروط است. اصلاً و ابداً هم به تنهایی برای انتخاب رشته و شغل کافی نیست.

چند نکته در باب علاقه

چه جزو گروه الف باشید چه گروه ب، در مورد علاقه باید به چند نکته‌ی زیر توجه کنید:

• جستجو در اینترنت: در صفحات وب بگردید و مزایا و معایب رشته‌ها و شغل‌ها را پیدا کنید.

• مشورت گرفتن: با افراد باتجربه در هر رشته گفت‌وگو کنید. اگر عاشق پرستاری هستید، با یک پرستار در مورد سختی‌ها و شیرینی‌های شغلش صحبت کنید. از او بپرسید برای “یک پرستار موفق بودن” به چه توانایی‌های جسمی و روحی نیاز دارید.

• تست‌های شخصیت شناسی: اگرچه با زدن 100 تست نمی‌توان به طور قطعی نظر داد که کدام رشته یا شغل مناسب شماست ولی برخی از این تست‌ها سؤال‌های جالبی دارند و می‌توانند شما را به چالش بکشند. ( تست‌های شخصیت شناسی)

• کارآموزی: هرکار یک فوت کوزه‌گری دارد و آن‌ را با شاگردی کردن نزد اساتید می‌آموزید. شاید برای دانش‌آموزان این شرایط چندان مهیا نباشد؛ اما اگر دانشجو هستید، حتماً شاگردی کردن را تجربه کنید. کارآموزی به شما این فرصت را می‌دهد وارد فضای واقعی بازار شوید و محک خوبی است که ببینید واقعاً آدم آن رشته و کار هستید یا نه!

2-3- آیا استعداد واقعیت دارد؟

با تجربه‌ای که امروز دارم اگر شخصی برای انتخاب رشته و شغل آینده‌اش از من راهنمایی بخواهد، به جای اینکه بپرسم “به چه چیزی علاقه داری؟” از او می‌پرسم “در چه زمینه‌هایی استعداد داری؟”

نگران نباشید! پاسخ دادن به این سؤال به سختی سؤال اول نیست.

استعداد نیرویی درونی است که سبب می‌شود شما چیزی را زودتر از بقیه و با صرف انرژی کمتر یاد بگیرید.

اجازه بدهید یک مثال بزنم:

دقت و حوصله‌ی پدر من فوق‌العاده است.

وقتی وسیله‌ای خراب می‌شود با حوصله قطعاتش را باز می‌کند، به دقت و جزء‌ به‌ جزء بررسی می‌کند و زمانی‌ که مشکل را پیدا کرد با دم مسیحایی دستانش کاری می‌کند بهتر از روز اولش کار کند.

با این رویه، پدرم از پیچیده‌ترین وسیله‌ی الکتریکی گرفته تا یک قطعه اسباب‌بازی بچگانه را تعمیر کرده‌است.

اما این حوصله را برادر من ندارد! بعد از یک ربع تلاش نافرجام یا با تعمیرکار تماس می‌گیرد یا مجدداً آن وسیله را می‌خرد.

بگردید و نیروی بالقوه‌ی درونی خود را پیدا کنید.

فهرست کارهایی که به نظر خودتان در آن استعداد دارید را بنویسید.

از دوستان، خانواده یا حتی معلم‌تان بخواهید تا آن‌ها نیز استعدادهای شما را برایتان بنویسند.

تست‌های شخصیت‌شناسی تا حدی می‌تواند کمک‌کننده باشند.

روی عبارت “تا حدی” تأکید می‌کنم. قرار نیست با پاسخ دادن به چند تست تمام زوایای پیدا و پنهان شخصیت شما کشف شود!

برای گروهی که در مورد علاقه به رشته یا شغلی تردید دارند، یافتن استعداد بسیار کمک‌کننده است.

ما وقتی کاری را به خوبی انجام می‌دهیم و در آن توانمندیم، نسبت به آن حس خوبی داریم.

استعداد یا مهارت؟

استعداد یک توانایی ذاتی و درونی است؛ اما مهارت یک امر اکتسابی است.

هرچه مهارت‌های بیشتری داشته باشید، احتمال اینکه آینده‌ی موفق‌تری در انتظار شما باشد، بیشتر است.

در طول زمان، هدف شما ممکن است تغییر کند و این مهارت‌های مختلف است که با شما می‌آید و در مسیرهای جدید به شما کمک می‌کند.

سعی کنید همان اندازه که به فراگیری مهارت‌های سخت مانند آشپزی، خوشنویسی، برنامه‌نویسی رایانه و … می‌پردازید، به مهارت‌های نرم نیز اهمیت بدهید.

مهارت‌هایی مانند مدیریت زمان یا کار تیمی انجام دادن.

از بهترین مزایای دانشگاه رفتن، ساختن روابط و شبکه‌های انسانی است که در آینده می‌تواند برای شما بسیار کمک‌کننده باشد.

3-3- آیند‌ه‌ی شغلی و بازار کار

یک گروه دیگر از مشورت‌دهندگان هم هستند که شم اقتصادی بالایی دارند و معتقدند :”رشته‌ی پردرآمد را انتخاب کن”!

بله! برای همه‌ی ما مهم است بتوانیم بعد از اتمام تحصیلات، مشغول به کار شویم و از طریق کسب درآمد به استقلال برسیم.

در آینده بخش زیادی از وقت شما در محل کارتان سپری می‌شود و رضایت شغلی و لذت بردن از کاری که می‌کنیم بسیار اهمیت دارد.

اینجا در کارنکن شعار ما کار نکردن است.

از من نخواهید اهمیت آن‌ را برایتان بنویسم؛ زیرا شما را از لذت گوش دادن به رادیو کارنکن محروم کرده‌ام.

قصه‌ی زندگی آدم‌هایی که با شغل‌شان زندگی می‌کنند و همه یک روزی مثل من و شما به دنبال انتخاب رشته و شغل مناسب، زمین و زمان را گشته‌اند.

پس یادمان باشد ضمن توجه به علاقه و استعداد باید به آینده شغلی رشته‌ نیز توجه کنیم. به معیارهای انتخاب شغل مناسب نگاهی بیندازید.

(وقتی به محل کار می‌روید باید مانند مرد جوان داخل عکس شاد و خوشحال باشید وگرنه کلاه‌تان پس معرکه است.)

چند نکته در باب بازار کار

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و استفاده از ابزارهای الکترونیکی، برخی شغل‌ها در حال حذف شدن هستند. این را در نظر داشته باشید.

گول عناوین دهن پر کن یک شغل را نخورید؛ تأکید می‌کنم به دلیل پرستیژ یک شغل تصمیم به انتخاب آن نگیرید.

اگر قصد مهاجرت دارید، در انتخاب رشته‌هایی که محدود به مکان‌های جغرافیایی خاصی هستند دقت کنید.

ممکن است بازار کار و موقعیت یک رشته در ایران فوق‌العاده باشد؛ اما در سایر اقلیم‌ها نیازی به آن حرفه وجود نداشته باشد.

و از همه مهم‌تر صرف اینکه این رشته خیلی پول‌ساز است، هرگز و هرگز و هرگز آن‌ را انتخاب نکنیم.

4- خسته‌ی کنکور نباشی!

چند نکته برای کنکوری‌ها که خوب است دانش‌آموزان متوسطه نیز بخوانند:

امروزه نگاه به مدرک مانند گذشته نیست و تجربه و مهارت شما در اولویت قرار دارد.

موفق شدن نیازی به داشتن مدرک دانشگاهی ندارد.

ممکن است شغلی که اتخاذ می‌کنید هیچ ربطی به رشته‌ی تحصیلی‌تان نداشته باشد.

این ابداً سوزاندن عمر و هزینه نیست؛ این یعنی مسیرتان را پیدا کرده‌اید.

چگونه سپری کردن دوران تحصیل از رشته و دانشگاه مهم‌تر است.

سعی کنید از امکانات دانشگاه به قدر کافی برای پیشرفت استفاده کنید.

می‌دانم که در تلاش هستید در بهترین دانشگاه و بهترین رشته تحصیل کنید؛ اما حواس‌تان باشد بهترین برای همه به یک شکل نیست.

بهترین را با مناسب‌ترین جایگزین کنید! بگردید و مناسب‌ترین انتخاب را پیدا کنید.

مسائل ساده اما مهمی وجود دارند که در طولانی مدت بر انرژی شما اثر می‌گذارند. حتماً به آن‌ها توجه کنید.

5- بهترین انتخاب برای من کدام است؟

• شرایط دوری از خانواده و زندگی در خوابگاه را دارید؟

اگر در شرایط خاصی هستید که دوری از محل سکونت برای شما دشواری بسیاری به همراه دارد، نزدیک‌ترین دانشگاه معتبر انتخاب مناسب شماست.

• تصمیم دارید چه مدت برای تحصیل زمان بگذارید؟

اگر طاقت 7سال تحصیل کردن را ندارید و می‌خواهید زودتر از این‌ها وارد بازارکار شوید، شاید پزشکی انتخاب مناسبی برای شما نباشد.

• پس از فارغ‌التحصیلی در چه محیطی مشغول به کار خواهید شد؟

در حرفه‌ی حسابرسی مأموریت‌های درون‌شهری و برون‌شهری زیادی وجود دارد. اگر دوست دارید محل کار ثابتی داشته باشید، در انتخاب حرفه‌ی حسابرسی تجدید نظر کنید.

• کجا می‌خواهید زندگی کنید؟

برخی از حرفه‌ها با سهولت بیشتری در دسترس هستند؛ اما بعضی از آن‌ها به شرایط خاص نیاز دارند. اگر عاشق کشاورزی هستید، باید بدانید داخل شهر و بین دود و ماشین محصولات خوبی به عمل نخواهد آمد.

دوست خوب نوجوان من! چیزی به نام بهترین وجود ندارد. بهترین تصمیم یعنی مناسب‌ترین انتخابی که با شرایط کنونی ما سازگار است.

در نهایت دلیل زندگی خود را بیابید!

ژاپنی‌ها معتقدند هر انسان یک ایکیگای در زندگی دارد. همان چیزی که شب به امید آن می‌خوابیم و صبح به شوق آن بیدار می‌شویم.

اگر بخواهم تمام آن‌چه در بالا ذکر شد را جمع‌بندی کنم، باید بگویم در انتخاب رشته و شغل معیار انتخاب را ایکیگای قرار دهید.

کاغذ و قلمی که آماده کرده بودید را بیاورید و سؤالات زیر را بنویسید.

در یک زمان و مکان مناسب که تمرکز و حوصله دارید به آن‌ها پاسخ بدهید.

1. از انجام دادن کدام کار در زندگی حقیقتاً لبریز و سرشار از شادمانی می‌شوید؟ (علاقه)
2. ارزش‌های شما در زندگی که با آن می‌توانید به کمک دنیا بشتابید، چیست؟
3. توانایی بالقوه و مهارت‌های شما چه مواردی است؟ (استعداد و مهارت)
4. از چه راه‌هایی می‌توانید پول در بیاورید؟ (بازار کار)

حالا نقطه‌ی اشتراک این موارد را پیدا کنید.

تبریک می‌گویم شما دلیل زندگی‌تان را پیدا کردید!

دفترچه‌ی انتخاب رشته را باز کنید و برای انتخاب رشته و شغل آینده خود دست به‌ کار شوید.

توجه به تمام آن‌چه در رابطه انتخاب رشته و آینده شغلی لازم بود را فراموش نکنید.

موفق باشید.

مطالب مرتبط با رابطه انتخاب رشته و آینده شغلی

یادداشت‌های زیر نگاه وسیع‌تری برای انتخاب رشته و شغل به شما خواهند داد. قول می‌دهم کمک‌کننده باشند:

دیگه نگران چی هستی؟
مطمئنم می‌تونی مناسب‌ترین انتخاب رو با توجه به شرایطتت داشته باشی.
اگر خواستی، برای من هم بنویس که چه تصمیمی برای آینده گرفتی؟ 😉