پیشرفت و توسعۀ هر جامعه‌ای نیازمند استفادۀ درست از منابع آن جامعه می‌باشد. زنان به عنوان نیمی از جمعیت جامعه، نقش بسزایی در توسعه دارند. با ترویج فرهنگ کارآفرینی زنان و حمایت از زنان کارآفرین روستایی، می‌توان توسعۀ پایدار در روستاهای کشور ایجاد کرد.
در این مطلب به اهمیت کارآفرینی روستایی و نقش آن در توسعۀ روستاها، محدودیت‌های زنان برای مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی-اقتصادی، و به اهمیت فرهنگ‌سازی پرداختیم. در ادامه ایده‌های کارآفرینی و چالش‌های پیش‌روی کارآفرینان را نیز بررسی کردیم.
- کارآفرینی روستایی و توسعۀ روستاها
- زنان کارآفرین روستایی
- عواملِ تأثيرگذار بر كارآفرينی زنان روستایی
- زنان کارآفرین روستایی و کارآفرین موفق روستایی
- ایده‌های کارآفرینی در روستا
- چالش‌های کارآفرینی در روستا
- سخن آخر
کارآفرینی روستایی و توسعۀ روستاها
قشر بزرگی از جمعیت كشورمان در مناطق روستايی به سرمی‌برند و با وجود تحولات و رشد اقتصادی و اجتماعی، هنوز از شرايط مناسبِ زندگی بی‌بهره می‌باشند. روﺳﺘﺎها ﻣﺤﻮر راﻫﺒﺮدی ﻛﺸـﺎورزی و ﺗﻮﻟﻴـﺪات و ﻓـﺮآوردهﻫـﺎی ﻏـﺬایی ﺟﺎﻣﻌـﻪ هستند و ﻧﻘـﺶ بیﻧﻈﻴـﺮی در ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ و رﺷـﺪ و ﺷﻜﻮﻓﺎیی جامعه دارند. نادیده گرفتن سهم روستا و روستانشینان، هزینه‌ها و تبعات ناگواری در پی خواهد داشت.
توسعۀ پايدار فرآيندی است كه طی آن مردم يک كشور و يا يک منطقه نيازهای خود را برآورده می‌سازند و سطح کیفیت زندگی خود را ارتقاء می‌بخشند، بدون آن كه از منابع متعلق به نسل‌های آينده، مصرف كنند. بنابراين توسعه را زمانی پايدار می‌خوانيم كه مخرب نباشد و منابع (اعم ازخاك، آب، هوا، منابع ژنتيكی، جانوری و…) را برای آيندگان حفظ کند.
يكی از عوامل مهم اثرگذار بر توسعۀ روستایی، توسعۀ اشتغال و كارآفرينی برای دستيابی به اهداف توسعۀ اقتصادی و به دنبال آن ترويج عدالت اجتماعی می‌باشد. کارآفرینی روستایی تفاوتی با کارآفرینی در شهر ندارد جز اینکه باید آن را در فضای روستا تصور نمود.
محیط روستایی با شرایط اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی معین هم می‌تواند دارای فرصت باشد و هم می‌تواند موجب ضعف کارآفرینی داخلی گردد. بنابراین کارآفرینی در مناطق روستایی می‌بایست بر اساس ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در روستاها صورت گیرد تا به موفقیت دست یابد.
راه‌های توسعۀ روستایی
توسعۀ پايدار روستایی مهمترین اصل جهت بهبود كيفيت زندگی و پيشگيری از خالی شدن روستاها است. نخستين قدم در جهت توسعۀ پايدار روستايی، شناخت توان محيط زيستی منطقه جهت اجرای طرح‌های توسعه‌ای می‌باشد.
قدم دوم پس از شناخت توان منطقه جهت اجرای طرح، آموزش روستاييان می‌باشد و در آخر اجرای طرح با مشاركت خود مردم روستا دارای اهميت زيادی است.
هرم توسعه كارآفرينی روستايی بر اساس سياست‌های توسعۀ روستايی اتحاديۀ اروپا به شرح زير است:
اینجا به راه‌های توسعۀ روستایی پرداختیم که با به‌کارگیری آنها بتوان سطح کیفیت زندگی در روستاها را ارتقا داد.
- ظرفیت‌سازی و بسترسازی‌های مناسب جهت ایجاد کارآفرینی در روستاها
- شناسایی نقاط قوت و ضعف روستاها برای بهره‌برداری‌های بهینه از محیط روستا
- جذاب‌سازی فضای روستایی از طریق توسعۀ هدفمند فضاهای فرهنگی و آموزشی روستاها
- ایجاد مراکز تفریحی، اقامتی، سیاحتی در روستاها
- نوسازی مناطق آسیب‌دیدۀ روستایی
- توسعۀ اشتغال‌زایی در روستاها از طریق حاکم‌سازی فضای کارآفرینی
- ایجاد پارک‌های کارآفرینی در مراکز و مناطق مستعد
- حمایت از فارغ‌التحصیلان روستایی برای راه‌اندازی کسبوکارهای کوچک در نواحی روستایی
- ايجاد اشتغال در بخش‌های غير كشاورزی
- تاكيد بر جذب و توسعۀ فناوری‌های جديد
- آموزش و تربيت نيروی انسانی ماهر
- تشويق و حمايت از كارآفرينان روستايی برای ايجاد كسب وكارهای جديد
- كنترل جمعيت
- افزايش سطح رفاه
- بهبود كيفيت زندگی در مناطق روستايی از طريق برنامه‌ريزی‌های دقيق و مديريت صحيح
- تمركز برحفظ و ارتقای كيفيت محيط زيست در مناطق روستایی
- كشف و ارزيابی فرصت‌ها در مناطق روستايی
- برداشتن موانع موجود بر سر راه دريافت مجوزهای فعاليت كارآفرينی روستايی
- حمایت مالی از کارآفرینی روستایی
اهمیت کارآفرینی روستایی
ﻛﺎرآﻓﺮینی روﺳﺘﺎیی، ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮی ﻧﻮآوراﻧﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و اﻣﻜﺎﻧﺎت روﺳﺘﺎ در جهت استفاده از ﻓﺮصت‌های ﻛﺴﺐوﻛﺎر موجود در روستا می‌باشد. فرصت‌های نو و کشف‌نشده‌ی بسیاری در روستاها وجود دارد که كشف و بهره‌برداری به موقع از اين فرصت‌ها و ايجاد كسبوكارهای جديد، می‌تواند مزايای بسیاری برای روستاييان به همراه آورد که عبارتند از:
- توانمندسازی و ظرفيت‌سازی در مناطق روستايی
- افزایش بازدهی و بهره‌وری تولیدات روستایی
- ایجاد فرصت‌های شغلی
- کاهش فقر
- بهبود کیفیت زندگی
- کاهش مهاجرت
- كاهش شكاف شهر و روستا
- برابری اقتصادی، اجتماعی، محيطی و نهادی
- افزايش درآمد خانواده
- صرفه‌جويی در هزينه‌های توليد محصـولات زراعی و دامی
- بهبود وضعيت سواد و بهداشت خانواده
زنان کارآفرین روستایی
زنان هر جامعه‌ای نيز به‌عنوان نيمی از جمعيت آن جامعه حق مشارکت در اجتماع را دارند. امروزه مشارکت زنان در فعاليت‌های اقتصـادی- اجتمـاعی، بـه يكی از شناسه‌های مهم توسعۀ انسانی تبديل شده‌است؛ زيرا فعاليت‌های اقتصادی زنان، پيوندی مستقيم با ریشه‌کن شدن فقر و افزایش رفاه اجتماعی دارد.
از آنجایی‌که تداوم حياتِ اقتصادی و اجتماعی روستاها، در گرو كشف و احياء منابع و سرمايه‌های مادی و معنوی روستاها اسـت، شناسايی اسـتعدادهای كـارآفرينی زنان روستايی اهميت ويـژه‌ای دارد.
يكی از مباحث مهم در بحث توسعه و توسعۀ پايدار، بهره‌گيری مناسب از توانایی‌ها و استعدادهای زنان روستايی در جامعه می‌باشد.
كارآفرينی نیز همانند ديگر حرفه‌ها از طريق برنامه‌های آموزشی پرورش می‌يابد. زنان روستايی نيز نيازمنـد آگاهی کامل از كارآفرينی هستند. افراد با شرکت در دوره‌ی آموزشی کارآفرینی مناسب و طراحی مسیر شغلی مناسب می‌توانند در مسیر درست آگاهی قرار بگیرند و اولین قدم را در جهت کارآفرینی بردارند.
عواملِ تأثيرگذار بر كارآفرينی زنان روستایی
عوامل بسیاری بر كـارآفرينی زنـان روستايی تأثيرگذار هستند كه بررسی همۀ آنها در يک مطلب ممکن نيسـت؛ از ايـن‌رو در این مطلب به تأثير عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی پرداختیم.
عوامل فردی
ويژگی‌هـای فـردی از مؤثرترين عوامل در فرايند راه‌اندازی و توسعۀ كسبوكارهای كارآفرينانه می‌باشند. ويژگی‌های شخصيتی فرد كارآفرين را می‌توان به گروه‌های عمدۀ (فردی و روانشناختی) تقسيم كرد. در ادامه به چند مورد از این ویژگی‌ها اشاره می‌شود.
- تحمل ريسک
- رهبری
- مسئولیت‌پذیری
- پشتکار
- فرصت‌گرا بـودن
- ازخودگذشتگی
- ميل به پيشرفت و توفيق‌طلبی
- مصمم بودن
- استقلال‌طلبی
- خوش‌بينی
- رقابـت‌مندی
- آينـده‌نگر بودن
- انگيزش
- خلّاقيت و نوآوری
- اعتماد به نفس
- قدرت‌طلبی
- هـدف‌گرا بودن
- نتيجه‌گرا بودن
عوامل خانوادگی
شرايط و ويژگی‌های نظام خانواده، از ديگر عواملی است كه بر کارآفرینی زنان روستایی تاثیرگذار می‌باشد. ورود به كسـبوكار و تعقيـب ايدۀ كـارآفرينی بـه عواملی مانند شرايط كودكی، وضعيت نظام خانواده، دوستان، الگوی نقش، وضعيت اقتصـادی و تجارب قبلی بستگی دارد. در ادامه به چند مورد از این عوامل اشاره شده است.
- تجربه
- پيشينۀ خانواده
- وضعيت مالی خانواده
- نقش فرد در خانواده
- شرايط خانوادۀ كـارآفرين
- حمايـت مالی خانواده
- حمایت عاطفی خانواده
- حمايت شبكه‌ای خانواده
- قرار گرفتن در معرض كسـبوكار ديگران
- عوامل انگیزشی مانند: (كافی نبودن درآمد خـانواده، بيكـاری، فقدان رضايت شغلی و …)
عوامل اجتماعی-فرهنگی
جايگاه اجتماعی-اقتصادی زنان روستايی می‌تواند كمك مؤثری برای توسعۀ كارآفرينی زنان در مناطق روستايی باشد. زنان برای مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی-اقتصادی با چالش‌های بسیاری مواجه هستند که فقط شامل زنان جامعه هستند. چند مورد از مهمترین چالش‌های پیش‌روی زنان عبارتند از:
- نابرابری‌های جنسیتی
- برخی باورهای كليشه‌ای
- ناهماهنگی انتظارات و نقش‌ها
- برخی مناسـبات فرهنگی اجتمـاعی حـاكم بـر فضای جامعه
راه‌های ترویج فرهنگ کارآفرینی زنان روستایی در جامعه
لازم است که مقولۀ ترويج فرهنگ كارآفرينی به عنوان يک عامل مهم و اساسی در جوامع روستايی مورد توجه قرار گيرد. اقداماتی که می‌توان به کار برد عبارتند از:
- پررنگ‌تر كردن ديدگاه‌ها و سنّت‌های تشويق‌كننده كار زنان روستايی درجامعه
- زمينه‌سازی برای جلب مشاركت زنان در فعاليت‌های اجتماعی از طريق آموزش و فرهنگ‌سازی
- زدودن برخی از افكار و باورهای ناپسند عاميانه و جايگزينی باورهـای صـحيح و منطقـی
- شناساندن اهميـت و نقـش كارآفرينان در اقتصاد جامعه (بـه ويـژه جامعه روستايی)
- افـزايش خودباوری، اعتماد به نفس و انگيزۀ كارآفرينی در زنان روستايی
- ایجاد فضای امن برای اشتغال و فعالیت زنان روستایی کارآفرین
- ارزش‌گذاری به كارآفرينی زنان
- معرفی زنان كارآفرين موفـق
عوامل اقتصادی
عامل اقتصادی در روند راه‌اندازی و توسعۀ كسـب‌و‌كارهای كارآفرينانه، يكی از عوامل تأثيرگذار بر كارآفرينی است. اين عامل بـه‌ویژه در كارآفرينی روستايی بـه دليل وجود برخی محـدوديت‌ها در شـرايط اقتصادی محـيط روسـتا اهميـت بـيشتـری دارد.
از مهمترین متغيرهای اقتصادی نيز داشـتن سـرمايۀ مالی كافی در راه‌اندازی كسب‌و‌كار می‌باشد.
زنان کارآفرین روستایی و کارآفرین موفق روستایی
شناخت کارآفرینان روستایی موفق کمک می‌کند که فرایند کارآفرینی برایمان ملموس‌تر شود، بنابراین در این بخش به تجربۀ کارآفرینان موفق روستایی می‌پردازیم.
کارآفرینی روستایی در شیراز با خدمات گردشگری
آقای عباس برزگر، کارآفرین موفق روستایی با تبدیل کردن خانۀ روستایی خود به یک مکان گردشگری برای توریست‌های خارجی، به موفقیت بسیار بزرگی دست یافت. او با استفاده از پتانسیل‌های گردشگری استان فارس و حضور گردشگران جهانی در این منطقه، توانست برای خود و افراد روستا کسبوکار ایجاد کند.
ایجاد شغل برای 30 نفر از بانوان روستا
مانیا فرزامی بانوی جوانی که کارآفرینی در روستا را به تدریس در دانشگاه ترجیح داده است. او با علاقه و پشتکار توانسته نه تنها برای خود شغلی ایجاد کند، بلکه 30 نفر از بانوان روستا را در رشته‌هایی همچون پرورش شترمرغ و مرغ بومی، کشت زعفران، صنایع دستی و پوشاک مشغول کند.
ایده‌های کارآفرینی در روستا
یکی از اولین قدم‌های کارآفرینی، ایده‌پردازی و سنجش ایده می‌باشد. در ادامۀ این مطلب به ایده‌های پول‌ساز برای کارآفرینی در روستا در شش دستۀ کشاورزی، دامداری، تولید مواد غذایی، خدماتی، تولیدی و آموزشی پرداختیم.
| کشاورزی | تولید محصولات ارگانیک کاشت سبزیجات ارگانیک تولید میوه‌های ارگانیک کاشت چای کاشت زعفران کاشت قارچ پرورش گل و گیاهان خانگی کاشت صیفی‌جات کاشت گیاهان دارویی کاشت پسته |
| دامداری | پرورش بوقلمون پرورش دام زنبورداری پرورش بلدرچین پرورش شترمرغ پرورش مرغ ارگانیک پرورش ماهی تولید خوراک دام و طیور پرورش حشره |
| تولید مواد غذایی | تولید عسل تولید نارگیل تولید مربا ، آبمیوه، لواشک و فراورده‌های میوه‌ای پخت نان و شیرینی محلی پخت غذای محلی تولید فراورده‌های لبنی محلی تولید ادویه‌جات عرضۀ تخم‌مرغ‌های محلی تولید عرقیجات تولید انواع آرد بسته‌بندی آجیل |
| خدماتی | ایجاد یک مرکز دامپزشکی برپایی اردوگاه‌های روستایی و اقامتگاه‌های روستایی برگزاری تورهای گردشگری ساخت‌و‌ساز روستایی انبارهای سرد برای محصولات کشاورزی روستایی فروش کود و بذر به کشاورزان فروش محصولات روستاییان به صورت اینترنتی تعمیرات ماشین‌آلات کشاورزی راه‌اندازی سالن آرایش و زیبایی بازگشایی دفاتر خدماتی باغ‌تالار خیاطی نانوایی شرکت خدماتی نظافتی |
| آموزشی | برگزاری کلاس‌های آموزشی آموزش کشاورزی آموزش دامداری |
| تولیدی | صنایع دستی روستایی تولید و فروش لباس‌های محلی تولید میز، صندلی و مبلمان ساخت محصولات سفالی |
چالش‌های کارآفرینی در روستا
مسیر کارآفرینی مسیر جذاب و رسیک‌پذیری است و چالش‌هایی در این مسیر برای کارآفرینان وجود دارد.
ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ ﻣﺸـﻜﻼت و چالش‌های موجود در مسیر ﻛﺎرآﻓﺮینی روﺳﺘﺎیی در ﻛﺸﻮرﻫﺎی درﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ:
جدول چالش‌های پیش‌روی کارآفرینان روستا
| موانع اقتصادی مانند: عدم دﺳﺘﺮسی ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و اﻣﻜﺎﻧﺎت، عدم حمایت بانک‌ها و موسسات مالی از واحدهای تولیدی، بهرۀ بالای وام‌های بانکی، نوسان زیاد قیمت محصولات |
| موانع آموزشی: موانعی همچون عدم وجود خدمات مشاوره‌ای مناسب، عدم وجود برنامه‌های آموزشی |
| عدم دسترسی به سرمایه و امکانات: روستاییان امکانات و منابع مالی محدودی برای سرمایه‌گذاری در اختیار دارند. |
| سیاست‌ها و استراتژی‌های توسعه اقتصادی در روستاها |
| تاکید بر یک صنعت یا کسب و کار خاص: چالش مهم دیگر در روستاها تاکید بیش از حد بر یک یا چند نوع کسبوکار یا صنعت خاص در هر منطقه است که باعث کاهش تنوع اقتصادی در جوامع روستایی شده و مانع نوآوری می‌شود. |
| امکان ریسک کمتر در روستاها نسبت به شهرها: کارآفرینان روستایی، به دلیل محدودیت امکانات و منابع خود, مجاز به ریسک یا اشتباه زیاد نیستند. هر اشتباه کوچکی می‌تواند منجر به لطمات جبران‌ناپذیری برای کسبوکارهای روستایی شود. |
| وﺟﻮد ﭘﺪﻳﺪۀ ﺣﺎﺷﻴﻪنشینی و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺷـﺪﻳﺪ ﺑـﻪ ﻣﻬـﺎﺟﺮت |
| ﻣﺸﻜﻞ در ﻋﺮضۀ ﻛﺎﻻﻫـﺎ و ﺧـﺪﻣﺎت |
| کمبود سازمان‌های حمایت‌کننده |
| موانع تسهیلاتی و برنامه‌ریزی |
سخن آخر
جهان كنونی به اين درک رسيده است كه تنها با مشارکت زنان در كنار مردان می‌توان به اهداف رشد و توسعۀ همه‌جانبه دست یافت.
برای دستیابی به هدف مشارکت زنان در جامعه و ایجاد توسعۀ پایدار، نیازمند فرهنگ‌سازی و حمایت از زنان جامعه به‌ویژه زنان کارآفرین روستایی هستیم.
با مطالعه در مورد زنان موفق کارآفرین می‌توانیم از تجربه‌هایشان درس بگیریم و با آگاهی بیشتر وارد مسیر کارآفرینی شویم.
در این مطلب به اهمیت و نقش کارآفرینی در توسعۀ روستایی پرداختیم. در ادامه چند مطلب در مورد راه‌ها و ایده‌های کسب درآمد در روستاها معرفی کرده و در آخر از شما دعوت می‌کنیم با رادیو کارنکن همراه افراد موفق شوید و از تجربه‌هایشان استفاده کنید.
امیدوارم مطلب اهمیت کارآفرینی روستایی و حمایت از زنان کارآفرین روستایی برای شما مفید بوده باشد.
آیا شما ایده‌های دیگری را در ذهن دارید، که برای کارآفرینی زنان در روستاها مناسب باشند؟
آیا کارآفرین موفق روستایی دیگری را می‌شناسید یا خودتان تجربه کارآفرینی در روستا را دارید؟
اگر ایده‌ای برای توسعۀ روستاها در ذهن دارید، با ما در میان بگذارید.
محصولات آموزشی