نقش انتقاد سازنده و مخرب در زندگی روزمره

انتقاد سازنده و مخرب مفهومیه که هر روز باهاش درگیری! بیا تا با چند مثال بهت بگم چطور؟

تا حالا برات پیش آمده که توی محیط کارت با همکارت مشکل پیدا کنی و بعضی اخلاقاش اذیتت کنه؟

کارمندی داشتی که رفتارش مخل انجام درست فعالیت‌های سایر پرسنل شده باشه؟

یه مدته رفتاری از پسرت سر میزنه که به نظرت درست نیست؟ شده همسرت در برخورد باهات رفتاری کرده باشه که آزارت داده و دلت بخواد تغییر کنه؟

در همه‌ی این موارد باید با طرف مقابلت صحبت کنی تا بتونی مشکل رو حل کنی. اما چطور؟ چطور این صحبت رو از یک سرزنش و انتقاد مخرب به انتقاد سازنده تبدیل کنیم؟ تقویت مهارت ارتباط موثر به ما کمک می‌کنه با آرامش بیشتری زندگی کنیم.

در این نوشته ضمن اینکه انتقاد سازنده و مخرب رو تعریف می‌کنم و تفاوت آنها را برات میگم، سعی میکنم نقش انتقاد سازنده و انتقاد مخرب رو در موقعیت‌های مختلف برات تشریح کنم و بهت یاد بدم چطور یک انتقاد سازنده داشته باشی.

در انتهای نوشته قصد دارم چند کتاب، پادکست و ویدئو مفید و جالب در جهت بهتر درک کردن موضوع انتقاد سازنده و انتقاد مخرب بهت معرفی کنم.

مطمئن هستم با مرور این مقاله می‌تونی راهکارهایی پیدا کنی که رابطه‌هات رو در محیط کار و منزل بهتر مدیریت کنی و بتونی انتقاد‌های سازنده‌ی بیشتری داشته باشی.

فهرست مطالب

• آیا انتقاد انواع دارد؟
  • موضوعی به نام انتقاد سازنده و مخرب
• تفاوت بزرگ بین انتقاد سازنده و انتقاد مخرب در چیست؟
  • فهرست (جدول) تفاوت بین انتقاد سازنده و مخرب
• لزوم یادگیری انتقاد سازنده در چیست؟
  • نقش انتقاد سازنده و انتقاد مخرب در روابط
  • نقش انتقاد سازنده و انتقاد مخرب در محیط کار
  • نقش انتقاد سازنده و انتقاد مخرب تربیت فرزندان
• چطور بفهمم انتقادم سازنده است یا مخرب؟
  • چگونه یک انتقاد سازنده داشته باشم؟
• چند منبع متفاوت
  • کتاب ها
  • پادکست ها
  • ویدئو ها
• مطالب بیشتر
• یک آزمون عملی

آیا انتقاد انواع دارد؟

در تعریف انتقاد باید گفت: انتقاد از ریشه نقد کردنه و به معنی اعتراض، ایرادگیری، خرده‌گیری، عیب‌جویی، نکته‌سنجی، جداسازی و… است.

 به‌طور کلی به بیان محاسن و معایب یک شخص یا یک چیز انتقاد میگن. اما معمولا معنایی که در ابتدا به ذهن هر کسی میاره “عیب‌جویی” هست.

میشه انتقاد را به انواع: انتقاد خوب و انتقاد بد و یا انتقاد سازنده و انتقاد مخرب دسته‌بندی کرد.

موضوعی به نام انتقاد سازنده و انتقاد مخرب

وقتی حسن یا عیبی از یک شخص یا یک چیز (مقاله، فیلم و…) به ذهن ما میرسه در واقع داریم اون رو مورد نقد قرار می‌دیم اما چه اهمیت داره که این انتقاد سازنده و یا مخرب باشه؟

اگر هدف شما فقط بیان نظرتون به طرف مقابل هست که باید بگم، بسیار خوب حرفتون رو زدین و دیگه مهم نیست بعدش چه اتفاقی میافته.

 اما اگر فقط بیان نظرتون مهم نیست و تصمیم دارین با گفتن اون تفاوتی ایجاد کنین، لازمه که این انتقاد، سازنده باشه.

تفاوت انتقاد سازنده و مخرب بسیار کمه گاهی حتی اگر لحن خودتون رو تغییر بدین نتیجه شگرفی می‌گیرین.

انتقاد مخرب فقط موجب ناراحتی و کدورته، در حالی که اگر انتقاد شما سازنده باشه نتیجه اون تغییر مثبت و بهتر شدن اوضاعه.

تفاوت بزرگ بین انتقاد سازنده و انتقاد مخرب در چیست؟

فهرست (جدول) تفاوت بین انتقاد سازنده و مخرب

برای اونکه به طور کامل تفاوت‌ بین انتقاد سازنده و مخرب رو متوجه بشین اونها رو به شکل یک جدول براتون میارم.

انتقاد سازنده	انتقاد مخرب
لحن مثبت (صدا و حرکات بدن آرام) احترام به شخصیت قصد و نیت مثبت اهداف مشخص و دست یافتی عملی و کاربردی (راه حل محور) در زمان و مکان مناسب بیان آن ضرورت داره	لحن منفی (صدای بلند و حرکات بدن تنشی) تخریب شخصیت قصد و نیت منفی اهداف نامشخص و دست نیافتنی انتزاعی و غیر قابل اجرا  در زمان و مکان نامناسب بیان آن ضرورت نداره

انتقاد سازنده در اصل نظریه که با ادبیات و لحن درست و مثبت در جهت ایجاد تغییر مثبت و کاربردی در زمان و مکان مناسب صورت بگیره. در حالیکه انتقاد مخرب با لحن نادرست و تند در زمان و مکان نامناسب به قصد تخریب صورت میگیره.

در بیان تفاوت بزرگ بین انتقاد سازنده و انتقاد مخرب میشه گفت تغییر ایجاد کردن و راه حل داشتن بزرگترین تفاوت این دو نوع انتقاده.

لزوم یادگیری انتقاد سازنده در چیست؟

یقین دارم که همه‌ی ما حداقل برای یکبار هم که شده یکی از موقعیت‌هایی که در مقدمه آوردم رو تجربه کردیم.

اگر تمایل داریم که با حرف زدن و اعلام نظر ما، در موقعیت پیش آمده تغییری ایجاد بشه، باید یاد بگیریم که چطور یک انتقاد سازنده داشته باشیم.

شناخت تفاوت انتقاد سازنده و مخرب به ما کمک میکنه که در روابطمون بهتر عمل کنیم و بتونیم محیطی آروم و رو به رشد، چه در محیط کار و چه در محیط منزل داشته باشیم.

اگر بتونیم بیشتر انتقادها‌مون  را به سمت انتقاد سازنده ببریم از تنش‌ها در محیط اطرافمون کاسته میشه و کیفیت کار و زندگیمون رشد خواهد داشت.

با یادگیری انتقاد سازنده مجبور نیستیم ناسازگاری‌های اطرافمون رو تحمل کنیم و هر روز فرسوده‌تر بشیم، در این روش ما دیگه اون آدم غرغرو که به همه چیز گیر میده نیستیم ما شخص بالغی هستیم که در نهایت حسن‌نیت سعی در بهبود اوضاع داره.

نقش انتقاد سازنده و انتقاد مخرب در روابط

شما همسر یا شریک عاطفی خودتون رو بسیار دوست دارین و براش احترام قایلین، اما ممکنه در یک مهمانی رفتاری از اون ببینین که لازمه بهش تذکر بدین.

شریک عاطفی شما حرفی زده که شما رو رنجونده، میخوان بدون اینکه ناراحتش کنین بهش بگین که این رفتار رو تکرار نکنه.

مادرتون غذایی پخته که شور شده و میخواهین این نکته را بهش بگین.

چطور این کارها را انجام میدین؟

اگر تفاوت انتقاد سازنده و مخرب رو بدونین و روش‌های انتقاد سازنده رو یاد گرفته باشین، احتمالا به راحتی میتونین با عزیزانتون گفتگو کنین و از آنها انتقاد سازنده داشته باشین.

همسر و شریک عاطفی ما جزو عزیزترین و نزدیک‌ترین افراد زندگی ما هستند و حفظ کیفیت رابطه با آنها برای ما اهمیت داره.

به نظر شما وقتی به چیزی انتقاد داریم بهتره برای خدشه‌دار نشدن این رابطه سکوت کنیم و عبور کنیم یا انتقاد مخرب داشته باشیم و صمیمیت رابطه رو کم کنیم؟

در ادامه اصول کلی یک انتقاد سازنده می آد که می‌تونین با تمرین اون کیفیت روابطتون رو افزایش بدین.

نقش انتقاد سازنده و انتقاد مخرب در محیط کار

بگذارین یک مثال بزنم:

همکارتون همواره با صدای بلند با تلفن صحبت می‌کنه و علاوه بر اینکه آرامش محیط کار رو به هم می‌زنه تمرکز شما در کار رو هم از بین می‌بره.

چه کار کنیم که این مشکل حل بشه؟

انتقاد مخرب:

 یکبار که داره با تلفن صحبت میکنه با حالت ناراحتی و اخم جلوی بقیه همکارا، بهش پرخاش کنیم و بگیم ” آرومتر حرف بزن بقیه هم توی این اتاق هستند” یا “وای چقدر صدات بلنده سرم رفت” یا “چقدر بلند حرف می‌زنی اصلا نمیتونم تمرکز کنم، آرومتر”

انتقاد سازنده:

زمانی که کاری ندارین و سرتون خلوته صداش کنین یه گوشه خلوت و به صورت خصوصی با لحنی مودبانه بهش بگین” تو خیلی انرژِی خوبی در ارتباط با آدم‌ها داری فقط وقتی با تلفن صحبت می‌کنی صدات بیش از حد بلنده و این تمرکز من رو برای کار کردن میگیره اگر بتونی در تماس‌های بعدی با صدای آهسته‌تری صحبت کنی خیلی ممنون میشم، انرژی خوب تو می‌تونه حال همه‌ی ما رو خوب کنه”

قضاوت با شما، اگر خود شما باشین کدامیک از این دو روش می‌تونه راه موثر‌تری برای تغییر  رفتارتون باشه؟

انتقاد مخرب، محیط کاری که هر روز زمان زیادی از عمر خودتون رو در آن می‌گذرونین رو به محیطی استرس زا و پرتنش تبدیل می‌کنه که هر موضوعی می‌تونه اون رو نا‌‌‌آرامتر کنه.

در حالیکه انتقاد سازنده میتونه به رشد سیستم و رشد شما به عنوان یک عضو از این سیستم کمک کنه و موجب میشه روابط شما با همکارانتون در آرامش پیش بره.

نقش انتقاد سازنده و انتقاد مخرب تربیت فرزندان

معمولا تربیت فرزندان چالش‌های زیادی برای والدین داره، جدای از تفاوت بین نسلی، هر سنی هم روش برخورد خودش رو لازم داره.

کافیه این ریسک رو بکنین و در سنین مختلف شروع به انتقاد‌های مخرب از فرزانداتون بکنین، نه تنها تغییری در رفتار اونها نخواهید دید بلکه گاهی با لجبازی از طرف اونها هم مواجه خواهین شد.

وقتی فرزند شما کودکه لازمه مدام به اون یادآور بشین که تحت هر شرایطی دوستش دارین و چیزی که شما رو آزار میده رفتار اونه، نه شخصیتش.

اگر نتونید این انتقاد رو درست مدیریت کنین شما تبدیل به والدینی ایرادگیر خواهین شد که فرزندانتون از شما حرف شنوی نخواهند داشت.

نوجوانان معمولا روحیه پرخاشگری دارن و هر لحظه در حال مخالفت با همه چیز هستن، اونها می خواهن حد و مرزهای خودشون مشخص کنن.

گاهی رفتارهایی از آنها سر میزنه که والدین را نگران می‌کنه و در صدد بر میان تا اون رفتار‌ها رو اصلاح کنن. باید بگم که انجام اون، کار بسیار حساسیه.

شما در جایگاه والد در عین اینکه باید قوانین خانه رو برای اونها توضیح بدین خیلی باید مراقب باشین که با یک انتقاد مخرب رابطه والد-فرزندی خودتون رو خراب نکنین.

دونستن اینکه “چگونه موضوعات مختلف رو با فرزندانتون مطرح کنین که اثر بخش باشه” چیزیه که باید براش وقت زیادی بگذارین.

اگر شما والد هستین یا به موضوع تربیت فرزند علاقه دارین می‌تونین در مقاله “مهارت برقراری ارتباط موثر با کودکان” مطالب بیشتری پیرامون این موضوع بخونین.

چطور بفهمم انتقادم سازنده است یا مخرب؟

انتقاد سازنده زمانی اتفاق می افته که تغییر مثبتی ایجاد کنه. حقیقت اینه که هیچ کس دوست نداره ازش انتقاد بشه چون هر کس فکر میکنه بهترین رفتار رو داره و بهترین کار رو انجام میده.

پس ما نمی‌تونیم جلوی ناراحت شدن افراد رو بگیریم، ناراحتی طبیعتا اتفاق میافته اما چطور بفهمیم که انتقاد سازنده بوده یا مخرب.

زمانی که انتقاد شما در فرد تغییر مثبتی ایجاد کنه و روند قبلی تکرار نشه  و رو به بهبود بره یقینا شما انتقاد سازنده‌ای داشتین.

اگر انتقاد شما فقط موجب کدورت و عصبانیت بشه احتمالا شما یکی از ویژگی‌های انتقاد سازنده رو رعایت نکردین.

ویژگی‌های انتقاد سازنده که یادتون هست؟ لحن، صدا، کلمات و زمان درست.

گاهی همه‌ی اینها رو رعایت کردین اما باز هم تغییر مثبت صورت نمی‌گیره. احتمالا شما قانون اول انتقاد رو رعایت نکردین، “لزوم انتقاد”. گاهی شرایط به گونه‌ایه که اصلا لزومی نداره شما انتقادتون رو مطرح کنین.

چگونه یک انتقاد سازنده داشته باشم؟

روش‌های مختلفی برای یک انتقاد سازنده مطرح می شه. اینجا خلاصه‌ای از بهترین روش‌ها را میارم.

1-همانطور که در بخش تفاوت انتقاد سازنده و انتقاد مخرب مطرح شد؛ اولین نکته اونه که اصلا لزومی به انتقاد کردن باشه؛ گاهی به دلایل مختلف لزومی به مطرح کردن انتقاد نیست.

2- زمان و مکان مناسب رو انتخاب کنید، همواره از خودتون بپرسین آیا الان زمان مناسبی برای گفتن این موضوعه؟ آیا می‌تونم جای بهتری برای بیان اون پیدا کنم؟

3-یک روش پر طرفدار برای انتقاد سازنده، روش ساندویچیه! به این صورت که اول با یک تعریف یا تحسین شروع کنین بعد نکته منفی رو بیان کنین و نهایتا کلام خودتون رو با یک نقطه قوت دیگه تمام کنین.

4- یک راهکار برای تغییر یا بهبود شرایط ارائه بدین.

چند منبع متفاوت

کتاب‌ها

کتاب‌های بسیاری در حوزه انتقاد، انتقاد‌پذیری، انتقاد سازنده و انتقاد مخرب وجود دارد اما من در اینجا فقط به سه مورد از آنها که بیشتر روی انتقاد سازنده و مخرب تاکید دارن اشاره می کنم.

پادکست‌ها

ویدئوها

• در این ویدئو لیلا امیری نسب-مدرس ومتخصص تحلیل رفتار متقابل T.A درباره این صحبت می کنن که چطور یک انتقاد سازنده مطرح کنیم که هم تغییر ایجاد کنه هم احتمال کدورت کم بشه.

• در این ویدئو آقای ارشیا دکامی به موضوع انتقاد در محیط کار می‌پردازه.

• و در آخر برای اینکه یکم بخندید می‌تونید این ویدئو از کارهای آقای مهران مدیری درباره انتقاد سازنده ببینین.

مطالب بیشتر

1. اگر به موضوع انتقاد علاقه‌مند هستید بهتر است با مفهوم "تفکر انتقادی " هم آشنا شوید این مفهوم به شما کمک میکند بهتر و موثرتر بیاندیشید و انتقاد کنید. در مقاله زیر در سایت کارنکن ما به این موضوع پرداخته‌ایم.

2. اینکه شما بتونین با کسی که خطایی مرتب شده همدردی کنین از اولین اصول یک انتقاد سازنده است. با خواندن مطلب "مهارت همدردی" می تونین توانمندی خود در این موضوع را تقویت کنین.

یک آزمون عملی

حال که با مفاهیم ” انتقاد سازنده و مخرب” آشنا شدین و یاد گرفتین که چگونه یک انتقاد سازنده داشته باشین، بهتره آن را به طور عملی امتحان کنین.

در قسمت کامنت ها سعی کنین این مقاله را نقد کنین و با روش‌های بالا یک “انتقاد سازنده” داشته باشین. منم سعی میکنم به همه ی کامنت‌ها پاسخ بدم تا تعامل خوبی با هم داشته باشیم.