دکترا یا فوق لیسانس ؟ تصمیم‌گیری در مورد تحصیل در یکی از دو مقطع ذکر شده، دغدغه بسیاری از فارغ التحصیلان دوره‌های تحصیلات تکمیلی است. بسیاری از افرادی که مدرک کارشناسی ارشد دارند و قصد ادامه تحصیل در ایران یا خارج از کشور را دارند، بر سر این دوراهی قرار می‌گیرند. و مطمئن نیستند که آیا باید برای ارشد مجدد اقدام کنند یا برای دکتری.
با توجه به اینکه این تصمیم‌گیری تأثیر زیادی بر روی زندگی شخصی و حرفه‌ای افراد دارد، تصمیم گرفته‌ایم در این نوشته به این امر مهم بپردازیم.
در ابتدا بهتر است بدانیم هیچ کس نمی‌تواند به سوال اقدام به مستر یا دکترا پاسخ قطعی بدهد. چرا که انتخاب و تصمیم‌گیری در مورد آن به عوامل و فاکتورهای زیادی بستگی دارد. در این نوشته سعی کرده‌ایم به تعدادی از فاکتورهای مهم بپردازیم تا بتوانید انتخاب درستی داشته باشید.
محتوای این مطلب شامل:
بخش اول: مدرک دکترا یا فوق لیسانس در ایران
بخش دوم: مدرک دکترا یا فوق لیسانس در خارج از کشور
نکته اول: داشتن مدرک زبان آیلتس یا تافل
نکته دوم: قوی کردن رزومه با مقاله
نکته سوم: دنبال اساتید، پوزیشن و دانشگاه‌ها باشید.
نکته چهارم: برخورد صادقانه در هنگام ارائه مدارک به سفارت
بخش اول: مدرک دکترا یا فوق لیسانس در ایران
در کشور ما ایران چندین نوع مدرک تحصیلی وجود دارد که در بین افرادی که علاقه به ادامه به تحصیل و کسب دانش دارند، کاملاً شایع است. که شامل مدرک کارشناسی ارشد (MA یا MS) و مدرک درجه دکتری (Ph.D، Ed.D) است. در ادامه اشاره‌ای به هر کدام از این درجه‌ها داریم:
نگاهی به نوع مدارک دکترا یا فوق لیسانس
مدرک فوق لیسانس
فوق‌لیسانس (کارشناسی‌ارشد) دوره‌ای از آموزش عالی است که پیش‌نیاز ورود به آن، داشتن مدرک کارشناسی است. گرفتن مدرک فوق لیسانس، برحسب رشته به دو طریق ناپیوسته و پیوسته امکان‌پذیر است. ورود به دانشگاه برای ادامه تحصیل در این مقطع در ایران نیازمند شرکت در آزمون کارشناسی ارشد است. البته دانشجویان استعداد درخشان برای ادامه تحصیل می‌توانند در کارشناسی ارشد بدون کنکور شرکت کنند که در صورت صلاح دید دانشگاه بدون آزمون وارد این مقطع می‌شوند.
کسب دانشنامه (مدرک) در این مقطع بسته به دانشگاه، برنامه‌ریزی آموزشی و میزان فشردگی آموزش و پژوهش معمولاً نیازمند یک تا سه سال تحصیل پس از دوره کارشناسی است. این دوره گاهی پژوهشی، گاهی آموزشی-پژوهشی و گاهی آموزشی ارائه می‌شود.
در پایان دوره‌های پژوهشی یا آموزشی-پژوهشی، دانشجو باید با ارائه پایان‌نامه یا تز، ایده‌ها و نتایج تحقیقات خود را انتشار دهد. این امر از طریق تدوین پروپوزال صورت می‌پذیرد و در واقع بعد از تصویب پروپوزال و تأیید نهایی موضوع، مرحله نگارش پایان‌نامه آغاز می‌شود.
مدرک دکتری/ دکترا
مدرک دکتری/ دکترا پیشرفته‌تر از کارشناسی ارشد است و زمان بیشتری لازم است. بسته به برنامه، یک Ph.D می‌تواند چهار تا هشت سال طول بکشد.
تحصیل در این مقطع به دو صورت پیوسته (فرد بدون آزمون کارشناسی ارشد و دکتری تا این مقطع ادامه می‌دهد) و غیرپیوسته تعریف شده است.
آزمون جامع در ایران پس از اتمام بخش آموزشی دوره دکتری برگزار می‌شود و در قالب آن، معمولاً از تمامی دروس یا سه درس اصلی گذرانده شده در طی این دوره آزمون تشریحی گرفته می‌شود. دانشجوی دوره PhD پس از موفقیت در این آزمون می‌تواند به رساله خود بپردازد.
ارشد یا دکتری : چه تفاوت‌هایی بین این دو مقطع تحصیلی وجود دارد؟
در ابتدای این نوشته ویژگی‌ها و تفاوت‌های تحصیل در این دو مقطع ارشد یا دکتری را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم:
مدت زمان تحصیل در کارشناسی ارشد مجدد یا دکتری
تمام مدارک تحصیلات تکمیلی نیاز به سرمایه‌گذاری قابل توجهی در زمان دارد. مدارک کارشناسی ارشد در مقایسه با مدارک دکترا نیاز به زمان کمتری دارند. به طور معمول یک دانشجوی تمام وقت می‌تواند مدرک کارشناسی ارشد خود را در حدود دو سال کسب کند. در حالی که مقطع دکترا معمولاً به پنج تا شش سال زمان نیاز دارد و افراد زیادی نیز هفت تا نه سال طول می‌کشد تا بتوانند مدرک دکترای خود را دریافت کنند.
مقایسه هزینه تحصیل در مستر یا دکترا
مقطع دکتری برای تکمیل مدت زمان بیشتری طول می‌کشد، پس طبیعی است که به پول بیشتری نیاز داشته باشد. اگر چه به این معنا نیست که تحصیل در مقطع مستر ارزان است. نکته اصلی این است که ممکن است پس از اتمام مقطع دکتری حقوق بالاتری داشته باشد و بنابراین ارزش هزینه بیشتر در دراز مدت را دارد.
تعهد کاری در فوق لیسانس یا دکتری
هر دو مقطع تحصیلی فوق لیسانس یا دکتری کار زیادی می‌طلبد. بسیاری از دانشجویان، هنگامی که از دانشگاه دور می‌شوند، درمی‌یابند که تحصیلات تکمیلی از نظر کار و انرژی به تعهد بسیار بیشتری نیاز دارد. مقطع تحصیلات تکمیلی غالباً بسیار رقابتی است و سال‌های تحصیلی مورد نیاز برای مقطع دکتری بیشتر است. بنابراین نیاز به پشتکار در مقیاس بالاتر و فراتر از آنچه دانشجویان در نظر دارند، می‌باشد.
موقعیت‌های شغلی مورد نظر پس از اتمام تحصیلات
در بیشتر مواقع افرادی که مدرک کارشناسی ارشد می‌گیرند، فرصت‌های شغلی فراوانی دارند. این افراد می‌توانند پس از اتمام تحصیلات خود از میان طیف گسترده‌ای از مشاغل، به انتخاب شغل و حرفه مورد نظر خود بر اساس علاقه و استعداد و همچنین میزان درآمد به آن کار بپردازند. اما دانشجویان فارغ التحصیل در مقطع دکتری تنها می‌توانند به عنوان استاد دانشگاه به تدریس در دانشگاه‌ها بپردازند.
چرا عده‌ای بعد از اخذ مدرک ارشد، اقدام به مستر مجدد می‌کنند؟
گاهی در بین کسانی که مدرک کارشناسی ارشد دارند، می‌توان افرادی را دید که تمایل به اقدام مستر مجدد می‌کنند.
تحصیل مجدد در مقطع کارشناسی ارشد 2 تا 3 سال از بهترین و مهم‌ترین بازه زمانی بسیاری از این افراد را به خود اختصاص می‌دهد. بنابراین، بررسی علل انتخاب تحصیل مجدد و شرایط تحصیل مجدد امری مهم است که در این قسمت به بررسی جوانب این موضوع می‌پردازیم.
1- پایین بودن سطح علمی دانشگاه محل تحصیل
این دلیل بیشتر در بین افرادی مطرح می‌شود که قصد تحصیل در مقطع دکتری در ایران و یا دریافت فاند تحصیلی در مقطع دکتری خارج از کشور را دارند. و همچنین دانشگاه محل تحصیل کارشناسی ارشد قبلی آن‌ها رتبه علمی بالایی ندارد.
با توجه به این که در روز مصاحبه امتیازات مشخصی برای جزئیات مربوط به هر یک از بخش‌های سوابق پژوهشی، سوابق آموزشی در نظر گرفته شده است. به این دلیل ذکر نام دانشگاه معتبر تأثیر زیادی در پذیرش دانشجو در مقطع دکتری دارد.
اما اگر افرادی که قصد دریافت بورسیه و یا فاند تحصیلی در کشورهای دیگر را دارند، ذکر کردن نام یک دانشگاه رتبه بالا در رزومه‌ی فردی تأثیر زیادی دارد. همچنین باید توجه داشت که برای دریافت فاند تحصیلی بیشتر از رتبه علمی دانشگاه، داشتن سوابق پژوهشی و تحقیقاتی قوی، داشتن مدارکی چون GRE مورد توجه قرار می‌گیرد.
2- انتخاب رشته اشتباه
گروهی از داوطلبین تحصیل مجدد در مستر کسانی هستند که به دلایلی همچون نداشتن آگاهی کافی از رشته، عدم علاقه‌مندی به رشته تحصیلی، نداشتن اطلاعات کافی از آینده کاری و… از رشته محل قبولی قبلی خود ناراضی هستند. بنابراین، اینگونه افراد قصد جبران اشتباه از طریق اقدام به مستر مجدد می‌کنند.
3- ارتقا شغلی
یک مدرک مستر مجدد می‌تواند چشم‌انداز بسیار جامع‌تری از دنیای تجارت ارائه دهد. برای مثال حتی اگر شما فقط در سطح کارشناسی ارشد مشغول به تحصیل در امور مالی یا مدیریت مالی باشید، یک مدرک کارشناسی ارشد مجدد می‌تواند راه‌های بیشتری در پیش پای شما بگذارد.
همچنین با توجه به بازار کار رقابتی، یک مدرک تحصیلی مجدد می‌تواند شانس مجددی برای شما باشد تا بتوانید به وسیله آن برای شغلی جدید و یا پذیرش در مقطع تحصیلی بعدی برنامه‌ریزی کنید.
بخش دوم: مدرک دکترا یا فوق لیسانس در خارج از کشور
اگر مدرک کارشناسی ارشدتان را در ایران گرفته‌اید و قصد ادامه تحصیل در خارج از کشور را دارید، می‌توان گفت که اکنون سه گزینه پیش رو دارید:
اول: اپلای کردن برای مقطع دکترا
دوم: اپلای کردن برای یک دوره فوق لیسانس پژوهش محور (معمولاً دو ساله)
سوم: اپلای کردن برای یک دوره فوق لیسانس درس محور یک ساله (توجه داشته باشید که این گزینه در همه رشته‌ها وجود ندارد)
کدام اپلای بهتر است: اپلای ارشد یا دکتری ؟
به طور قطع نمی‌توان پاسخ واحدی به این سوال داد ولی ابعادی را می‌توان مطرح کرد که به شما کمک می‌کند تا انتخاب درستی انجام دهید.
هدف‌تان از اپلای ارشد یا دکتری را مشخص کنید.
اول می‌توانیم از زاویه هدف شما به قضیه نگاه کنیم. بعضی از افراد برایشان مهم است که حتما تحصیلاتشان را در مقطع دکترا ادامه دهند و خواندن مقطع تکراری را اتلاف وقت می‌دانند. این دسته حتی حاضرند در صورت انجام نشدن پروسه اپلای، در ایران بمانند.
انتخاب برای این دسته از افراد کاملاً ساده و واضح است. اما عده زیاد دیگری هستن که هدف‌شان در وهله اول انجام پروسه مهاجرت است و تحصیل را به نوعی به عنوان وسیله رسیدن به این هدف انتخاب کرده‌اند. به طور یقین اخذ پذیرش از مقطع ارشد حتماً ساده‌تر و به طور کل مسیر ارشد مجدد از بابت پذیرش مسیر هموارتری است. چرا که اخذ پذیرش دکترا چندان قاعده‌مند نیست، ممکن است فردی با بهترین رزومه، به هر علتی از رسیدن به هدفش باز بماند.
توجه به بازار کار
اگر مسیر دکترا را انتخاب کرده‌اید، باید بدانید که پای در دنیای علم گذاشته‌اید و می‌خواهید خودتان را به عنوان فردی آکادمیک بشناسید. بنابراین، خود را برای اکثر پوزیشن‌های کاری اصطلاحاً Over Qualified کرده‌اید. یعنی شما چیزی فراتر از آن چیزی که برای آن پوزیشن نیاز است، هستید. در این صورت خود به خود مسیر کاری شما در محیط های آکادمیک محدود می‌شود و ممکن است تا آخر عمرتان یک استاد دانشگاه یا یک محقق باقی بمانید.
در نظر گرفتن امور مالی خود
درست است که تحصیل در برخی کشورها ممکن است رایگان باشد، اما با این وضعیت ارزی، تأمین هزینه‌های زندگی در خارج از کشور کار سختی است. بهتر است بدانید که گرفتن بورسیه برای مقاطع لیسانس و ارشد کار سختی در حالت عادی است. درحالی که بیش از 90 درصد دانشجویانی که به هر طریقی موفق به اخذ پذیرش دکترا می‌شوند، بورسیه دریافت می‌کنند.
بنابراین، توجه به امور مالی خود و اینکه تا چه حدی می‌توانید مخارج تحصیل خود را بپردازید، در تصمیم برای اپلای ارشد یا دکتری تأثیر زیادی دارد.
چند راهنمایی مختصر برای اپلای ارشد یا دکترا
اگر جز افرادی هستید که تصمیم قطعی برای اپلای ارشد یا دکترا گرفته‌اید. و کاملاً مصمم هستید که تحصیلات تکمیلی خود را در خارج از کشور ادامه دهید، در این قسمت نکاتی در این خصوصی مطرح می‌شود. به طور یقین این رعایت این نکات در فرایند پذیرش‌تان بسیار کمک کننده خواهد بود.
نکته اول: داشتن مدرک زبان آیلتس یا تافل
کسب مدرک آیلتس یا تافل کاملاً بستگی به هدفی دارد که شما دنبال می‌کنید. اگر رشته و دانشگاهی که شما قصد اپلای آن را دارید از شما مدرک آیلتس بخواهد، طبیعتاً باید به دنبال آیلتس باشید. اما اگر دانشگاه از شما مدرک تافل بخواهد، پس نیازمندی شما، مدرک تافل است.
مدرک آیلتس، معمولاً در دانشگاه‌های کشورهایی مانند کانادا و استرالیا از متقاضی، درخواست می‌شود. در حدود بیشتر از ۹۰ درصد دانشگاه‌ها حد نصاب بین ۶/۵ تا ۷/۵ را برای آیلتس و ۸۹ الی ۱۰۰ را برای تافل در نظر گرفته‌اند. برخی کشورها نیز ممکن است مدرک GRE را نیز از شما بخواهند.
نکته دوم: قوی کردن رزومه با مقاله
اگر قصدتان گرفتن پذیرش برای دکتری هست، با دوستان و اساتیدتان در دانشگاه همکاری کنید و مقاله‌های خوب بنویسید. سپس در کنفرانس‌های خوب و ژورنال‌های معتبر چاپ کنید. حتماً توجه داشته باشید که تمام مقاله‌هایتان باید به زبان انگلیسی باشند.
نکته سوم: دنبال اساتید، پوزیشن و دانشگاه‌ها باشید.
برای اپلای ارشد یا دکترا سه استراتژی وجود دارد:
1-مکاتبه با استاد
این روش بیشتر در مورد آمریکا، کانادا و استرالیا کاربرد دارد. اگر در موضوع تحقیقاتی مورد علاقه خود تبحر کافی دارید و حس می‌کنید اگر استادی که دقیقاً در حوزه کاری شما فعالیت می‌کند، رزومه شما را ببیند، به کار شما علاقه‌مند می‌شود، این روش را انتخاب کنید.
2- اپلای از طریق سایت دانشگاه (پروپوزال محور)
اپلای از طریق سایت دانشگاه در کشورهای آمریکای شمالی و استرالیا کاربرد دارد. این روش اساساً روش پرخرجی است. چرا که شما برای هر بار اپلای کردن مبلغی حدود ۵۰ تا ۲۰۰ دلار باید به عنوان هزینه اپلای (application fee) پرداخت کنید. همچنین در این روش، اکثر دانشگاه‌ها از شما پروپوزالی می‌خواهند که باید در آن به ایده و کاری که قرار است در طول تحصیل در دوره دکترا را انجام دهید، بپردازید.
3- اپلای از طریق پوزیشن‌های باز
این روش در همه جای دنیا خصوصاً اروپا رایج است که اخیراً همه دانشگاه‌های دنیا به این سمت حرکت می‌کنند. سیستم کاری این روش به این صورت است که دانشگاه‌ها از طریق ارتباطی که با صنعت و دولت دارند، کمک هزینه تحصیلی (grant) می‌گیرند و از این طریق پروژه‌های مورد نیاز آن‌ها را اجرا می‌کنند.
نکته چهارم: برخورد صادقانه در هنگام ارائه مدارک به سفارت
در صورتی که تصمیم گرفته‌اید مستر مجدد بخوانید، بهتر است بدانید که خواندن مقطع تکراری داخل پروسه ویزا تأثیر بسیار منفی خواهد داشت. بخصوص اگر رشته‌ای که می‌خواهید اقدام کنید دقیقاً با رشته‌ای که ایران خوانده‌اید، یکی باشد. اما برای حل این مسئله دو راهکار دارید:
1- صادقانه سفارت را درجریان تحصیلات قبلی‌تان در ایران قرار دهید.
در صورتی که این راهکار را انتخاب کردید باید یک انگیزه‌نامه خیلی قوی آماده کنید. چرا که معمولاً برای سفارت و اداره مهاجرت سوال می‌شود که چرا وقتی یکبار ارشد گرفته‌اید ودوباره می‌خواهید مقطع تکراری را بخوانید. می‌توانید دلایل انتخاب ارشد مجدد را در انگیزه نامه‌تان بیاورید.
2- عدم ارائه مدارک ارشد به سفارت.
در این روش برای جلوگیری از مشکلات مقطع تکراری، تحصیلات ارشد ایران‌تان را انکار می‌کنید. این بار برای سفارت سوال می‌شود که چرا یک فرد بعد از گپ تحصیلی طولانی دوباره تصمیم به تحصیل گرفته است؟ که برای حل این مسئله باید تمام گپ تحصیلی را با ارائه گواهی کار پر کنید.
جمع‌بندی و نکته پایانی انتخاب ارشد مجدد یا دکترا
به طور کلی با توجه به آنچه که در این مقاله گفته شد و بررسی شرایط فردی، خودتان می‌توانید بهترین تصمیم را بگیرید که اقدام به اپلای برای ارشد یا دکتری کنید.
اگر علاقه‌مند به یادگیری هستید و می‌خواهید به عنوان یک استاد دانشگاه فعالیت کنید، پس تحصیل در مقطع دکتری برای شما لازم است. در حالیکه مدارک کارشناسی ارشد گرایش بیشتری به سمت شغل و ورود به بازار کار دارد.
همچنین اگر فکر می‌کنید که دیگر به رشته خود علاقه ندارید، هر چه زودتر باید به فکر جایگزین کردن آن و شروع یک رشته جدید باشید. شروع یک مستر مجدد به شما انگیزه لازم برای برای پیشرفت و موفقیت ایجاد می‌کند.
مطالب مرتبط
داشتن مدرک آیلتس یا تافل یکی از ضروریات اپلای برای دکترا یا فوق لیسانس مجدد است. در دو مقاله زیر مطالب مفیدی در این خصوص وجود دارد.
اگر قصد مهاجرت دارید و می‌خواهید بدانید بهترین رشته‌های تجربی و ریاضی برای اپلای کدام‌ها هستند، لینک‌های زیر کمک خیلی زیادی به شما خواهند کرد.
ممنون از اینکه مطب ما را تا انتها خواندید. امیدوارم این نوشته به شما کمک کرده باشد تا بتوانید تصمیم درستی در مورد انتخاب مقطع دکترا یا فوق لیسانس گرفته باشید. اما اگر باز هم سوالی در این خصوص دارید حتماً بپرسید.
یا اگر تجربه‌ای در این زمینه دارید، لطفاً تجربه‌تون رو با ما به اشتراک بگذارید.
محصولات آموزشی