توانایی تصمیم‌گیری به عنوان یک مهارت بنیادین و ضروری، در تمامی مراحل زندگی انسان اهمیت دارد. این مهارت اساسی برای مواجهه با چالش‌ها، پیش‌آمدها و فرصت‌های زندگی است. پس عاقلانه است که مهارت‌های تصمیم‌گیری خوب را از سنین پایین به بچه‌ها آموزش دهیم. اینجاست که اهمیت مهارت تصمیم گیری در کودکان مشخص می‌شود.
همگی ما به دنبال بهبود و تقوی مهارت تصمیم‌گیری خود هستیم، اما مهارت تصمیم‌گیری تنها به افراد با استعداد ذاتی محدود نیست؛ بلکه با آموزش درست و در سنین مناسب مانند کودکی و با به کار بردن مهارت برقراری ارتباط موثر با کودکان می‌توان این مهارت سرنوشت‌ساز را آموزش داد.
ما در این مقاله به بیان اهمیت آموزش و تقویت مهارت تصمیم گیری در کودکان پرداخته‌ایم و می‌خواهیم بدانیم که چرا آموزش این مهارت در سنین کودکی اهمیت دارد و راهکارهای تقویت آن چیست؟ با ما برای رسیدن به پاسخ سوال‌های خود در ارتباط با پرورش بهتر این مهارت در کودکان همراه باشید.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
- اهمیت توسعه مهارت تصمیم‌گیری برای کودکان
- راهکارهای عملی آموزش و تقویت مهارت تصمیم‌گیری کودکان
- نقش و تاثیر والدین، معلمان و مشاوران کودک در توسعه مهارت تصمیم گیری در کودکان
- سوالات متداول
- سخن پایانی
- مطالب مرتبط
اهمیت توسعه مهارت تصمیم گیری برای کودکان
آیا تا به‌حال فکر کرده‌اید که هر شخص در روز چند بار تصمیم می‌گیرد؟ 20 بار؟ 50 بار؟ 100 بار؟ طبق تحقیقاتی که روانشناسان در دانشگاه کلمبیا انجام داده‌اند، متوجه شده‌اند که هر شخص روزانه به طور متوسط 35000 بار تصمیم می‌گیرد!
همه ما هر روز ناچار به تصمیم‌گیری‌های متعدد هستیم: کجا برویم؟ چه بپوشیم؟ چه بخوریم؟ ورزش کنیم یا نه؟ و … . برخی تصمیم ها سرنوشت ساز و مهم هستند مانند انتخاب رشته تحصیلی، شغل، همسر آینده. به این دلیل که این تصمیمات می‌توانند تأثیر طولانی‌مدتی بر زندگی ما داشته باشند و از آنجا که امکان تغییر آنها در آینده ممکن است محدود یا مشکل باشد، اهمیت انتخاب صحیح آنها بیشتر می‌شود.
تصمیم گرفتن با تجربه رابطه‌ی مستقیم دارد اما زندگی کوتاه‌تر از آن است که بخواهیم با صرف زمان زیاد به مهارت کافی در تصمیم‌گیری برسیم. مطمئناً گاهی با خودم فکر می‌کنیم اگر مــهارت تصمیم‌گیری درست را زودتر فرا گرفته بودیم حال در زندگی کجا ایستاده بودیم؟
با علم به اینکه این مهارت قابل آموزش است و یکی از دوران طلایی آموختن آن سنین کودکی است، دو سوال مطرح می‌شود:
- مهارت تصمیم گیری در کودکان چیست و چرا کودکان به این مهارت نیاز دارند؟
- فواید مهارت تصمیم‌گیری در آینده کودکان، والدین و جامعه چیست؟
در ادامه به بررسی پاسخ این دو سوال می‌پردازیم.
مهارت تصمیم گیری در کودکان چیست و چرا کودکان به این مهارت نیاز دارند؟
ما به عنوان بزرگسال اهمیت انتخاب‌ها در زندگی را به خوبی درک می‌کنیم و می‌دانیم که زندگی پر از اتفاق‌های غیرمنتظره است که ما را مجبور به انتخاب‌های مهم می‌کنند به‌گونه‌ای که موفقیت ما به میزان زیادی به انتخاب‌های ما وابسته است. برای انتخاب ما نیاز به تصمیم‌گیری خواهیم داشت، تصمیم‌گیری یعنی انتخاب میان گزینه‌های موجود برای رسیدن به بهترین نتیجه ممکن.
با توجه به فرصت کوتاه زندگی و اهمیت داشتن مهارت‌ها در موفقیت‌ها در طول زندگی، یادگیری مهارت تصمیم‌گیری از همان سال‌های ابتدایی زندگی می‌تواند به کودکان کمک کند تا در بزرگسالی از مهارت بالایی در اتخاذ تصمیم‌ها برخوردار شوند. با چالش‌های زندگی منطقی‌تر و بهتر روبه‌رو شوند و زندگی پربارتری داشته باشند.
فواید مهارت تصمیم گیری در آینده کودکان، والدین و جامعه چیست؟
مهارت تصمیم‌گیری، اگر در کودکان تقویت شود، می‌تواند فواید زیادی برای آینده آنها، والدین و جامعه داشته باشد. در زیر به برخی از این فواید اشاره می‌شود:
1. برای کودکان:
- خودآگاهی و اعتماد به نفس: تصمیم‌گیری موفق به کودکان این امکان را می‌دهد که با آگاهی از توانایی‌ها و محدودیت‌های خود به اعتماد به نفس بالاتری دست پیدا کنند و بهترین تصمیم‌ها را برای خود بگیرند.
- توانایی مدیریت استرس: کودکانی که در تصمیم‌گیری ماهر هستند، در مواجهه با شرایط استرس‌زا می‌توانند احساسات منفی خود را کنترل کرده و به شکل مؤثرتری با موقعیت‌های دشوار برخورد کنند.
- موفقیت در زندگی: کودکانی که از کودکی به مهارت تصمیم‌گیری آگاهی پیدا کنند، به احتمال زیاد در زندگی بزرگسالی خود موفق‌تر عمل خواهند کرد. آنها می‌توانند بهتر با موقعیت‌ها و چالش‌های زندگی مواجه شوند و راه‌حل‌های مناسبی پیدا کنند.
2. برای والدین:
- احساس اطمینان بیشتر: والدینی که کودکانشان دارای مهارت تصمیم‌گیری قوی هستند، معمولاً کمتر نگران تصمیماتی هستند که فرزندانشان باید بگیرند، زیرا اطمینان دارند که فرزندانشان توانایی مواجهه با چالش‌های زندگی را دارند.
- ارتباط موثر‌تر با فرزندان: والدینی که فرزندانشان از این مهارت به خوبی برخوردارند، معمولاً کمتر دچار تنش و استرس می‌شوند و می‌توانند رابطه خود با فرزندان خود را بر مبنای احترام و تعامل موثرتری بنا کنند.
3. برای جامعه:
- توانمندسازی نسل آینده: افرادی که از کودکی به مهارت تصمیم‌گیری آگاهی دارند، در جامعه به عنوان فردی مسئول و توانمند شناخته می‌شوند. این امر می‌تواند به توسعه جوامع بهتر و پویاتر کمک کند.
- کاهش احتمال اختلالات رفتاری: افرادی که دارای مهارت تصمیم‌گیری مناسب هستند، ممکن است کمتر به مشکلات رفتاری مانند اعتیاد، جرم و خشونت مراجعه کنند. این مهم می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی در جامعه کمک کند، زیرا با کاهش این مشکلات، جامعه می‌تواند به طور کلی آرامش و رفاه بیشتری را تجربه کند.
راهکارهای عملی آموزش و تقویت مهارت تصمیم گیری کودکان
تقویت مهارت تصمیم گیری در کودکان دشوار و نیازمند صبر و تلاش است، اما مطمئناً می‌توان آن را با استفاده از تکنیک‌های صحیح آموزش داد. در ادامه، روش‌هایی که برای تقویت این مهارت در کودکان مفید است، آورده شده است:
1. ارائه گزینه‌ها
به جای پیشنهاد یک گزینه، به کودکان امکان انتخاب از بین چند گزینه را بدهید. این کار به آنها کمک می‌کند تا ایده‌های مختلف را بررسی کنند و تصمیمی که برایشان مناسب است را انتخاب کنند. برای مثال تصمیم‌گیری برای انتخاب لباس‌هایی که بیرون می‌پوشد را بر عهده خودش بگذارید. چند لباس مناسب را پیش روی او بگذارید و از او بخواهید خودش میان آنها یکی را انتخاب کند.
2. بهره‌گیری از بازی‌های تصمیم‌گیری
بازی‌هایی که موقعیت‌های تصمیم‌گیری مختلفی را شبیه‌سازی می‌کنند، می‌توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های تصمیم‌گیری خود را تمرین و تقویت کنند. به دلخواه و متناسب با علاقمندی کودکان بازی‌هایی طراحی کنید که شامل موقعیت‌ها و چالش‌هایی است که نیازمند انتخاب گزینه‌های مختلف و بررسی مزایا و معایب هر گزینه می‌باشند.
3. آموزش مهارت‌های مدیریت زمان
آموزش مدیریت زمان به کودکان و اینکه چگونه زمان خود را برای مسائل مختلف تقسیم کنند و اهمیت زمان‌بندی در تصمیم‌گیری را درک کنند، می‌تواند بهبود قابل توجهی در توانایی آنها در تصمیم‌گیری ایجاد کند. (برای مثال برنامه‌ریزی زمانی برای انجام به موقع تکالیف مدرسه)
4. آموزش مهارت‌های حل مسئله از طریق روش تفکر انتقادی
کودکان را آموزش دهید که با استفاده از روش تفکر انتقادی چگونه مسائل را از زوایای تحلیل کنند و راه‌حل‌های مختلف را بررسی کنند تا تصمیمات بهتری بگیرند. به بیانی دیگر کودک را در موقعیتی واقعی قرار دهید، از او بخواهید مسئله را تحلیل کند، چند راهکار ارائه دهد و با استدلال از بین آنها یک گزینه را انتخاب کند. (برای مثال حل یک مشکل در محیط مدرسه)
5. مدیریت درست پول را به کودکان یاد بدهید
مدیریت پول یک مهارت بسیار ارزشمند است که باید به کودکان آموزش داده شود. برای مثال آموزش تفکر مثبت در مورد پس‌انداز، واگذار کردن مسئولیت خرید به کودک در برخی موارد.
6. تشویق به ارتباط با دیگران
6. تشویق به ارتباط با دیگران: ارتباط با دیگران می‌تواند به کودکان کمک کند تا نقطه نظرهای مختلف را بشنوند با آنها مشورت کنند و از تجربیات دیگران در تصمیم‌گیری خود بهره‌مند شوند.
7. تشویق به تجربه و خطا
کودکان را تشویق کنید تا خودشان تصمیم بگیرند و از تجربیاتشان یاد بگیرند، حتی اگر بعضی از تصمیم‌های آنها به نتیجه مطلوب نرسیده باشد. این تجربیات می‌تواند به آنها کمک کند تا شجاع‌تر شوند و در آینده تصمیم‌های بهتری بگیرند.
با اجرای این راهکارها، کودکان می‌توانند مهارت‌های تصمیم‌گیری خود را تقویت کرده و در مواقع مختلف زندگی بهترین تصمیم‌ها را اتخاذ کنند.
نقش و تاثیر والدین، معلمان و مشاوران کودک در توسعه مهارت تصمیم گیری در کودکان
همانطور که در بخش قبل ذکر شد، مهارت تصمیم‌گیری قابل تعلیم و تقویت است. نقش والدین، معلمان، و مشاوران کودک در توسعه مهارت تصمیم گیری در کودکان بسیار اساسی است. در ادامه، نقش و تاثیر هر یک از این عوامل بررسی می‌شود:
- نقش والدین:
- الگوی تصمیم‌گیری: والدین با فراهم کردن الگو‌های مثبت تصمیم‌گیری و نشان دادن رویکردهای سازنده به مسائل مختلف، به کودکان یاد می‌دهند که چگونه با مسائل مواجه شوند و تصمیم بگیرند.
- حمایت و تشویق: والدین می‌توانند با ارائه حمایت و تشویق، اعتماد به نفس کودکان را در تصمیم‌گیری تقویت کنند و آنها را در مواجهه با مسائل و تحولات یاری کنند.
- الگوی تصمیم‌گیری: والدین با فراهم کردن الگو‌های مثبت تصمیم‌گیری و نشان دادن رویکردهای سازنده به مسائل مختلف، به کودکان یاد می‌دهند که چگونه با مسائل مواجه شوند و تصمیم بگیرند.
- نقش معلمان:
- آموزش مهارت‌های تصمیم‌گیری: معلمان می‌توانند در محیط آموزشی، مهارت‌های تصمیم‌گیری را به کودکان آموزش دهند، از جمله شناخت مسائل، تحلیل گزینه‌ها، و ارزیابی عواقب مختلف.
- ایجاد محیط حمایت‌کننده: معلمان می‌توانند با فراهم کردن یک محیط کلاسی حمایت‌کننده و ایجاد فضایی برای بحث و گفتگو در مورد تصمیم‌های مختلف، به کودکان اعتماد به نفس بیشتری در تصمیم‌گیری بدهند.
- آموزش مهارت‌های تصمیم‌گیری: معلمان می‌توانند در محیط آموزشی، مهارت‌های تصمیم‌گیری را به کودکان آموزش دهند، از جمله شناخت مسائل، تحلیل گزینه‌ها، و ارزیابی عواقب مختلف.
- نقش مشاوران کودک:
- مهارت تصمیم گیری در کودکان یک مهارت بنیادی و پایه‌ای است و متناسب با رشد شناختی کودک باید پرورش پیدا کند. مشاورین کودک و نوجوان با ارائه اطلاعات کافی و مناسب به والدین و آموزش انواع راهکارهای موثر می‌توانند آموزش مهارت تصمیم‌گیری به کودکان را تسهیل کنند.
در نهایت، هماهنگی و همکاری بین والدین، معلمان، و مشاوران کودک می‌تواند به کودکان کمک کند تا مهارت‌های تصمیم‌گیری خود را تقویت کرده و بهترین تصمیم‌ها را در زندگی بگیرند.
خواندن کتاب زیر که یک منبع کاربردی در زمینه مهارت تصمیم گیری برای کودکان است را از دست ندهید:
سوالات متداول
ضعف در تصمیم‌گیری به تنهایی اختلال نیست، اما در کنار وابستگی شدید به دیگران، عدم اعتماد به نفس، اضطراب زیاد و سایر عوامل مشابه، ممکن است به عنوان یک علامت از اختلال‌های روانشناختی در نظر گرفته شود، مانند اختلال شخصیت وابسته.
ضعف در تصمیم گیری ممکن است به عوامل مختلفی مرتبط باشد از جمله وابستگی بیش از حد به والدین یا افراد مهم زندگی، فقدان اعتماد به نفس و کمال‌گرایی. مراجعه به یک متخصص روانشناس می‌تواند در حل این مشکلات و بهبود توانایی تصمیم‌گیری مفید باشد.
سخن پایانی
توانایی تصمیم‌گیری بخشی از رشد است. کودک باید یاد بگیرد که درباره کارهای به او سپرده شده، تصمیم بگیرد، نه اینکه صرفاً دستورات والدین خود و یا دیگران را تقلید و اجرا کند.
مهارت تصمیم گیری کودکان را می‌توان با پیروی از روش‌ها و تکنیک‌هایی که در این مقاله ذکر شد تقویت کرد. این‌گونه آنها از کودکی در محیطی غنی از فرصت‌های تصمیم‌گیری قرار می‌گیرند و این مهارت را به طور مستمر تمرین و تقویت می‌کنند، به نحوی که قادر خواهند بود تا در زندگی بزرگسالی به عنوان افرادی مهارتمند در تصمیم‌گیری‌های مختلف ظاهر شوند.
مطالب مرتبط
در مقاله به موضوع تفکر انتقادی اشاره شد، برای آشنایی بیشتر و تقویت این مهارت مهم لینک زیر در سایت کار نکن را از دست ندهید:
کسب مهارت مدیریت پول برای کودکان یک امر ضروری به‌ویژه در شرایط امروزه است، یه قدم جلوتر برویم و آنها را با راه‌های کسب درآمد آشنا کنیم! پس مقاله زیر را از دست ندهید:
در پایان اگر شما هم نظر، راهکار و یا تجربه‌ای در ارتباط با آموزش مهارت تصمیم گیری در کودک دارید که می‌توان به این مقاله اضافه کرد، لطفاً در بخش نظرات برای ما بنویسید. اگر این مقاله برایتان مفید بوده است، خوشحال می‌شویم آن را با دیگران به اشتراک بگذارید.
محصولات آموزشی