اگر دانشجوی رشته‌ی روانشناسی هستید یا فردی علاقه‌مند به خواندن مطالب آکادمیک در این حوزه، قطعاً نام وونت را شنیده‌اید و احتمالاً با بیوگرافی ویلهلم وونت هم تا حدودی آشنایی دارید.
روانشناس، پزشک و فیلسوف آلمانی که تلاش کرد روانشناسی را به عنوان حوزه‌ای مستقل از سایر علوم انسانی معرفی کند، نخستین آزمایشگاه روانشناسی را تاسیس کرد، اولین کسی بود که خود را رسماً روانشناس نامید، نظریات مهم روانشناسی مانند اراده‌گرایی و ساختارگرایی را مطرح کرد و اصطلاح IQ را به‌منظور طبقه بندی ضریب هوشی به کار برد. به پاس همین خدمات بود که او را پدر روانشناسی تجربی نامیدند. اگرچه احتمالاً طرفداران بزرگانی چون «وبر، فخنر و هلمهولتز» دل خوشی از این نامگذاری ندارند!
برای آشنایی کامل با ابعاد مختلف زندگینامه ویلهلم وونت، اقدامات پژوهشی و نظریات او شما را به خواندن ادامه‌ی این مطلب دعوت می‌کنم.
فهرست مطالب
- بیوگرافی ویلهلم وونت
- دوران پژوهش و تدریس
- اقدامات و نظریات ویلهم وونت
- آثار ویلهم وونت
بیوگرافی ویلهلم وونت
کودکی ویلهم وونت
ویلهلم ماکسیمیلیان وونت (Wilhelm Maximilian Wundt) پزشک، فیلسوف و روانشناس آلمانی، در ۱۶ آگوست سال ۱۸۳۲ در شهر کوچک نکاراو از توابع مانهایم در جنوب غربی آلمان چشم به جهان گشود.
او چهارمین فرزند ماکسیمیلیان وونت و ماری فردریک بود. پدر و پدربزرگ ویلهلم کشیش بودند. اجداد و نزدیکان او نیز از روشنفکران، دانشمندان، اساتید و مقامات دولتی بودند.
از چهار فرزند خانواده تنها بزرگترین فرزند و ویلهم توانستند دوران کودکی را به‌سلامت پشت سر بگذارند. برادر بزرگتر هم خیلی زود به قصد تعلیم به عمه‌اش سپرده‌شد و ویلهم بیشتر دوران خردسالی‌اش را در تنهایی به‌سر برد. به همین دلیل نخستین فصل از بیوگرافی ویلهلم وونت دوران شاد و درخشانی به حساب نمی‌آید.
خانواده در چهارمین سال زندگی فرزند کوچکشان، به شهر هایدلسهایم نقل‌مکان کردند و ویلهم تحصیلات خود را در این شهر شروع کرد.
قبل‌تر اشاره کردم که خانواده‌ی وونت از طبقه‌ی باسواد جامعه بودند. از طرف دیگر رونق اقتصادی، صنعتی و آموزشی آن دوران در آلمان (که البته تا امروز ادامه دارد) موجب شده بود تحصیل ویلهم اهمیت ویژه‌ای برای خانواده‌ی وونت داشته باشد.
دوران مدرسه
وونت دو سال ابتدایی تحصیل خود را در یک دبستان عمومی گذراند. دوسالی که البته با وجود اصرار خانواده بر تحصیل، سال‌های چشمگیری برای او به حساب نمی‌آمدند. بعد از آن، وظیفه‌ی آموزش ویلهلم به «فردریک میولر» سپرده شد.
میولر دستیار پدر ویلهلم و یک کشیش بود. اگرچه او فردی سختگیر در امر آموزش به حساب می‌آمد اما وونت دلبستگی شدیدی به او پیدا کرده بود. تا جایی که هنگامی میولر موقعیت شغلی جدیدی در شهر مجاور را پذیرفت، ویلهلم سفر با آموزگارش را به ماندن در کنار خانواده ترجیح داد.
روش آموزشی میولر، ویلهلم را فردی پایبند به آموزش سیستماتیک، منظّم و متعهّد بار آورد. از سوی دیگر تنهایی و نداشتن هم‌بازی او را علاقه‌مند به خیالپردازی و نویسندگی کرد. خصوصیتی که بعدها در امر نوشتن مقالات و کتاب‌هایش به کمک او آمد.
ویلهم وونت در سن سیزده سالگی پا به دبیرستان کاتولیک گذاشت. دبیرستانی که بیشتر محل تحصیل فرزندان قشر روشنفکر طبقه‌ی متوسط جامعه بود. اگرچه در این دوران هم او دانش‌آموزی درس‌خوان به حساب نمی‌آمد اما توانست بعد از گذراندن دوران تحصیل در دبیرستان و کالج در سال ۱۸۵۱ وارد دانشگاه شود و تحصیل در رشته‌ی پزشکی را آغاز کند. ورود به دانشگاه زمینه‌ساز دورانی کاملاً متفاوت در بیوگرافی ویلهلم وونت گردید.
ورود به دانشگاه، آغاز دوران طلایی بیوگرافی ویلهلم وونت
وونت در سال ۱۸۵۱ وارد دانشگاه شهر توبینگن شد. او از همان ابتدا بین خواندن بین رشته پزشکی و فیزیولوژی مردد بود.
در نهایت، فوت پدر و مشکلات مالی او را ترغیب کرد به قصد امرار معاش و بهبود شرایط اقتصادی‌اش رشته‌ی پزشکی را انتخاب کند.
او بعد از مدّتی کوتاه ترجیح داد تحصیلاتش را در دانشگاه هایدلبرگ ادامه دهد. وونت به مدت سه سال‌ونیم دروس عملی پزشکی، آناتومی، فیزیک، شیمی، و فیزیولوژی را زیر نظر اساتید این دانشگاه آموخت.
ویلهم وونت در سال ۱۸۵۶ این فرصت را یافت به مدت شش ماه درس فیزیولوژی را زیر نظر یوهانس پتر مولر، یکی از بزرگترین فیزیولوژیست‌های آلمان، در دانشگاه برلین بگذراند. پس از آن برای گرفتن مدرک دکترای خود به هایدلبرگ بازگشت و در همان دانشگاه به عنوان دانشیار و دستیار پزشک و فیزیکدان برجسته «هرمان فون هلمهولتز» مشغول به کار شد.
ازدواج، همسر و فرزندان
ویلهم وونت در سال ۱۸۶۷ با سوفی مائو آشنا شد. پدر سوفی، هاینریش آگوست مائو، استاد الهیات دانشگاه کیل و برادرش، آگوست، مورّخ هنر و باستان‌شناس برجسته‌ی آلمانی بود. ویلهم و مائو در ۱۴ آگوست سال ۱۸۷۲ در شهر کیل با هم ازدواج کردند. حاصل این ازدواج سه فرزند به نام‌های النور، لوئیز و مکس بود.
بنا بر یادداشت‌های روزانه‌ی به جا‌‌مانده از سوفی، وونت فردی آرام و فروتن بود. اگرچه وونت در مکان‌های عمومی ساکت و خجالتی به نظر می‌رسید اما در جمع‌های دوستانه و خانوادگی شوخ‌طبع بود.
مرگ ویلهم وونت
آرامگاه ویلهم وونت و همسرش سوفی در گورستان شهر لایپزیک
ویلهم ماکسیمیلیان وونت در تاریخ سوم آگوست سال ۱۹۱۷ در سن هشتادوهشت سالگی در شهر لایپزیک چشم از جهان فروبست. پیکر او در گورستان همین شهر، در کنار همسرش سوفی به خاک سپرده‌شد.
دوران پژوهش و تدریس ویلهلم وونت در بیوگرافی‌اش
دانشگاه هایدلبرگ
ویلهم وونت به محض گرفتن مدرک دکترا در سال ۱۸۵۷ به عنوان مدرس فیزیولوژی و دستیار پروفسور هلمهولتز در دانشگاه هایدلبرگ مشغول به کار شد.
اندیشه‌های معرّفی روانشناسی به عنوان یک علم آزمایشی مستقل در همان دوران در ذهن وونت شکل گرفت. او این اندیشه‌ها را در كتابی با عنوان خدمت‌هايی به نظریه‌ی ادراک حسی، كه به صورت چند بخش مجزا بين سال‌های ۱۸۵۸ تا ۱۸۶۲ منتشر شد، ارائه كرد.
یک سال بعد وونت سخنرانی‌هایش در باره‌ی ذهن انسان و حیوان را به چاپ رسانید. کتابی که بعدها به زبان انگلیسی ترجمه شد و تا سال‌ها بعد از مرگ وونت هم تجدید چاپ شد.
در سال ۱۸۶۴ وونت به مقام دانشیاری ارتقا یافت. او به مدّت ده سال به عنوان استاد دروس انسان‌شناسی و روانشناسی فیزیولوژیک در دانشگاه هایدلبرگ باقی ماند.
حاصل سخنرانی‌های وونت در کلاس‌های درسی‌اش در کتاب اصول روانشناسي فيزيولوژيك در دو بخش طی سال‌های ۱۸۷۳ و ۱۸۷۴ منتشر شد. کتاب اصول روانشناسی فيزيولوژيك، اولین کتاب درسی در زمینه روانشناسی تجربی بود و سال‌ها به عنوان یکی از منابع اصلی این حوزه به شمار می‌رفت. وونت تا زمان مرگش شش بار به بازبینی و ویرایش این کتاب پرداخت.
دانشگاه زوریخ
در سال ۱۸۷۴ وونت به عنوان استاد درس فلسفه‌ی استقرایی در دانشگاه زوریخ مشغول به کار شد. این همکاری تنها یکسال بعد با دریافت دعوت‌نامه از دانشگاه لایپزیک به پایان رسید.
دانشگاه لایپزیک
لوح یادبود ویلهم وونت در دانشگاه لایپزیک
سال‌های کار در لایپزیک مهمترین دوران حرفه‌ای وونت به حساب می‌آید و می‌تواند سهم مهمی از زندگینامه ویلهلم وونت را به خود اختصاص دهد. او در این دوران با اساتیدی مانند «هاینریش وبر» و «گوستاو تئودور فخنر» آشنا شد.
نظریات وبر و فخنر در حوزهی روانشناسی تجربی، بر پژوهش‌های بعدی وونت بسیار مؤثر بود. او در همین دوران تحقیقات خود در زمینه‌ی روانشناسی حسی و شناسایی و بررسی اختلالات مغزی و ناهنجاری‌های رفتاری را آغاز نمود.
وونت در چهارمین سال حضور خود در لایپزیک اولین آزمایشگاه روانشناسی تجربی را تاسیس کرد. او اولین کسی بود که از روشهای علمی برای مطالعه‌ی ذهن و رفتار انسان استفاده کرد. تأسیس آزمایشگاه، نخستین قدم در شکل‌گیری روانشناسی مدرن و استقلال این رشته از حوزهی فلسفه و منطق بود.
در سال ۱۸۸۱ ویلهم وونت اقدام به انتشار اولین ژورنال رسمی روانشناسی با نام مطالعات فلسفی کرد. مجله‌ای که در سال ۱۹۰۶ به مطالعات روانشناختی تغییر نام داد.
روانشناسی اجتماعی و فرهنگی از دیگر حوزه‌های مورد علاقه‌ی وونت در این دوران بود. او یک مجموعه‌ی ده جلدی با عنوان روانشناسی فرهنگی بین سال‌های ۱۹۰۰ تا ۱۹۲۰ به چاپ رسانید.
همچنین بسیاری از نوشته‌های وونت در باب فلسفه، منطق و اخلاقیات نیز، حاصل دوران درخشان فعالیت در دانشگاه شهر لایپزیک است.
ویلهم وونت بعد از ۴۵ سال تدریس و پژوهش، در سال ۱۹۱۷، از فعالیت خود در دانشگاه کناره‌گیری کرد و فلیکس، یکی از شاگردان مطرحش، جایگزین او شد.
تلاش‌های بسیار وونت در دوران کاری‌اش جان تازه‌ای به علم روانشناسی بخشید. او روانشناسی را به عنوان حوزه‌ای مستقل از سایر علوم انسانی معرفی کرد، نخستین آزمایشگاه روانشناسی را تأسیس نمود، اولین کسی بود که خود را رسماً روانشناس نامید و نظریات مهم روانشناسی مانند اراده‌گرایی و ساختارگرایی را مطرح نمود.
برخی از شاگردان مطرح وونت
جیمز مک کین کتل: اولین استاد روانشناسی در ایالات متحده، موسس سومین آزمایشگاه روانشناسی تجربی جهان در دانشگاه پنسیلوانیا
جی استنلی هال: موسس اولین آزمایشگاه روانشناسی تجربی در دانشگاه جان هاپکینز در ایالات متحده و بنیان‌گذار انجمن روانشناسی آمریکا
ارنست میومن: استاد دانشگاه لایپزیگ و هامبورگ، پیشگام در روانشناسی آموزشی
هوگو مانستربرگ: استاد روانشناسی دانشگاه هاروارد، پیشگام در روانشناسی کاربردی
والتر دیل اسکات: استاد روانشناسی دانشگاه هاروارد، از پیشگامان روانشناسی صنعتی
لایتنر ویتمر: پدر روانشناسی بالینی، موسس اولین کلینیک روانشناسی بالینی مخصوص کودکان دارای اختلال یادگیری
ادوارد بی تیچنر: موسس مکتب ساختارگرایی
اقدامات و نظریات ویلهم وونت
تأسیس آزمایشگاه روانشناسی
در سال ۱۸۷۶ دانشگاه لایپزیک مکانی را جهت نگهداری وسایل آزمایشگاهی که وونت با خود از زوریخ آورده بود اختصاص داد. اما وونت از شرایط راضی نبود.
از یک طرف اتاق مورد نظر شرایط لازم برای نگهداری وسایل پژوهشی مانند پاندول، کرنومتر، دستگاه‌های الکتریکی و دستگاه نقشه‌برداری حسی را نداشت و از طرف دیگر وونت ناچار بود مدام وسایل را میان کلاس و به اصطلاح آزمایشگاه جابه‌جا کند. او درخواست مکانی مناسب و دائمی داشت.
نهایتاً در سال ۱۸۷۹ وونت توانست مکانی مستقل را به عنوان اولین آزمایشگاه رسمی روانشناسی تأسیس کند. البته قبل‌تر ویلیام جیمز یک آزمایشگاه روانشناسی در دانشگاه هاروارد دایر کرده بود اما آزمایشگاه جیمز بیشتر مکانی برای آموزش بود تا آزمایش.
تأسیس آزمایشگاه وونت، مهمترین قدم برای معرفی رشته‌ی روانشناسی به عنوان یک رشته‌ی کاملاً مستقل دانشگاهی بود.
وونت توانست دانشجویان مستعد و علاقه‌مند بسیاری را در آزمایشگاه جذب کند. افرادی که خود بعدتر از چهره‌های مطرح روانشناسی شدند.
چند سال بعد «استنلی هال» از شاگردان مطرح وونت آزمایشگاهی مشابه در دانشگاه هاپکینز امریکا تأسیس کرد. بعدتر برخی دیگر از شاگردان هم در کشورهایی مانند روسیه و ژاپن دست به چنین اقدامی زدند.
نخستین ژورنال روانشناسی
نخستین ژورنال تخصصی روانشناسی، مجله‌ی مطالعات فلسفی نام داشت. وونت این مجله را در سال ۱۸۸۱ با هدف ارائه‌ی نتایج پژوهش‌های روانشناختی پایه‌گذاری کرد. اولین شماره‌ی مجله در سال ۱۸۸۳ منتشر شد و چاپ آن تا سال ۱۹۰۳ ادامه یافت.
سه سال بعد وونت مجله‌ای مشابه با نام مطالعات روانشناختی منتشر کرد. انتشار این مجله تا زمان حضور وونت در دانشگاه لایپزیک یعنی سال ۱۹۱۷ ادامه یافت.
روانشناسی تجربی
پیشینه‌ی پژوهشی وونت در علم فیزیولوژی و نتایج حاصل از پژوهش‌های وبر و فخنر درباره‌ی کشف روابط بین شدّت محرک‌ها و نتیجه‌ی حاصل از آن در رفتار آدمی اندیشه‌ای جدید در ذهن وونت به وجود آورد.
اندیشمندان پیشین هوشیاری و تجربه را غیرقابل اندازه‌گیری می‌دانستند و اعتقاد داشتند نظریات روانشناسی را نمی‌توان با روشهای علمی بررسی کرد. اما وونت نظر دیگری داشت. او بر این باور بود که روانشناسی علم مطالعه‌ی تجربه‌ی هشیار است. روانشناس می‌بایست این هوشیاری را به عناصر سازنده‌اش تقلیل دهد تا بتواند آن را مورد مطالعه قرار دهد. همین اندیشه موجب ورود روانشناسی به آزمایشگاه شد، این علم را از فلسفه و منطق جدا کرد و بنیان روانشناسی تجربی را بنا نهاد.
البته دیدگاه وونت تا حد زیادی متأثر از آرای تجربه‌گرایان بود. با این تفاوت که او هوشیاری را امری ایستا و غیر‌فعال نمی‌دانست.
از دید وونت هدف اصلی روانشناسی، تحلیل و تجزیه‌ی هوشیاری و ذهن به عناصر سازنده‌اش و سازماندهی و ترکیب فعالانه‌ی این عناصر به قصد فرایند ذهنی برتر می‌باشد.
اراده‌گرایی
اراده‌گرایی نخستین مکتب روانشناسی است. این مکتب توسط ویلهم وونت پایه‌گذاری شد.
پیروان این مکتب باور دارند که رفتار انسان حدّاقل تا حدی نتیجه اعمال اراده‌ی اوست. در واقع قدرت اراده، محتوای ذهن آدمی را در فرایندهای سطح بالاتر سازماندهی می‌کند.
این مکتب پیرو سنت خردگرایی است و به مطالعه‌ی فرایندهای هوشیارانه‌ی ذهن آدمی و دستاوردهای فرهنگی آن می‌پردازد.
ساختارگرایی
از ساختارگرایی به عنوان اولین رویکرد نظام‌مدار در علم روانشناسی یاد می‌شود. بر اساس این رویکرد پدیده‌های روانی و فرایندهای ذهنی از اجزای تشکیل دهنده‌ی ساده‌تری تشکیل شده‌اند. نقش روانشناس کشف این اجزاست تا از این طریق به ماهیت پدیده‌های روانی پی ببرد.
ساختارگرایان بحث‌های قابل‌ملاحظه‌ای حول مفاهیمی مانند توجّه، ادراک، تداعی، هیجان و مسئله‌ی ذهن و بدن عرضه کرده‌اند.
هرچند پیشگام و پدر ساختارگرایی را ویلهم وونت می‌دانند اما «ادوارد تیچنر»، یکی از شاگردان نزدیک وونت بود که مکتب ساختارگرایی را وضع کرد و به تبلیغ آن پرداخت.
البته بسیاری از روانشناسان و مورخین این حوزه بر این باورند که آنچه تیچنر به عنوان ساختارگرایی عرضه کرده است متفاوت با نظریات وونت است. آنها می‌گویند تیچنر تنها قسمت‌هایی از نوشته‌های وونت که با اعتقادات خودش همسو بوده را به زبان انگلیسی ترجمه و آن ها را مطرح کرده است. بلومنتال در سال ۱۹۷۹ بر این نکته تأکید می‌کند که رویکرد وونت در واقع بسیار جامع‌تر از رویکرد تیچنر بود.
خویشتن‌نگری
وونت به دنبال مطالعه‌ی ذهن از طریق تجزیه‌ی عناصر اساسی تشکیل‌دهنده‌ی آگاهی، بدون آسیب زدن به خواص کلی بود. روشی که بدین منظور در نظر گرفته‌بود خویشتن‌نگری یا درون‌نگری نام داشت.
او گروهی از دانشجویان روانشناسی را انتخاب کرده و روش صحیح مشاهده و بیان نتایج را به آنها آموزش داد. سپس در هر آزمایش گروهی از دانشجویان در شرایط فیزیکی یکسان تحت یک محرّک فیزیکی مشخّص قرار می‌گرفتند و احساس خود را بنا بر دستورالعملی مشخص‌شده بیان می کردند.
البته پیشینه‌ی این روش به آزمایشات سقراط باز‌می‌گردد. اما آنچه نوآوری وونت محسوب می‌شد وجود شرایط کنترل‌شده‌‌ی آزمایشگاهی و بیان نتایج بر اساس اندازه‌گیری‌های عینی بود.
روانشناسی فرهنگی
وونت در این حوزه به بررسی مراحل گوناگون تحوّل ذهن آدمی، آن‌گونه که در زبان هنرها، افسانه‌ها، آداب و رسوم اجتماعی، حقوق و اخلاقیات جلوه می‌کند، می‌پرداخت.
او علم جدید روانشناسی را به دو بخش آزمایشی و اجتماعی تقسیم می‌کرد.
بنا بر باور وونت، بررسی کارکردهای ساده‌ی ذهنی مانند احساس و ادراک در محیط آزمایشگاهی امکان‌پذیر است. اما فرآیندهای پیچیده‌تر و عالی‌تر مانند یادگیری و حافظه نیازمند رویکردهای غیرآزمایشگاهی است و باید در بستر جامعه و روابط اجتماعی بررسی شود.
نگرش سیاسی ویلهم وونت
وونت یکی از ۴۰۰۰ استاد آلمانی بود که مدتی بعد از شروع جنگ جهانی اول، بیانیه‌ی معروف دعوت میهن‌پرستانه به اسلحه را امضا کرد. او بعدتر تعدادی مقاله و سخنرانی هم در تأیید این بیانیه منتشر کرد.
ویلهم وونت در دوران هایدلبرگ حامی لیبرالیسم شد. او موسّس انجمن انجمن‌های کارگری و یکی از اعضای حزب لیبرال مترقّی بادن بود. وونت از سال 1886 تا 1889به عنوان نماینده‌ی هایدلبرگ در مجلس ایالات بادن شرکت داشت.
بعدتر محافظه‌کارتر شد و در واکنش به جنگ جهانی اول و عواقب آن نگاهی میهن‌پرستانه‌تر داشت.
آثار ویلهم وونت
تألیفات ویلهم وونت
کتاب‌ها و تألیفات بسیاری از ویلهم وونت به یادگار مانده است. از مهمترین آنها می‌توان به عناوین زیر اشاره کرد:
- فیزیولوژی انسان
- اخلاق: بررسی حقایق قوانین زندگی اخلاقی
- اصول روانشناسی فیزیولوژیک
- نظام فلسفه
- منطق، تحقیق در اصول دانش و روشهای تحقیق علمی
- عناصر روانشناسی عامیانه
- نظام‌های اخلاقی
- سخنرانی در باب روانشناسی انسان و حیوان
- روانشناسی فرهنگی. تحقیقی در مورد قوانین رشد زبان، اسطوره و رفتار
- واقعیّت‌های زندگی اخلاقی
بیشترین ترجمه‌ی آثار او به زبان روسی صورت گرفته است. از بین همه‌ی این آثار تنها دو کتاب اصول روانشناسی فیزیولوژیک و اخلاق به زبان انگلیسی ترجمه شده است.
کتاب‌های نویسندگان ایرانی درباره‌ی وونت
تمام تلاش من در این نوشته این بود که شما را با مهمترین نکات بیوگرافی ویلهلم وونت و خدمات او به حوزهی روانشناسی بیشتر آشنا کنم. اگر مشتاقید اطلاعات بیشتر و مفصّل‌تری از این روانشناس مطرح بدانید خواندن این کتاب‌ها را از دست ندهید.
ویلهلم ماکسیمیلیان وونت: زندگینامه، رویکردها، نقد رویکردها
نامداران روانشناسی 1 (ویلهلم ماکسیمیلیان وونت)
مطالب مرتبط
خواندن مطالب حوزهی روانشناسی همیشه می‌تواند نکات جدیدی برای داشتن یک زندگی بهتر و افزایش مهارت ما در حوزهی توسعه‌ی فردی در خود داشته باشد.
اگر خواننده‌ی این سبک مطالب هستید حتماً خواندن این مطالب را هم به شما توصیه می‌کنم. و اگر این سبک مقالات را دنبال نمی‌کنید چه وقتی بهتر از الان. شروع کنید.
خواندن زندگینامه‌ی افراد موفق هم که همیشه هم جذاب است و هم سرشار از نکات آموزنده. احتمالاً با خواندن بیوگرافی ویلهلم وونت خودتان هم متوجه این موضوع شده باشید. در سایت ما می‌توانید با بیوگرافی جذاب تعداد زیادی از افراد موفق آشنا شوید.
امیدوارم از خواندن بیوگرافی ویلهلم وونت و آشنایی با خدمات او در علم روانشناسی لذت برده باشید.
اگر در‌مورد این مطلب نظر یا سوالی دارید خوشحال می‌شویم با ما در میان بگذارید.
و موضوعی که در مقدمه هم به آن اشاره کردم، به نظر شما ویلهم وونت دانشمندی شایسته برای داشتن لقب پدر روانشناسی تجربی است یا شما هم با نظر طرفداران روانشناسانی مثل وبر، فخنر، پیاژه و هلمهولتز موافقید و این لقب را حق آنها می‌دانید؟ منتظر خواندن نظرات شما هستیم.
محصولات آموزشی