در روانشناسی، هیچ‌چیز مشترک‌تر از تنوع و تفاوت انسان‌ها نیست. این تنوع به گستردگی موضوعات روانشناسی اشاره دارد.» همان‌طور که از این جمله‌ی گوردن آلپورت برمی‌آید، روانشناسی علم گوناگونی است و البته که انتخاب و ترجیح هرکدام از گرایش‌های روانشناسی نیز کار سختی است. دلیل اصلی نوشتن این مطلب نیز بررسی تفاوت روانشناسی بالینی و شخصیت است که دو رشتهی جذاب و محبوب در روانشناسی هستند.
به همین دلایل برای اینکه کار شما را راحت کنیم، به مقایسه‌ی جامع این دو رشته که یکی از آنها از پایه‌ترین و قدیمی‌ترین گرایش‌های روانشناسی (روانشناسی بالینی) و دیگری یک گرایش نوپا و مدرن (روانشناسی شخصیت) است، پرداخته‌ایم.
در جهان پیچیده‌ی روانشناسی، این دو رشته به نوعی متفاوت و همزمان با هم به تحلیل ذهن انسان می‌پردازند. در این مقاله به بررسی ارتباطات پنهان بین این دو حوزه خواهیم پرداخت. پس از توضیح موضوعات مورد مطالعه، محدوده‌های تحصیلی و شغلی و روحیاتی که برای تبدیل شدن به یک روانشناس بالینی باید داشته باشید، به سراغ روانشناسی شخصیت می‌رویم و شما را با روش‌ها تحلیل شخصیت آشنا می‌کنیم.
با ما در این سفر به هزارتوی روان و شخصیت همراه شوید تا به تجربه‌ای قابل قبول از بررسی تفاوت روانشناسی بالینی و شخصیت دست پیدا کنیم:
- روانشناسی بالینی؛ جذاب و پیچیده
- روانشناسی شخصیت؛ دنیای کاراکترها
- تفاوت روانشناسی بالینی و شخصیت
- موارد جالب دیگر
روانشناسی بالینی؛ جذاب و پیچیده
روانشناسی بالینی یکی از مهم‌ترین و محبوب‌ترین گرایش‌های روانشناسی است که به مطالعه، کشف و درمان اختلالات روانی و رفتاری چون افسردگی و اضطراب می پردازد. جذابیت این رشته در تکنیک‌های مطالعاتی آن است که شامل مصاحبه و آزمون‌های مختلف عینی از بیماران و مراجعان می‌شود.
درمانگران روانشناسی بالینی با ترکیب متدهای مختلف، تلاش می‌کنند تا به پیشرفت وضعیت روان و کیفیت زندگی افراد کمک کنند.
مهم‌ترین موضوعات روانشناسی بالینی:
همان‌طور که می‌دانید، روانشناسی علم وسیعی است و در مقدمه نیز به گوناگونی گرایش‌های آن اشاره شد.
روانشناسی بالینی و موضوعات مورد مطالعه در آن نیز از این قاعده به دور نیستند. علاوه بر آنکه می‌توان برای مطالعه‌ی عمیق‌تر به سراغ کتاب‌های خوبی چون شناخت اصول روانشناسی و انسان در جستجوی معنا رفت، در اینجا نیز به مهم‌ترین موضوعاتی که در روانشناسی بالینی مطالعه می‌شوند و شما برای تبدیل شدن به یک روانشناس بالینی حاذق نیاز به یادگیری، شناخت و درک آنها دارید، اشاره می‌کنیم:
- اختلالات روانی: شناخت و بررسی مشکلاتی چون اضطراب، مشکلات خواب، افسردگی، اختلالات هویتی و…
- تشخیص و ارزیابی: نحوه‌ی استفاده از ابزارها و روش‌هایی که به ما برای فهمیدن نوع اختلالات روانی کمک می‌کنند.
- درمان و مشاوره: یادگیری مهارت مشاوره و درمان از طریق آن مثل روان‌درمانی و روانشناسی شناختی‌رفتاری.
اسرار کار یک روانشناس بالینی:
احتمالاً این‌روزها در فضای مجازی با واژه‌های تراپی و تراپیست مواجه شده‌اید و یا اینکه خودتان یا این موضوعات در زندگی برخورد داشته‌اید. تراپی کاری است که یک تراپیست انجام می‌دهد و تراپیست روان‌درمانگر نیز نامیده می‌شود که بعد از گذراندن دوره‌های تحصیلی و دریافت مجوزهای لازم، توانایی ارزیابی، تشخیص و درمان مشکلات روانی و رفتاری افراد را پیدا می‌کند.
کار یک روانشناس که در رشتۀ روانشناسی بالینی تحصیل کرده این است که با استفاده از متدهای تخصصی و علمی به افراد کمک می‌کند تا اختلالات روانی خود مثل مشکلات در روابط میان‌فردی، افسردگی و استرس را بهبود دهند. در حقیقت یک روانشناس بالینی به شما کمک می‌کند که بتوانید هم در زندگی شخصی و هم در زیست اجتماعی خود، انسان سالم‌تر و موفق‌تری باشید.
خودشناسی در روانشناسی؛ روحیات لازم برای یک روانشناس بالینی:
می‌خواهید یک روانشناس بالینی شوید؟ برای اینکار باید پیش از هرچیز، خود را بشناسید.
منظور از جمله‌ی بالا این است که خودشناسی و دانستن روحیات و ویژگی‌های اخلاقی خودتان بیش از هر موضوع دیگری برای موفقیت در یک رشتۀ تخصصی اهمیت دارد. با توجه به اینکه کمی قبل‌تر کارها و مهارت‌هایی را که برای تبدیل شدن به یک روانشناس بالینی حاذق نیاز بودند، توضیح دادیم، حالا نوبت به آن رسیده که بگوییم چه آدمهایی می‌توانند روانشناسان بالینی خوبی شوند و برای چه کسانی بهتر است که دور آن را خط بکشند:
- هم‌ذات‌پنداری با مخاطب: شما به عنوان یک روانشناس بالینی باید بتوانید بیمار خود را درک کنید و تجربیات او را بفهمید.
- قدرت تجزیه و تحلیل: یک روانشناس بالینی ماهر باید بتواند موقعیت‌ها، چالش‌ها و مشکلات مربوط به بیمارش را به شکلی منطقی تحلیل کند.
- صداقت: داشتن این ویژگی در تمام درمانگرهای همه‌ی رشته‌ها از بدیهیات است. یک روانشناس بالینی باید مشاوره‌های صادقانه و معتبری را براساس اصول علمی و دانش خود به بیمارش ارائه دهد.
- حفظ حریم شخصی بیمار: شما هم این تجربه را داشته‌اید که کسی در یک جمع با موضوعات مربوط به شغلش شبیه به یک خاطره برخورد می‌کند و آن را برای دیگران بازگو می‌کند؟ باید بگوییم اینکار خلاف اصول درمانی است و محرمانه ماندن پرونده‌های مراجعین روانشناسان بالینی از اصول اولیه‌ی این حرفه است.
شما تا چه حد روحیات لازم برای انتخاب این رشته را دارید؟ یک روش ساده برای شناخت خودتان انجام تست DISC است:
تحصیل در روانشناسی بالینی:
برای تحصیل در روانشناسی بالینی باید حتماً در مقطع کارشناسی ارشد و بالاتر قبول شد. در دوران کارشناسی گرایشات مختلف به صورت مستقل تدریس نمی‌شوند.
کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی در بسیاری از دانشگاه‌های دولتی و آزاد سرتاسر کشور پذیرش دارد. شما در صورتی که کارشناسی روانشناسی خوانده باشید، می‌توانید در کنکور کارشناسی ارشد وزارت بهداشت شرکت کنید. برای شرکت در کنکور مرتبط با وزارت علوم نیز محدودیتی درباره‌ی رشتهی کارشناسی شما وجود ندارد.
مشاغل پیش‌روی روانشناسان بالینی:
حالا که با روحیات لازم برای انجام این کار آشنا شدیم. تست‌های شخصیت‌شناسی را هم امتحان کردیم، وقت آن رسیده که تمام این مهارت‌ها و ویژگی‌ها را عملی کنیم. یعنی توضیح دهیم که بازار کار روانشناسی بالینی برای فارغ‌التحصیلان این رشته به چه صورت است:
- مشاور‌ه‌ی روانشناختی (کلینیکی)
- درمانگری
- پژوهش
- تدریس
- مشاور اعتیاد
- روانشناس سلامت روانی و…
روانشناسی شخصیت؛ دنیای کاراکترها
یکی از جذابیت‌های علم روانشناسی، همین روانشناسی شخصیت است. این رشته روی ویژگی‌های رفتاری هر فرد که او را متمایز از فرد دیگری می کند، مطالعه دارد و با بررسی و تفسیر این ویژگی‌ها، الگوی تفاوت‌ها و شباهت‌های شخصی میان افراد مختلف، نحوه‌ی شکل‌گیری شخصیت و عواملی که بر این شکل‌گیری اثر می‌گذارند را مطالعه می‌کند. جالب است بدانید که از روانشناسی شخصیت در تحقیقات اجتماعی استفادۀ زیادی می‌شود.
مهم‌ترین موضوعات روانشناسی شخصیت:
مطالب تئوری و نظریات علمی در این رشته بسیار مهم هستند. روانشناسان شخصیت از روش‌ها و ابزارهای متفاوتی نیز در این رشته استفاده می‌کنند. همان‌طور که در کتاب‌های روانشناسی شخصیت نیز به تفصیل نوشته شده است، این رشته به صورت پویا و گسترده‌ای در حال پیشرفت است.
چند موضوع مهم در روانشناسی شخصیت شامل موارد زیر است:
- مدل‌های شخصیتی: روانشناسان مدل‌های متفاوتی درباره‌ی شخصیت‌های فردی ارائه داده‌اند که دانستن آنها از اصول اصلی یادگیری روانشناسی شخصیت است. یکی از شناخته‌شده‌ترین این نظریات مدل پنج عاملی شخصیت است.
- اختلالات شخصیتی: یک تفاوت روانشناسی بالینی و شخصیت در نحوه‌ی مطالعه‌ی اختلالات روانی است که در ادامه درباره‌ی آن صحبت می‌کنیم. در روانشناسی شخصیت، اختلالاتی بررسی می‌شوند که شخصیت افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
- تحلیل تجربیات و خاطرات: خاطرات کودکی تا بزرگسالی افراد و تجربیاتی که در طول زندگی به دست آورده‌اند هم از عواملی هستند که بر شخصیت افراد تاثیر می‌گذارند و بررسی آنها از موضوعات مهم مطالعاتی در روانشناسی شخصیت است.
روش‌های جذاب کار یک روانشناس شخصیت:
روانشناسی شخصیت بیش از هر گرایش دیگری در روانشناسی، علم ابزارها است. به این معنی که یک روانشناس شخصیت علاوه بر مصاحبه با مراجعین و بررسی تمام جزئیات زیست آنها، باید از پرسش‌نامه‌ها و مطالعات آزمایشگاهی نیز استفاده کند. از تمام این موارد را نیز به صورت مطالعه‌ی موردی استفاده می‌کند
این کارها همگی به صورت همزمان و ترکیبی انجام می‌شوند تا روانشناس بتواند به تصویر کامل‌تری از شخصیت مراجعین خود برسد و به درمان آنها از این طریق کمک کند.
روحیات لازم برای یک روانشناس شخصیت:
علاوه بر شباهت‌هایی که بین خلقیات لازم برای درمانگری وجود دارد، یک‌سری ویژگی‌های خاص نیز باید داشته باشد، از جمله:
- برداشت‌های بدون تعصب: بیمار شما نمی‌خواهد سرزنش شود یا مورد قضاوت قرار بگیرد. او برای درمان و رفع مشکلاتش به شما مراجعه کرده است پس یک روانشناس شخصیت باید بدون تعصب گوش بدهد و تحلیل کند.
- خلاقیت: روانشناس شخصیت باید بتواند از روش‌های خلاقانه‌ای برای تحلیل شخصیت افراد استفاده کند. یکی از این روش‌ها، استفاده از تست‌های شخصیت‌شناسی است.
- تعامل: یک روانشناس شخصیت معمولاً در برقراری ارتباط صحیح با مراجعان خود موفق عمل می‌کند.
بیشتر بخوانید: تقویت مهارت ارتباط موثر
تحصیل در رشتهی روانشناسی شخصیت:
آیا شما برای تحصیل در این رشته فرد مناسبی هستید؟ پاسخ شما هرچه که باشد، ادامه‌ی مطلب به کارتان می‌آید.
برای تحصیل در این رشته، باید حتماً وارد مقاطع تکمیلی شوید. دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا در ایران هرساله در دانشگاه‌های متفاوتی دانشجو پذیرش می‌کنند. یک فرق روانشناسی شخصیت و بالینی در ایران، میزان پذیرش دانشگاه‌ها برای هرکدام از این دو رشته است. در ادامه توضیح خواهیم داد.
فرصت‌های شغلی برای روانشناسان شخصیت:
اگر به تحصیل در این رشته علاقه دارید، بهتر است بدانید که بعد از فارغ‌التحصیلی می‌توانید در چند جایگاه شغلی از جمله موارد زیر مشغول به کار شوید:
- مشاور روانشناسی
- پژوهشگر روانشناسی شخصیت
- مشاور شغلی و حرفه‌ای
- مشاور تحصیلی
- مدرس و…
تفاوت روانشناسی بالینی و شخصیت
مهم‌ترین فرق روانشناسی شخصیت و بالینی در نوع مواجهه‌ی آنها با افراد است. روانشناسی بالینی بیشتر با اختلالاتی مثل افسردگی و اضطراب سروکار دارد و با استفاده از ابزارهای مهمی چون مصاحبه و مشاهده، سعی در تشخیص و درمان این اختلالات دارد.
اما روانشناسی شخصیت به دنبال این است که سبک‌های رفتاری ثابت افراد را پیدا کند و به تحلیل و توصیف این ویژگی‌ها بپردازد که شامل مواردی مثل وظیفه‌گرایی، میزان صبوری، خوش‌برخوردی و… می‌شود. روانشناسی شخصیت این کار را از طریق تست‌های تخصصی طراحی‌شده و پرسش‌نامه‌های روانشناسی انجام می‌دهد.
در نهایت وجه تشابه اصلی این دو رشته، تلاش برای بهبود روانی و رفاه افراد جامعه است و در صورتی که بتوان به صورت همزمان و ترکیبی از هر دوی این رشته‌ها استفاده کرد، درک کامل‌تر افراد ممکن می‌شود و رفع مشکلات آنها نیز آسان‌تر.
تفاوت رشتهی روانشناسی شخصیت و بالینی در روحیات لازم:
شما روانشناس بالینی بهتری می‌شوید یا یک روانشناس شخصیت حاذق؟
قبل از ادامه‌ی تحصیل در هرکدام از این دو رشته، باید توجه داشته باشید که شما برای کدام‌یک از آنها ساخته شده‌اید. آیا از مواجهه با اختلالات پرچالشی مثل افسردگی یا مسائل هویتی افراد، دچار اضطراب می‌شوید؟ یا اینکه نه، می‌توانید در کمال خونسردی از دانش خود برای کمک به مبتلایان استفاده کنید؟ آیا از تحلیل جزئیات رفتاری و شخصیتی دیگران لذت می‌برید؟ در انجام مصاحبه با آنها راحت هستید یا خیر؟
تمام این موارد و بسیاری فاکتورهای دیگر تنها یک فرق رشته روانشناسی شخصیت و بالینی هستند که همگی آنها در انتخاب رشتهی شما دخیل‌اند. تمام این موارد به میزان خودشناسی شما بازمی‌گردد، پس به خود رجوع کنید و به سوال‌های بالا پاسخ بدهید.
تفاوت روانشناسی شخصیت و بالینی در میزان سختی
برای تحصیل در این دو رشته باید حتماً در مقاطع کارشناسی ارشد و بعد دکترا تحصیل کنید. تفاوت ارشد روانشناسی شخصیت و بالینی در چارت درسی آن‌هاست. هرکدام از آنها دروس تخصصی خود را دارند که البته آسان هم نیست. از یک‌سو روانشناسی بالینی محبوب‌ترین گرایش این رشته است و دلیل اصلی آن نیز جذابیت‌های کاری در روانشناسی بالینی است.
از سوی دیگر روانشناسی شخصیت یکی از رشته‌هایی است که تدریس آن در ایران تا حدودی نوپاتر است و رقابت در کنکور آن کمتر از روانشناسی بالینی است. که هر دوی این موارد، کار را از ابعاد متفاوتی برای متقاضیان سخت می‌کند.
فرق روانشناسی شخصیت و بالینی در میزان درآمد:
فارغ‌التحصیلان هر دو رشته می‌توانند در مراکز یکسانی از جمله تدریس در مراکز آموزش عالی، استخدام در ارگان‌های دولتی تحت عنوان مشاور یا روانشناس مثل وزارتخانه‌ها، مدارس، مراکز درمانی، پژوهشی و…. مشغول به کار شوند اما در اینجا به دلیل مجوز تاسیس مطب و کلینیک برای روانشناسان بالینی، کفه‌ی ترازو به نفع این رشته سنگینی می‌کند و دلیلی اصلی محبوبیت آن در ایران و جهان نیز همین مسئله است.
آنچه در نهایت مهم است، تطبیق روحیات، علاقه، استعداد، شرایط و… برای گزینش هرکدام از رشته‌های روانشناسی بالینی و شخصیت است. کسب درآمد در هرکدام از این دو رشته می‌تواند از متوسط تا زیاد متغیر باشد. شما و توانایی‌هایتان و آنچه از خود و شرایط شغلی‌تان می‌خواهید، تعیین‌کننده‌ی این مسیر هستند.
اگر شما حتی یک درصد هم در خصوص علایق و استعدادهای خود برای انتخاب شغلتان مطمئن نیستید، باید بدانید که همین یک درصد هم می‌تواند روند پیشرفت شغلی شما را دچار اختلال کند. دورۀ طراحی مسیر شغلی می‌تواند به شما در انتخاب و تشخیص علایق شغلی‌تان کمک کند تا بهتر بتوانید از کار خود و سال‌های طولانی انجام آن لذت برده و به درآمد مورد رضایتتان برسید:
سخن پایانی
در این دو رشته، درمانگران به داشتن روحیات خاصی برای مواجهه با موضوعات پیچیده‌ی روانشناسی نیاز دارند. روانشناسی بالینی ضامن سلامت روان افراد است، در حالی که روانشناسی شخصیت کمک می‌کند که خود و دیگران را بهتر بشناسید و روابط خود را بهبود دهید.
اگر شما به دنبال کمک به دیگران در راستای شغل خود هستید، روانشناسی بالینی به شما فرصتی می‌دهد تا به افراد در روند بهبود سلامت روانی‌شان کمک کنید و از سوی دیگر و در همین راستا روانشناسی شخصیت باعث می‌شود که به فهم عمیق‌تری از دیگران و خود برسید و راه‌های بهتری برای مواجهه با زیست فردی و اجتماعی پیدا کنید.
در نهایت باید بگوییم هر دوی این رشته‌ها از گرایش‌های گسترده، عمیق و پربار علم روانشناسی هستند که هرکدام نیازمند مطالعه و کسب تجربه‌اند و انتخاب بین آنها تفکر عمیق، علاقه و مهارت‌های خاص خود را نیاز دارد.
موارد جالب دیگر
به تازگی از رشتهی روانشناسی فارغ‌التحصیل شده‌اید؟ می‌دانید که داشتن یک رزومه‌ی مفید، اثربخش و جذاب برای مسیر شغلی شما مهم‌تر از آن‌چیزی است که حجم کم و یک‌صفحه‌ای آن نشان می‌دهد؟ برای آشنا شدن با اصول نوشتن یک رزومه‌ی مناسب در رشتهی روانشناسی به این مطلب مراجعه کنید:
اگر روانشناسی برای شما فقط یک رشتۀ تحصیلی نیست و از اعماق قلبتان به آن علاقه دارید، شنیدن پادکست‌های جذاب و پرمحتوایی که در این زمینه نوشته شده‌اند علاقه‌ی شما را به روانشناسی تشدید خواهد کرد. اینجا لیست پروپیمانی از پادکست‌های روانشناسی وجود دارد، گوش کنید و لذت ببرید:
اگر می‌خواهید برای ادامه‌ی تحصیل در رشتهی روانشناسی مهاجرت کنید و به دانشگاه‌های خارجی علاقه دارید، در اینجا مطلبی جامع برای پاسخ به این سوال و انگیزه‌ی شما وجود دارد:
روانشناسی از پرطرفدارترین رشته‌های تحصیلی در ایران است که طبیعتاً چالش‌هایی درخصوص کاریابی در آن نیز وجود دارد. حال با وجود توضیحاتی که درباره تفاوت روانشناسی بالینی و شخصیت داده شد، به ما بگویید شما کدام‌یک از رشته‌های روانشناسی شخصیت و بالینی را دوست دارید؟ یا اینکه اگر در هرکدام از این دو رشته تحصیل کرده‌اید از تجربیات و شرایط شغلی‌تان برای ما و دیگران بنویسید.
محصولات آموزشی