تفاوت روانشناسی بالینی و تربیتی در چیست؟

روانشناسی یکی از رشته‌های پر طرفدار علوم انسانی است. این رشته که مدت زمان زیادی از ظهور آن به صورت یک علم نمی‌گذرد، در این مدت کوتاه پیشرفت بسیاری کرده است. رشته روانشناسی دارای شاخه‌های مطالعاتی بسیاری است. در این مقاله سعی داریم ضمن مرور پیشینه علم روانشناسی در جهان و ایران به تفاوت روانشناسی بالینی و تربیتی بپردازیم.

فهرست مطالب:

• علم روانشناسی و پیشینه آن
  
  • پیشینه روانشناسی در ایران
    
• شاخه‌های روان شناسی
  
• روانشناسی بالینی
  
• روانشناسی تربیتی
  
• تفاوت روانشناسی بالینی و تربیتی

علم روانشناسی و پیشینه آن

از همیشۀ تاریخ انسان، درگیر خودشناسی بوده‌است. با این حال اگر بخواهیم مشخصاً زمانی را برای شروع مطالعه در زمینه دانش روانشناسی در نظر بگیریم این زمان به مطالعه یونانیان باستان برمی‌گردد.

 در ابتدا روانشناسی جزئی از دانش فلسفه به شمار می‌رفت و خود به صورت مستقل به حساب نمی‌آمد. به مرور در اواخر قرن نوزدهم این دانش خود را از فلسفه جدا کرد و به صورت یک علم به آن پرداخته‌شد.

به نظر می‌رسد واژه روانشناسی در همین سال‌ها توسط فلیپ ملانکتون ابداع شده‌است. این واژه که در ادبیات یونان سایکولوژی نام گرفته از دو کلمه با معانی «روح و شناخت» تشکیل شده‌است.

در حال حاضر در انجمن روانشناسان آمریکا بیش از 54 گروه‌ کاری مشغول به کار هستند.

پیشینه روانشناسی در ایران

پرداختن به موضوع مهم روح، انسان و اخلاق از دیرباز ذهن دانشمندان ایرانی را به خود مشغول‌ کرده‌ بود. از دانشمندانی چون  رازی، ابن‌سینا و ملاصدرا می‌توان نام برد که در آثارشان بسیار به عوالم انسان پرداخته‌اند.

همیشه روانشناسی به عنوان یکی از زیرشاخه‌های فلسفه به حساب می‌آمد تا در حدود سال‌های 1340 و با تاسیس دانشگاه تهران که این علم با این نام به صورت جدا مورد مطالعه قرار گرفت.

بنابراین علم روانشناسی با پیشینه بسیار طولانی که دارد تاریخچه کوتاهی به عنوان علم ثبت کرده است. با این حال در این مدت کوتاه قدم‍‌های مهمی برداشته است و توانسته به عنوان یکی از علوم مهم مورد توجه قرار بگیرد.

دکتر علی اکبر سیاسی که از بنیانگذاران دانشگاه تهران بود، نخستین کتاب‌ها را در زمینه روانشناسی را تالیف کرد. از تاثیرگذارترین افراد در رشته روانشناسی در ایران می‌توان به دکتر محمد باقر هوشیار، دکتر مهدی جلالی، دکتر سعید‌شاملو و دکتر محمود صناعی اشاره کرد.

در حال حاضر در ایران حدود 10 شاخه از روانشناسی تدریس می‌شود.

شاخه‌های روانشناسی

همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم شاخه‌های علم روانشناسی بسیار متنوع هستند. در اینجا فقط به صورت تیتروار به تعدادی از آن ها اشاره می‌کنیم.

• روانشناسی اجتماعی
  
• روانشناسی شخصیت
  
• روانشناسی سازمان
  
• روانشناسی سلامت
  
• روانشناسی زیستی
  
• روانشناسی بین فرهنگی
  
• مشاوره
  
• روانشناسی محیط
  
• روانشناسی مهندسی
  
• روانشناسی قانونی
  
• روانشناسی هوانوردی
  
• روانشناسی ریشه
  
• روانشناسی تربیتی
  
• روانشناسی شناختی
  
• روانشناسی جامعه
  
• روانشناسی بالینی
  
• روانشناسی تطبیقی
  
• روانشناسی مصرف‌کننده
  
• و ….

هر کدام از شاخه‌ها به صورت تخصصی و جدی به یک بعد از علم روانشناسی می‌پردازند. این شاخه‌های روانشناسی گاهاً با هم هم‌پوشانی دارند و از آنجایی که بحث در همۀ آن‌ها انسان است، نیاز است تا روانشناس به صورت کلی و عمومی اطلاعاتی راجع به رفتار انسان، ذهن انسان و تا حدی زیست شناسی داشته باشد.

بهتر است قبل از انتخاب این رشته چارت دروس رشته روانشناسی را مطالعه کنید.

روانشناسی بالینی

یکی از مهم‌ترین شاخه‌های روانشناسی که تعداد زیادی از علاقه‌مندان به رشته روانشناسی در این شاخه تحصیل می‌کنند روانشناسی بالینی است.

این شاخه از روانشناسی به اختلالات، ناتوانی‌ها، معلولیت، ناسازگاری، آسیب‌های روانی، ضربه روحی، اختلالات رفتاری، مشکلات احساسی و آسیب‌های شناختی می‌پردازد.

یک روانشناس بالینی علاوه بر کشف نوع اختلال، تلاش بر ارائه راه حل برای رفع مشکل می‌کند. این افراد به طور مستقیم با بیمار در ارتباط هستند. همانطور که از اسم این شاخه از روانشناسی پیداست، این روانشناسان باید بر بالین بیمار حاضر شوند. این شاخه از روانشناسی کاملاً عملی است و قصد دارد با بررسی مداوم رفتارهای بیمار و معاشرت کارآمد با او حال بیمار را بهبود ببخشد.

یک روانشناس بالینی طی جلسات متعدد بر اساس روش‌های گوناگون از جمله جلسات گفتار درمانی، اختلالات و مسائل روانی مراجعه‌کنندگان را شناسایی می‌کنند و گاهی به بیماران کمک می‌کنند تا از افکار منفی که به آن‌ها هجوم می‌آوردن آگاه شوند و سعی کنند در مرحله اول خصوصیات روحی خود را بشناسند و سپس مسائل روحی خود را حل و روحیه خود را تقویت نمایند.

یکی دیگر از کارهای مهمی که در طی جلسات روانشناس بالینی انجام می‌دهد کمک به مراجعه کننده برای تمرکز بر زمان حال است. این مسئله برای کسانی که در گذشته درگیری ذهنی دارند و اتفاق تلخی را مانند یک تصادف و … تجربه کرده‌اند بسیار حائز اهمیت است و روانشناس بالینی در طول جلسات بلند مدت نقش مهمی در حل این چالش‌های روانی ایفا می‌کند.

در بعضی از دانشگاه‌ها کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی نیز ارائه می‌شود.

روانشناسی تربیتی

دکتر سعید شاملو بنیانگذار روانشناسی تربیتی در ایران

شاخه روانشناسی تربیتی به رفتار بین یاددهنده و یادگیرنده می‌پردازد. در این شاخه از روانشناسی قرار است تمام عوامل موثر در یادگیری مورد بررسی قرار گیرد.

در روانشناسی تربیتی، روانشناس باید به نحوه یادگیری افراد بپردازد. او باید شیوه‌های متفاوت یادگیری را بررسی کند. از این طریق می‌تواند به یادگیرنده‌گان کندتر کمک کند و یادگیرنده‌گان تیزهوش را در مسیر درست هدایت کند.

روانشناسی تربیتی از شاخه‌های روانشناسی رشد، روانشناسی رفتاری و روانشناسی شناختی برای تحلیل سوژه‌های خود و ارائه راهکار کمک می‌گیرد.

روانشناسان تربیتی اغلب در مدارس به کمک معلم‌ها و دانش‌آموزان می‌روند. این کارشناسان با ارائه شیوه‌های رفتاری کارآمد و طرح درس‌های متفاوت بر اساس تفاوت‌های فردی، باعث بهبود فرایند آموزش می‌شوند.

روانشناسی تربیتی با معلمان، مربیان و دانش‌آموزان در ارتباط است و مسیر آموزش و یادگیری را از آموزگار تا یادگیرنده مورد بررسی قرار می‌دهد و هر المانی در این مسیر نیاز به تغییر و یا تقویت داشته باشد را در مرحله اول شناسایی و سپس برای حل آن راهکار ارائه می‌کند.

گاهی برخی از افراد برای یادگیری نیاز به ابزارهای کمکی دارند برخی از موضوعات برای درک عمیق نیاز به طراحی روشی خاص و استفاده از ابزارها و متد‌های خلاقانه دارند. توسعه کیفیت آموزش و بررسی تمامی این مسائل و نگاه از زوایای مختلف به مسئله رشد و پرورش و در نهایت بهبود تجربه یادگیری از جمله وظایفی است که در حوزه تحقیقات روانشناس تربیتی قرار دارد.

از دیگر فعالیت‌های حوزه روانشناسی تربیتی مشاوره به کسانی است که درگیر ناهنجاری‌های اجتماعی نظیر اعتیاد، سرقت و … شده‌اند و نیاز به اصلاح و بازآموزی دارند.

تفاوت روانشناسی بالینی و تربیتی

تفاوت ارشد روانشناسی بالینی و تربیتی بیشتر در حوزه اصلی فعالیت، انواع مراجعات، محیط کاری و بازار کار آن می‌باشد.

حوزه اصلی فعالیت

تفاوت روانشناسی بالینی و تربیتی در موضوع اصلی مورد بحث این دو شاخه از روانشناسی می‌باشد. ‌
همان‌طور که پیش‌تر توضیح داده‌شد، روانشناسی بالینی بیشتر به اختلالات شخصیتی فرد در کل زندگی می‌پردازد در صورتی که در روانشناسی تربیتی موضوع اصلی بر سر یادگیری فرد و اختلالات یادگیری است.

محیط کاری

از طرف دیگر تفاوت روانشناسی بالینی با تربیتی را می‌توان در محیط کاری این دو دانست. یک روانشناس بالینی عموماً در بیمارستان‌ها و یا درمانگاه‌ها بالای سر بیمار مشغول به کار می‌شود. در صورتی که روانشناس تربیتی در محیط آموزشی و تربیتی حضور دارد.

نوع مراجعه کنندگان

فرق روانشناسی بالینی و تربیتی را در نوع بیماران نیز می‌توان دید. بیماران یک روانشناس بالینی معمولاً بیماران روانی، بزهکاران و … را شامل می‌شوند. افرادی که شدیداً نیاز به کمک دارند و یک روانشناس بالینی باید به درک عمیق بیماری و درمان آن بپردازد.


از طرفی بیماران یک روانشناس تربیتی را معمولاً بیمار نمی‌خوانیم. افرادی به این روانشناسان مراجعه می‌کنند که در یادگیری اختلال دارند و روانشناس تلاش می‌کند راهکار قابل قبولی برای بهبود عملکرد او ارائه دهد. بیشتر روانشناسان تربیتی به تحقیق و بررسی عوامل مؤثر در یادگیری می‌پردازند و برای بهبود مفاد آموزشی تلاش می‌کنند.

بازار کار

بازار کار یکی از مهمترین دغدغه‌های افراد در هر رشته است. گرایش‌های مختلف روانشناسی نیز به همین صورت است و با توجه به مشکلات و سختی‌های مسیر پذیرش در این رشته، انتظار میرود که پس از دوره تحصیل بازار کاری مناسبی برای آن وجود داشته باشد. البته باید به این نکته توجه داشته باشید که رشته روانشناسی در مقاطع ارشد به بالا بازار کاری وسیع تری به نسبت مقطع کارشناسی دارد.

بازار کار رشته روانشناسی بالینی بیشتر در مراکز مشاوره و در ارتباط با درمان اختلالات و فشارهای عاطفی است که معمولا در مطب‌ها و مراکز روانشناسی انجام می‌شود. بازار کار رشته روانشناسی تربیتی معمولا در مراکز آموزشی و مدارس است و به طور معمول در ارتباط مستقیم با افراد در حال آموزش مانند دانش‌آموزان یا افرادی که نیاز به اصلاح یا بازآموزی دارند و همچنین معلمان و مربیان هستند.

در هر دو رشته می‌توانید تحصیلات خود را تا مقطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز ادامه دهید و همچنین برای ادامه تحصیل در خارج از کشور و مهاجرت تحصیلی اقدام نمایید. همان طور که گفته شد با ادامه دادن تحصیل در این رشته بازار کار وسیع‌تری خواهید داشت مانند مجوز مرکز مشاوره و همچنین استخدام در مراکز دولتی مانند آموزش و پرورش، نیروی انتظامی و …

بیشتر بخوانید

اگر می‌خواهید بیشتر درباره رشتۀ روانشناسی بدانید پیشنهاد می‌کنم مطلب زیر را از دست ندهید.

برای اینکه بیشتر با ایده‌های جدید برای کارآفرینی در رشته روانشناسی آشنا شوید می‌توانید مطلب ارزشمند زیر را دنبال کنید.

رشته روانشناسی از رشته‌هایی است که می‌توانید برای مهاجرت روی آن حساب باز کنید.

خوشحال می‌شیم اگر برای تفاوت رشته روانشناسی بالینی و تربیتی موردی در نظر دارید برای ما کامنت بگذارید و باعث کامل‌تر شدن این مقاله شوید.