چگونه می‌توان کسب و کاری را با بوت استرپینگ بدون سرمایه‌ گذار راه اندازی کرد؟

وقتی صحبت از راه‌اندازی استارتاپ می‌شود تصور غالب این است:
یک کارآفرین، یک ایده درخشان و تعدادی سرمایه‌گذار با جیب‌های پر‌از پول و هورا … ؛ شرکت میلیاردی ساخته شد!
ولی؛
از نظر بسیاری از بنیان‌گذاران، راه اندازی استارتاپ با سرمایه کم در اولویت است؛
آیا می‌دانستید؟ 
حدود 75 تا 85 درصد استارتاپ‌ها به نوعی از بوت استرپینگ Bootstrapping استفاده می‌کنند!

Mailchimp یکی از استارتاپ‌هایی است که با وجود پیشنهادات سرمایه‌گذاری زیاد، با انتخاب بوت استرپینگ به موفقیت رسید. در این مقاله آن را مرور می‌کنیم.

درصورتی که، به هر دلیل نمی‌خواهید یا نمی‌توانید سرمایه‌گذار داشته‌ باشید،

شما تنها نیستید؛

نیکلاس وودمن- که در ادامه با او آشنا می‌شویم- می‌گوید:

جالب است بدانید:

حدود 75درصد کسب‌وکارهای دارای پشتوانه خطرپذیر، هرگز پول سرمایه‌گذاران را پس نمی‌دهند!

بعد از خواندن این نوشته نظرتان در مورد انتخاب بین دو گزینه جذب سرمایه گذار و خود راه اندازی متفاوت خواهد بود.

اینکه بوت استرپینگ برای کسب‌وکار شما مناسب است یا خیر، در این مطلب بررسی شده؛ همچنین در ادامه به این سوال‌ها جواب می‌دهیم:

معنی و ریشه کلمه بوت استرپینگ Bootstrapping چیست؟	با انتخاب بوت استرپینگ با چه چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوید؟ (معایب)
موارد کاربرد اصطلاح بوت استرپینگ کجاست؟	برای تأمین مالی در مرحله بوت استرپ چه می‌توان کرد؟
بوت استرپینگ استارتاپ چیست ؟	چه نکاتی برای موفقیت کسب‌وکار بوت استرپ شده لازم است؟
دلیل انتخاب بوت استرپ در کسب و کارها چیست؟	قبل از تصمیم‌گیری این سؤالات را از خود بپرسید
مراحل اجرای بوت استرپ در یک استارتاپ چگونه است؟	چه کارهایی بوت استرپینگ نیست؟
بوت استرپینگ چه فوایدی برای کسب‌وکار شما دارد؟ (مزایا)	چه‌ کسانی با انجام بوت استرپینگ موفق شده‌اند؟

ریشه کلمه بوت‌ استرپینگ Bootstrapping

جدای از معنی لغوی، استفاده از کلمه بوت استرپینگ Bootstrapping ، اولین بار در قرن نوزدهم از عبارت زیر سرچشمه گرفت:

“pulling oneself up by one’s bootstraps”

یعنی “خود را با تسمه کفش بالا کشیدن”؛

مسلماً کسی نمی‌‌تواند با تسمه کفشش خود را بالا بکشد؛ منظور این عبارت به‌صورت مبالغه انجام کاری غیرممکن بوده، و از آنجا که موفقیت بدون کمک دیگران کاری سخت تصور می‌شود بعدها از این عبارت در چنین موقعیت‌هایی استفاده شده‌ است.

اصطلاحی که در فرهنگ ما با آن کمی همخوانی دارد، این است:

“پاشنه کفش را ورکشیدن و شروع کردن و روی پای خود ایستادن”

پس بوت‌ استرپینگ Bootstrapping یعنی هر کاری که بر اساس خود و بدون کمک خارجی شروع می‌شود.

البته بوت‌ استرپینگ به یک رشته و حوزه محدود نمی‌شود؛
مثلاً در آمار، زمانی که اندازه نمونه کوچک است با نمونه‌گیری مجدد از خود نمونه، به اصطلاح از بوت استرپینگ استفاده می‌شود.

کاربردهای بوت استرپینگ

این اصطلاح در حوزه های مختلفی کاربرد دارد:

• بوت استرپینگ در امور مالی
• بوت استرپینگ در آمار
• بوت استرپینگ در بازاریابی
• بوت استرپ در طراحی سایت
• بوت استرپ در کسب و کار
• …

حالا که می‌دانیم مفهوم این اصطلاح، انجام کاری بدون کمک خارجی است می‌شود حدس زد بوت‌ استرپ در یک استارتاپ به معنی “خود راه‌ اندازی” به‌کارمی‌رود.

مفهوم بوت استرپینگ استارتاپ چیست؟

آیا بوت‌استرپ در یک استارتاپ همین است؟
بله و خیر.

به‌عنوان بنیان‌گذار استارتاپ اگر فقط با استفاده از ذخیره‌های مالی شخصی و پولی که از فروش محصول یا خدمت به‌ دست می‌آورید شروع کنید؛ شما کسب‌وکارتان را بوت استرپ کرده‌اید.

به این ترتیب شما bootstrapper هستید یعنی تنها شخص سرمایه‌گذار در کسب‌وکار خود در ابتدای کار.

و تنها مبلغ سرمایه‌گذاری‌تان ممکن است پس‌انداز شخصی باشد و البته زمانی را که به‌رایگان برای راه‌اندازی کسب‌وکار صرف می‌کنید.

مهم‌ترین دغدغه بنیان‌گذار استارتاپ جذب سرمایه برای پیاده‌سازی ایده‌ا‌ش است.

روش‌های مختلفی برای تأمین سرمایه مورد نیاز وجود دارد که در صورت تمایل می‌توانید در مقاله “انواع سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها” مطالعه کنید.

ولی؛

گاهی ممکن است با وجود اینکه به سرمایه‌گذار دسترسی دارید، به دلایل مختلفی که در ادامه خواهیم گفت بخواهید کار خود را با سرمایه کم راه‌اندازی کنید.

بوت استرپینگ استارتاپ الزاماً به‌معنی شروع از یک گاراژ نیست؛ بلکه روشی است که مهم‌ترین قانون آن، حساب‌نکردن روی کمک‌های بیرونی است.
درست مثل نیک وودمن که بعد از چندین شکست با وجود سرمایه‌گذاران، بالاخره با بوت استرپینگ به موفقیت با برند GoPro رسید.

ممکن است بپرسید:
چه کسی از پول بدش می‌آید؟!

چرا بنیان‌گذاران به انتخاب بوت استرپ در کسب و کار خود رضایت می‌دهند؟

بیشتر تنش‌ها بین سرمایه‌گذاران و بنیان‌گذاران به این دلیل به وجود می‌آید که معمولاً اولویت‌های آنها یکی نیست.

زمانی که بنیان‌گذاران چشم‌اندازی دارند و می‌خواهند استارتاپ را به آن سمت ببرند، سرمایه‌گذاران چشم‌انداز دیگری دارند و تمایل دارند همه‌چیز در جهت خواسته آن‌ها پیش برود.

همچنین فراموش نکنید که؛ یک بنگاه سرمایه‌گذاری خطرپذیر VC (venture Capital) یا یک سرمایه‌گذار خصوصی، و در کل هرکس که پولی را سرمایه‌گذاری می‌کند، مشتاق است محصول را به‌سرعت در بازار عرضه کند.

تمرکز سرمایه‌گذاران بر رسیدن به درآمد است تا بتوانند سرمایه‌گذاری خود را در یک بازه زمانی کوتاه دوبرابر کنند. در حالی که صاحبان ایده می‌خواهند محصولی پایدار، تأثیرگذار و کارآمد بسازند.

هماهنگ نبودن این دو تمایل، باعث ایجاد یک محیط درهم‌برهم و تنش در استارتاپ می‌شود و این یکی از دلایلی است که اکثر استارتاپ‌ها در ابتدای کار شکست می‌خورند.

بنابراین با بوت‌ استرپینگ شما تأثیر عوامل خارجی را حذف می‌کنید و آزاد هستید که با کمپانی‌هایی که خودتان دوست دارید ارتباط برقرار کنید.
می‌توانید با سایر شرکت‌ها شریک شوید یا از منابعی استفاده کنید که فکر می‌کنید به رشد کسب‌وکار شما کمک می‌کند.

از طرفی بوت استرپینگ معمولاً انتخاب کارآفرینان مبتدی است؛ چراکه می‌توانند یک شرکت تأسیس کنند بدون اینکه تجربه‌ای داشته باشند یا مجبور باشند سرمایه یا سرمایه‌گذار جذب کنند.

دلایل احتمالی انتخاب بوت‌ استرپینگ استارتاپ چیست؟

این بنیان‌گذاران؛

• در ایجاد طرحهای تجاری (business plans) و کارآفرینی تجربه ندارند.
• برای پیشبرد (promotion) محصول و ارتباط با تأمین‌کنندگان مهارت ندارند.
• نمی‌دانند چگونه تأمین مالی کنند.
• نمی‌خواهند درآمد را با سرمایه‌گذاران تقسیم کنند.
• نمی‌خواهند وقت خود را برای جستجوی سرمایه‌گذار صرف کنند.
• و …

حال فرض می‌کنیم تصمیم گرفتیم ایده‌مان را با بوت استرپینگ پیاده‌سازی کنیم؛

چه باید کرد؟

مراحل بوت استرپینگ Bootstrapping

یک شرکت را می‌توان طی سه مرحله بوت استرپ کرد:

1. مرحله اولیه
2. مرحله تأمین مالی از محل مشتری
3. مرحله اعتبار

1. مرحله اولیه Seed Money

استارتاپرها می‌دانند که اولین سطح در تأمین مالی استارتاپ، مرحله بذرمایه یا کشت ایده یا Seed Money است که همان مرحله جذب سرمایه‌گذار است.

بیشتر بخوانید: واژگان و اصطلاحات استارتاپی

با این آگاهی، می‌شود مرحله بوت استرپ را یک قدم قبل از آن دانست یا به‌عبارتی “pre-seed money”.

 پس در قدم اول با پس‌انداز شخصی، یا شاید با کمک مالی «دوستان و خانواده» شروع کنید. در این مرحله بنیان‌گذار می‌تواند به کار روزمره خود ادامه دهد و از درآمدهای روزانه برای تأمین مالی کسب‌وکار جدید استفاده کند.

به‌طور خلاصه؛ در اولین مرحله بوت استرپینگ بنیان‌گذار موفق می‌شود منابع کافی را برای شروع کسب‌وکار جمع‌آوری کند.

2. مرحله تأمین مالی از محل مشتری

بفروشید و از مشتری پول بگیرید؛

زیرا باید پولی را که از مشتریان دریافت می‌کنید به خود کسب‌وکار برگردانید؛ درنتیجه می‌توانید هزینه‌ها را پرداخت کرده و بعد از آن برای افزایش سرمایه اقدام کنید.

نکته اینجاست که در این مرحله از بوت استرپینگ، سرعت مهم‌تر از کامل بودن است؛ تمرکز باید بیشتر روی سرعت کسب درآمد باشد.

3. مرحله اعتبار

در مرحله اعتباری، برخی کسب‌وکارها برای دریافت وام یا کمک‌های مالی اقدام می‌کنند.

البته؛ فقط برای بعضی فعالیت‌های خاص مانند استخدام کارکنان، خرید اقساطی تجهیزات و غیره.

به طور خلاصه در سه مرحله بوت استرپ در یک استارتاپ، تمام پولی که می‌شود جور کرد را جمع‌آوری می‌کنیم و کار را خودمان راه‌‌اندازی می‌کنیم.

بعد تا می‌توانیم نقدی می‌فروشیم یا پیش‌پرداخت می‌گیریم و پول را دوباره در کار خرج می‌کنیم تا جایی که بتوانیم برای موارد جزئی مثل خرید وسایل وام بگیریم.

تا اینجا یادگرفتیم:
 بوت استرپینگ استارتاپ چیست، چرا خوب است و چه مراحلی دارد.

اما به‌همین سادگی نیست؛

به‌نظر شما کدام‌یک از دو شخص زیر بیشتر احتمال دارد بوت استرپر باشد؟

احتمالاً درست حدس زدید؛ هر دو گزینه می‌تواند درست باشد چراکه؛

پول شرط کافی برای بوت استرپینگ نیست، ولی شرط لازم است.

چه یک فرد ثروتمند باشید با پس‌انداز زیاد، یا فردی عادی بدون پس‌انداز هنگفت، در هر دو حالت می‌توانید با به‌کارگیری دستورالعمل‌های بوت استرپ کسب‌وکار خود را شروع کنید.

اینکه صاحب کسب‌وکار چگونه پول مورد نیاز راه‌اندازی را تأمین کند؟

بهتر است آن را صرف چه کارهایی کند؟

بوت استرپینگ چه برتری نسبت به جذب سرمایه‌گذار دارد؟ و مسلماً نقاط ضعفی هم خواهد داشت.

چگونه می‌تواند شانس موفقیتش را بیشتر کند؟

چه کارهایی را نباید انجام دهد؟

چه کسانی به این روش موفق شده‌اند؟

تمام این سوالات را در ادامه بررسی می‌کنیم، ابتدا ببینیم مزایا و معایب بوت استرپینگ استارتاپ چیست.

مزایای بوت استرپینگ Bootstrapping

1. شروع با هزینه کم، و در نتیجه بدهی کمتر در آینده

از آنجایی که با دارایی خود شروع کرده‌اید، آگاهانه هزینه می‌کنید و در صورت شکست خوردن بوت استرپینگ موظف به بازپرداخت وام‌ها یا بدهی‌های کلان نیستید.

2. حرف آخر را خودتان می‌زنید

رئیس خودتان هستید و برای تمام تصمیم‌گیری‌ها اختیار کامل دارید. این می‌تواند تضمین‌ کند که کسب‌وکارتان رها از تأثیرات سرمایه‌گذار براساس دیدگاه شما و ارزش‌های فرهنگی‌تان، حرکت می‌کند.

3. تمرکز با بوت استرپینگ

از آنجایی که در بوت استرپینگ همه پول از مشتریان می‌آید، آن‌ها اولویت اول شما هستند نه سرمایه گذاران.

و به‌علاوه جذب سرمایه‌گذار فرایندی زمان‌بر است؛ حتی پس از آن، زمان قابل‌توجهی باید صرف برقراری ارتباط با سرمایه‌گذار شود تا دیدگاه‌های شما هماهنگ شود، که همه این‌ها تلاش و تمرکز را از کسب‌وکار اصلی دور می‌کند.

بوت استرپینگ به صاحب کسب‌وکار امکان می‌دهد به‌طور کامل روی مهم‌ترین زمینه‌های شرکت مانند فروش و توسعه محصول تمرکز کند.

4. مالکیت تمام سهام و حفظ سود

با بوت استرپینگ دیگر نیاز نیست بخشی از سهام شرکت را با سرمایه‌گذاران شریک شوید بلکه آزادی عمل دارید.

اگر از مرحله بوت استرپ زنده بیرون آمدید، تمام سود برای شمای تنهاست و یک شرکت قوی، ناب، کارآمد و متمرکز بر مشتری خواهید داشت و به‌تنهایی می‌توانید در مورد اینکه سود حاصل را مجدداً سرمایه‌گذاری کنید یا نه، تصمیم بگیرید.

باوجود سرمایه‌گذار هرگز چنین موقعیتی نخواهید داشت.

5. خلاقیت در بوت استرپینگ

محدودیت خلاقیت می‌آورد.

با بوت استرپینگ به‌دلیل کمبود منابع مالی اولیه، کارآفرینان مجبور به ارائه راه‌حل‌های جدید برای مسائل پیش‌بینی‌نشده، هستند.

علیرغم ارتباط تنگاتنگ بین نوآوری و کارآفرینی، بنیان‌گذارانی که مسیرهای آسانی را در کسب‌وکار انتخاب می‌کنند، ممکن است با الگوهای رفتاری و تصمیم‌هایی روبه‌رو شوند که نوآوری را فلج می‌کند.

جمله «ما ظرفیت اضافی برای چنین چیزی نداریم» بهانه‌ای است که اکثر بنیان‌گذاران وقتی ایده‌ای نوآورانه به آن‌ها ارائه می‌شود، آن را می‌گویند.

با بوت استرپ در یک استارتاپ، کارمندان مجبور می‌شوند در شرایط کمبود بودجه، ایده‌ها و راه‌حل‌هایی ارائه بدهند که بعید است در شرایط عادی به ذهنشان برسد.

6. ساخت یک تیم خوب

در جریان بوت استرپینگ از آنجایی که باید در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنید، به نیروهای ماهری نیاز دارید که در مسیر پیشرفت استارتاپ متعهد و با انگیزه باشند.

بیشتر بخوانید: تشکیل تیم استارتاپی و اهمیت تیم در استارتاپ

7. انعطاف‌پذیری بیشتر در بوت استرپینگ

زمانی که هیچ شخص سومی، کنترل استارتاپ شما را در دست ندارد، در صورت نیاز راحت‌تر و سریع‌تر تغییر مسیر می‌دهید.

فرایند رشد در بوت استرپینگ، طبیعی و کند است؛ در این مسیر خود را برای تغییر جهت‌‌های زیادی آماده کنید.

8. افزایش اعتبار و سابقه

سرمایه‌گذارانی مانند صندوق‌های ویژه یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، برای تأمین مالی به کسب‌وکارهایی که قبلاً تضمین شده‌اند و قول و تعهد مالکان آن‌ها ثابت شده است، بیشتر اعتماد می‌کنند.

با وجود مزایای زیاد بوت استرپینگ ، زمانی که معایب آن را بدانیم انتخاب ما آگاهانه‌تر خواهد بود.

چالش‌های بوت استرپینگ Bootstrapping

1. رشد کندتر

مسلماً رشد کسب‌وکارهایی که تأمین مالی نمی‌شوند بیشتر طول می‌کشد.

از یک طرف کمبود بودجه باعث کندتر شدن فرایند می‌شود و از طرف دیگر افزایش تقاضا دردسرساز است و نمی‌توان روی رشد به این روش حساب کرد.

اگر تقاضا از توانایی شرکت برای ارائه خدمات یا محصولات فراتر رود، رشد کسب‌وکار با مشکل روبه‌رو می‌شود.

2. ریسک مالی و ریسک کمبود نقدینگی

با اینکه خودراه‌‌اندازها نگرانی کمتری بابت بدهی‌هایشان دارند، این کسب‌وکارها معمولاً برای تأمین مالی با کمبود پول و سرمایه مواجه می‌شوند.

از آنجایی که بنیان‌گذار با انتخاب بوت استرپینگ بار مالی را با سرمایه‌گذاران تقسیم نمی‌کند، ریسک مالی بزرگی را برای شرکت ایجاد می‌کند.

اگر بوت استرپ در یک استارتاپ شکست بخورد و علتش چه فروش کم باشد چه هزینه‌های غیرمنتظره، مدیران و مؤسسان آن ضرر می‌کنند.

3. ریسک بالای شکست در بوت استرپینگ

کارآفرین به‌جای شریک‌شدن با سرمایه‌گذاران که هدفشان حمایت از رشد شرکت است، تقریباً تمام ریسک‌های مالی را خود بر عهده می‌گیرد.

یکی از دلایلی که برخی در بوت استرپینگ ناموفق هستند، کمبود درآمد است. سود برای پوشش تمام هزینه‌ها کافی نیست.

برای بوت استرپ در کسب‌وکار معمولاً لازم است ساعت‌های بسیار طولانی کار کرد که فقط فرایند متوقف نشود، چه رسد به اینکه حقوقی برای این تلاش در کار باشد.

همه مشکلات روی دوش بنیان‌گذار است، زیرا ممکن است نتوان کارمندی استخدام کرد.

به این معنی که راه‌حل‌ها محدود به توانایی شما یا دوستان و بستگانی است که ممکن است مایل به کمک باشند.

4. مسائل مربوط به حقوق صاحبان سهام وقتی بیش از یک بنیان‌گذار باشد

وقتی بیش از یک بنیان‌گذار وجود داشته‌ باشد، مسائل مربوط به سهام می‌تواند به یک مشکل تبدیل شود.

اگر بین بنیان‌گذاران در مورد میزان پول سرمایه‌گذاری شده، تجربه یا زمان صرف‌شده، تعادل وجود نداشته باشد این موضوع می‌تواند باعث ناهماهنگی و همچنین پیامدهای مالیاتی نامطلوب شود.

یک راه‌حل، ثبت کردن و مستندسازی سرمایه آورده بنیان‌گذاران است.

همچنین مشاوره با وکیل برای راه‌اندازی شرکت‌ها در مرحله بوت استرپینگ مفید است.

5. استرس فردی و مشکلات پیش‌بینی‌نشده و افزایش بدهی شخصی

در صورت اجرای بوت استرپ در کسب و کار خود با استفاده از پول قرضی از اعضای خانواده و دوستان، ممکن است بدهی‌های شخصی‌تان افزایش پیدا کند.

شما باید برای مدیریت موقعیت‌های استرس‌زا که ممکن است پیش آید آمادگی داشته باشید. بهتر است آنچه از شما انتظار می‌رود و آنچه شما انتظار دارید در ابتدا بیان شود.

6. شما باید منتور و مشاور پیدا کنید 

یک نقطه‌ضعف بوت استرپینگ این است که از بسته ارائه‌شده توسط شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر، منتور و مشاور دریافت نمی‌کنید.

وقتی سرمایه‌گذاران و شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر (venture capital) در کسب‌وکار شما شریک هستند، آن‌ها سعی می‌کنند به شما کمک کنند درآمد بیشتری کسب کنید.

برای این کار، آن‌ها از خدمات منتورها، متخصصان استارتاپ و مشاوران مالی استفاده خواهند کرد. اگر در حال خودراه‌اندازی در مرحله بوت استرپ هستید این خدمات را دریافت نمی‌کنید.

7. کمبود نیروی کار به‌علت کمبود بودجه

ممکن است مجبور شوید کارمندان را با هزینه کمتری استخدام کنید.

چالش دیگر راه‌اندازی با بوت استرپ در یک استارتاپ این است که بهتر است نیروی کار ارزان استخدام کنید.

این لزوماً به معنای به‌کارگیری کم‌استعدادها نیست. درعوض به‌جای دستمزد بالاتر، آن‌ها را در شرکت سهیم کنید.

8. زمان زیادی طول می‌کشد تا اعتبار به‌ دست‌ آورید

از نکات منفی دیگری که کسب‌وکار به روش بوت استرپینگ دارد این است که زمان می‌برد تا اعتبار لازم کسب شود.

زیرا وقتی یک سرمایه‌گذار وارد یک استارتاپ می‌شود، علاوه‌بر بودجه مالی خود، اعتباری را که طی سالیان ساخته است نیز وارد آن کسب‌وکار می‌کند.

و می‌دانیم که صداقت و اعتبار، عواملی هستند که دستیابی به آن‌ها بسیار سخت بوده و در پیشرفت یک تجارت بسیار مؤثر و حیاتی هستند.

خلاصه نقاط قوت و ضعف بوت استرپینگ را در این جدول می‌بینید:

مزایا	معایب
1. شروع با هزینه کم و در نتیجه بدهی کمتر در آینده	1. رشد کندتر
2. حرف آخر را خودتان می‌زنید	2. ریسک مالی و ریسک کمبود نقدینگی
3. تمرکز بر مشتری	3. ریسک بالای شکست
4. مالکیت تمام سهام و حفظ سود	4. مسائل مربوط به حقوق صاحبان سهام وقتی بیش از یک بنیان‌گذار باشد
5. خلاقیت	5. استرس فردی و مشکلات پیش‌بینی نشده و افزایش بدهی شخصی
6. ساخت یک تیم خوب	6. شما باید منتور و مشاور پیدا کنید
7. انعطاف‌پذیری بیشتر	7. کمبود نیروی کار به‌علت کمبود بودجه
8. افزایش اعتبار و سابقه	8. زمان زیادی طول می‌کشد تا اعتبار به دست‌ آورید

حال با آگاهی کامل از چالش‌های پیش رو، ببینیم چطور می‌توانیم پول مورد نیاز برای خودراه‌اندازی را جمع‌آوری کنیم.

روش‌های تأمین مالی بوت استرپینگ استارتاپ چیست؟

18 روش کلی تأمین مالی برای بوت استرپ در کسب و کار عبارتند از:

1. درآمدهای جانبی بنیان‌گذار
2. وام یا کمک مالی از دوستان و بستگان
3. راه‌اندازی کسب‌وکار در منزل
4. استخدام کارآموزان یا آشنایان با دستمزد کمتر
5. خرید با پرداخت مدت‌دار
6. لیزینگ به‌جای خرید
7. همکاری نکردن با مشتری غیرنقدی
8. دریافت پیش‌پرداخت از مشتری
9. درنظرگرفتن بهره برای بستانکاری
10. خرید تجهیزات دست دوم
11. اجاره ملزومات موقتی
12. مذاکره با تأمین‌کننده برای بهترین شرایط
13. تخفیف‌ گرفتن برای خرید نقدی
14. مبادله محصولات
15. هزینه حمل رایگان ازطرف تأمین‌کننده
16. به‌اشتراک‌گذاری کارمندان
17. استفاده اشتراکی از تجهیزات
18. فضای کار اشتراکی و به‌اشتراک‌گذاری دفتر کار

بیشتر بخوانید: فضای کار اشتراکی

در ادامه با جزئیات بیشتری تأمین هزینه بوت استرپینگ را مرور می‌کنیم.

نکته‌هایی برای موفقیت بوت استرپینگ در یک استارتاپ

در این بخش، با در نظر گرفتن روش‌های قسمت قبل، برای انجام بهتر بوت استرپ در یک استارتاپ، 25 راهکار آمده که در قالب 8 نکته کلی تقسیم‌بندی شده است:

1. جذب سرمایه

1. گرفتن پول از خانواده و دوستان، اگرچه مبلغ زیادی دریافت نمی‌شود ولی برای پس گرفتن زیاد سخت‌گیر نیستند.
   
2. استفاده از درآمدهای غیر از کسب‌وکار، بعضی افراد هم‌زمان با بوت استرپینگ در یک شغل دیگر می‌مانند تا بتوانند بودجه حاصل از آن را به کسب‌وکار خودشان تزریق کنند.
   
3. استفاده از کارت اعتباری شخصی که مؤسسه‌های مالی و اعتباری براساس میزان درآمد و پشتوانه به شما می‌دهند و می‌توانید پس از خرید به‌وسیله‌ی آن به‌صورت اقساط مبالغ را پرداخت نمایند. این مورد در جوامع پیشرفته رواج زیادی دارد.
   
4. دریافت نکردن دستمزد مدیریت، بنیان‌گذار استارتاپ خود حقوقی دریافت نکند.
   
5. استخدام دوستان و آشنایان با دستمزد کم، این افراد ممکن است کمتر دریافت کنند و بیشتر وفادار باشند.

2. حداقل کردن هزینه‌ها در بوت استرپینگ

در این‌جا 7 روش برای مدیریت هزینه‌های مرحله بوت استرپ و توضیحات هرکدام آمده‌ است:

1. کاهش مخارج شخصی

اگر انتخاب شما کارآفرینی و خود راه اندازی است باید بهای آن را بپردازید.

شاید نیاز شود از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید یا الگوی مصرف خود را به‌طور مثال در خوراک و پوشاک تغییر دهید.

تفریح را حذف نکنید تا بتوانید خلاق باشید ولی تفریحات بیهوده و گران‌قیمت را رها کنید.

2. تا حد امکان خودتان کارها را انجام دهید

بهتر است سرمایه خود را صرف کارهایی کنید که انجامش برایتان غیرممکن است.

به‌طور مثال تولید محتوا را خود انجام دهید حتی اگر تخصص ندارید با یک یادگیری مقدماتی می‌توانید از پس آن بربیایید. به‌علاوه که شما بهتر از هرکسی به موضوع اشراف کامل دارید.

ما در کارنکن، دوره تولیدمحتوا و سئو را برای علاقمندان برگزار می‌کنیم. بد نیست درباره این دوره بیشتر بدانید.

3. کنترل هزینه استخدام

نیاز نیست از ابتدا متخصص استخدام کنید و درصورت نیاز برون‌سپاری کنید یا با فریلنسرها شروع کنید، نه کارکنان تمام وقت.

در بعضی زمینه‌ها می‌توانید نیروهای جوان مستعد را برای کارآموزی جذب کنید.

دقت کنید که نیاز شما چیست و چه‌کسی می‌تواند بهترین کار را با کمترین هزینه انجام دهد.

گاهی یک متخصص، کاری را در یک روز تمام می‌کند و دستمزدش از کارمندی که همان کار را در یک‌ماه انجام می‌دهد کمتر می‌شود.

4. اشتراک‌گذاری منابع

بعضی استارتاپ‌ها در ابتدای کار با وجود شرایط مبهم و پرریسک اقدام به اجاره دفتر می‌کنند با این تصور که اعتبار و رسمیت کارشان را بالا ببرند درحالی‌که باید از هر هزینه اضافی پرهیز کنند.

به‌اشتراک‌گذاری تجهیزات یا خرید تجهیرات دست‌دوم و یا اجاره آن، استفاده از دفتر کار و کارمندان مشترک، از راهکارهای کاهش هزینه‌ها هستند.

5. مدیریت هزینه‌های تأمین‌کنندگان

1. تخفیف در ازای پرداخت نقدی
2. پرداخت با تأخیر یا به‌صورت اقساطی به تأمین‌کننده
3. پرداخت مالیات با تأخیر
4. خرید با هزینه حمل از تأمین‌کننده

6. استفاده از سرویس‌ها و خدمات رایگان

یک روش دیگر برای صرفه‌جویی در هزینه بوت استرپ در یک استارتاپ، استفاده از ایمیل مارکتینگ، شبکه‌های اجتماعی، و بسیاری ابزارهای رایگان دیگر است.

7. کمپین‌های تبلیغاتی کم‌هزینه

اگر محصول شما در مرحله‌ای است که تبلیغات به رشد آن کمک می‌کند می‌توانید از کمپین گوگل ادوردز استفاده کنید.

3. کنترل هزینه و درآمد حاصل از مشتریان

1.توقف همکاری با مشتریان غیرنقدی:

گفتیم که بعد از بودجه‌بندی و تخصیص پس‌اندازهای شخصی، در مرحله دوم بوت استرپ، باید درآمد حاصل از فروش اولیه را مجدد به استارتاپ تزریق کنید.

به همین دلیل در زمان بوت استرپینگ به‌دلیل نیاز شدید به نقدینگی، از فروش به مشتریان غیرنقدی بپرهیزید.

2. فروش با دریافت پیش‌پرداخت:

در صورت امکان ترتیب فروش را طوری تنظیم کنید که مشتریان بابت محصول یا خدمت پیش‌پرداخت داشته باشند و به این صورت در اولویت قرار بگیرند.

3. تعیین بهره برای حساب‌های بیش از موعد:

در صورتی که به هر دلیل در فرایند بوت استرپینگ مجبور به قبول بستانکاری شدید، با در نظر گرفتن سود و بهره، آن را جبران کنید.

4. نقش ارتباطات در بوت استرپینگ

در مسیر بوت استرپینگ برندسازی شخصی و شبکه‌سازی را فراموش نکنید.

ارتباطات یک استارتاپ به سرمایه‌گذاران محدود نمی‌شود.

آشنایی با بنیان‌گذاران کسب‌وکارهای دیگر و برقراری ارتباط با مدیران برای شما یک فرصت است.

از یک‌طرف به معرفی خود و محصول‌تان کمک می‌کند و از طرف دیگر از تجربیات آن‌ها بهره‌مند می‌شوید.

5. مشتری‌مداری لازمه بوت استرپینگ

گفتیم که رمز موفقیت مدل بوت استرپینگ میل چیمپ، تمرکز بر مشتری‌هایشان بود.

مشتریان شما بهترین تبلیغ‌کننده هستند به‌ویژه در این مرحله که نیاز به برندسازی دارید.

با شناخت کامل از نیازها و انتظاراتشان، برای رفع آن حداکثر تلاش را در نظر بگیرید.

6. بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی مالی

مراقب باشید حساب دخل‌و‌خرج از دستتان خارج نشود، نسبت به مخارج خوش‌بین نباشید و هزینه‌های اولیه موردنیاز را دست‌کم نگیرید.

همان‌طور که گفتیم در مرحله بوت استرپ باید صرفه‌جویی را در تمام جنبه‌های زندگی‌تان پیاده کنید چراکه هر تصمیم مالی در مسیر شما تأثیرگذار است.

تک‌تک هزینه‌ها را پیش‌بینی کرده و برایشان بودجه‌بندی کنید.

زیرا در مدل مالی بوت استرپینگ از یک طرف با کمبود نقدینگی همیشگی دست‌وپنجه نرم می‌کنید و از طرف دیگر در مرحله سوم بوت استرپ باید برای موارد مشخص اعتبار دریافت کنید.

7. صبوری

با انجام بوت استرپ در کسب و کار خود منتظر موفقیت سریع نباشد؛ فراموش نکنید که بوت استرپینگ یعنی پذیرش فرایند رشد طبیعی.

پشتکار و صبوری دو ویژگی جدانشدنی از بوت استرپر هستند و اگر آن را در خود نمی‌بینید به هیچ وجه این فرایند را شروع نکنید.

از نبود سرمایه‌گذاران نهایت استفاده را ببرید، تجربه کسب کنید و خود را برای اشتباهات آینده آماده کنید.

8. تمرکز بر درآمدزایی

گفتیم که درآمدهای حاصل از فروش را باید مجدد تزریق کنید.

پس بر روی رویه‌هایی متمرکز شوید که درآمدزایی سریع‌تر با هزینه کمتری دارد مثلاً برای تبلیغات محصولتان، ایمیل مارکتینگ، بازاریابی محتوایی، اینستاگرام و بقیه گزینه‌ها را بررسی کنید.

تا اینجا یاد گرفتیم از چه منابعی و در چه گام‌هایی کسب و کارمان را بوت استرپ کنیم.

این سوال هنوز در ذهن هست که:

از کجا بدانیم بوت استرپ در کسب و کار ما جواب می‌دهد؟!

بوت استرپ در کسب و کار من مناسب است؟

• برای اولین‌بار است کسب‌وکاری را راه‌اندازی می‌کنید؛
  بوت استرپینگ برایتان بهتر است زیرا می‌توانید چیزهای زیادی در مورد تأمین مالی، هزینه‌های استارتاپ و بودجه‌بندی یاد بگیرید. کلید موفقیت شما داشتن اعتمادبه‌نفس است.
  
• یک کارآفرین سریالی هستید؛
  می‌توانید درآمد کسب‌وکار قبلی را در ایده جدید سرمایه‌گذاری کنید.
  
• هدفتان تولید یک پروتوتایپ اولیه از محصول و دریافت بازخورد از مشتریان است؛
  با بوت استرپینگ می‌توانید قبل از تولید محصولی کامل با ویژگی‌های متعدد، میزان تمایل مشتریان را بسنجید.

کارآفرین سریالی اصطلاحی است در مقابل کارآفرین سنتی؛ به این معنا که فرد ایده‌ای را دنبال می‌کند ولی تمام وقت خود را وقف آن نمی‌کند. با سپردن کارهای روزانه به دیگران، خود به سراغ ایده بعدی می‌رود.
تجربیات یک کارآفرین سریالی را می‌توانید در گفتگوی رادیو کارنکن با آقای علی سریزدی در آخر همین نوشته بشنوید.

انتخاب بین خودراه‌اندازی و جذب سرمایه برای هر کسب‌وکار متفاوت است.

استارتاپ‌ها از لحاظ تناسب محصول با بازار (product-market fit)، طرح تجاری (business plan) و چشم‌انداز (vision) متفاوت هستند.

برای آنکه بفهمید کدام‌یک مناسب شماست؛

پیش از تصمیم‌گیری این 5 سوال را از خود بپرسید:

1. هزینه ساخت نمونه اولیه (prototype) و توسعه (develop) برای محصول شما چقدر است؟

به این معنا که استارتاپی که بر مبنای یک ایده است باید از همان ابتدا به سرمایه زیادی دسترسی داشته باشد. مگر اینکه بنیان‌گذاران اعتبار کافی برای پیاده‌سازی و اجرا داشته باشند، زیرا تولید محصول بدون حامی غیرممکن است.

2.می‌خواهید یک محصول بسازید یا درآمد؟

بنابراین آن‌ها تمایل دارند شما را به سمتی راهنمایی کنند که پول بیشتری دارد، و از آنجا که شما به آن‌ها مدیون هستید ممکن است مجبور به اطاعت شوید.

البته سرمایه‌گذاران متفاوت هستند و بعضی از آن‌ها ممکن است از دیدگاه شما حمایت‌کننده و صبورتر از دیگران باشند.

اما در مزایای بوت استرپینگ گفتیم که، بدون شک با وارد کردن سرمایه‌گذاران به شرکت خود به‌عنوان سهامدار، استقلال تصمیم‌گیری را از دست می‌دهید.

نه‌تنها موظف هستید که به‌طور منظم در مورد وضعیت شرکت خود به ذینفعان گزارش دهید، بلکه برای ایجاد تغییرات در شرکت خود به رضایت آنها نیز نیاز دارید.

3. مبلغ سرمایه‌گذاری را کجا خرج می‌کنید؟ چه تأثیری بر درآمد شما خواهد داشت؟

اگر در مورد اینکه چگونه مبلغ سرمایه‌گذاران را خرج کنید چشم‌انداز روشنی ندارید، به احتمال خیلی زیاد آن را غیربهینه خرج خواهید کرد یا در حساب بانکی بدون استفاده خواهد ماند.

بنابراین ابتدا برنامه تخصیص هزینه را آماده کنید و بعد ببینید چقدر پول برای اجرای آن نیاز دارید، در غیر این صورت پذیرش پیشنهاد مالی منطقی نیست.

در مرحله بعد، برای انتخاب بین خود‌راه‌اندازی و سرمایه‌‌ گذاری، ببینید درآمد برایتان اولویت دارد یا مالکیت. از خود بپرسید:

چنین پرسش‌هایی علاوه بر تصمیم بوت استرپینگ، بیزینس پلن مناسب برای یک استارتاپ را نیز مشخص می‌کند و به بنیان‌گذاران امکان می‌دهد با یک اکشن پلن ملموس‌تر (و قانع کننده‌تر) به سرمایه‌گذاران نزدیک شوند.

4. اگر مشکلی پیش بیاید برنامه‌ای دارید؟

اگر اجتناب از سرمایه‌گذاری خارجی به این معنی باشد که یک شکست، کل شرکت را به خطر بیاندازد، بنیان‌گذاران باید تصمیم بگیرند که اگر این ریسک آنقدرها بالاست ممکن است جذب سرمایه‌گذار خارجی را توجیه کند.

5. شناخت کافی از استارتاپ خود دارید؟

بررسی موفق‌ترین استارتاپ‌ها در جهان نشان می‌دهد که روش‌های تأمین مالی‌شان خیلی متفاوت بوده است.

شرکت‌هایی مانند فیس‌بوک، اپل و مایکروسافت، همگی با بوت استرپینگ شروع به کار کردند، در شرایط کاری با کیفیت پایین و بدون حقوق!

به طور کلی؛

اگر سخت‌کوش هستید، مهارت برنامه‌ریزی دارید، نمی‌خواهید راه صدساله را در یک شب طی کنید و مهم‌تر از همه، ریسک‌پذیری بالایی دارید؛

به سراغ بوت استرپینگ بروید.

زیرا فقط با بوت استرپینگ است که می‌توانید هرآنچه دوست‌دارید را بسازید و همان‌طوری که دوست‌دارید شرکت خود را اداره کنید چون ۱۰۰ درصد آن متعلق به خودتان است و سرمایه‌گذاری وجود ندارد که باعث جهت‌دهی به کسب‌وکار و فرهنگ سازمانی شما شود.

سوالی که ممکن است هنوز برایتان رفع نشده‌ باشد:
کی به سراغ وام یا پرداخت اعتباری برویم؟

بد نیست کمی هشدار بشنوید،
و بعد از آن قسمت شیرین ماجرا …؛

آنچه بوت‌استرپینگ Bootstrapping نیست

برای اینکه عمیق‌تر درک کنیم بوت استرپینگ استارتاپ چیست، بد نیست بدانیم بوت استرپینگ چه چیزی نیست:

• بوت استرپینگ به‌معنای تسلیم کردن بخشی از سهام کسب‌وکار در ازای جذب سرمایه‌گذار نیست.
  
  
• بوت استرپینگ، گرفتن وام بزرگ برای راه اندازی یک استارتاپ هم نیست.
  
  بله، بعضی از استارتاپ‌ها ممکن است در طول مسیر، وام یا خرید نسیه و اعتباری دریافت کنند.
  
  ولی تعداد زیادی به کارت‌های اعتباری متکی هستند. تعداد کمی هم ممکن است وام‌های جزئی یا کمک‌های مالی محلی دریافت کنند.
  
  
• اما خرید اعتباری و نسیه معمولاً یک راه‌حل کوتاه‌مدت برای تأمین مالی موارد خاص مانند خرید تجهیزات یا جبران کاهش نقدینگی است.
  
  
• با انجام بوت استرپ در کسب و کار، تأمین مالی اعتباری و نسیه معمولاً دیرتر انجام می شود، نه بلافاصله پس از راه اندازی.
  
  
• گرفتن اعتبار یک راه‌حل اثبات‌شده برای شرکت‌ها است تا نقدینگی خود را از طریق پرداخت‌های ماهانه تأمین کنند.
  
  نکته این راه‌حل این است که فقط زمانی به دنبال اعتبار بگردید که جریان‌های درآمدی‌تان در نهایت به اندازه‌ای باشد که مطمئن باشید می‌توانید وام را بازپرداخت کنید.
  
  به یاد داشته‌ باشید در مرحله بوت استرپ، بنیان‌گذار استارتاپ هنوز باید پرداخت‌های ماهانه را از وجوه به‌دست‌آمده از کسب‌وکار بپردازد.
  
  
• به‌عبارت دیگر، اعتبارات را هوشمندانه برای موارد هدف‌گذاری‌شده مانند یکنواخت کردن نوسان‌های فصلی یا توسعه و گسترش کسب‌وکار مصرف کنید.
  
  با گرفتن یک وام هنگفت به‌عنوان منبع اصلی سرمایه برای شروع، بار اضافی به خود تحمیل نکنید.

قسمت شیرین ماجرا الهام گرفتن از سرگذشت شرکت‌هایی است که با بوت استرپ در کسب و کار به موفقیت رسیده‌اند.

نمونه‌های موفق بوت استرپینگ Bootstrapping

به تمام داستان‌هایی که در رسانه‌های اجتماعی از یک میلیاردر معروف درحال راه‌اندازی کسب‌وکار در گاراژ می‌بینید فکر کنید. این‌ها بوت استرپ در یک استارتاپ واقعی هستند.

در این میان برندهایی مثل اپل و دل و … نمونه‌های موفق‌تری به‌نظر می‌رسند، ولی به همان دلیلی که در بالا خواندید تمایل دارم با GoPro شروع کنم، چون با مطالعه سرگذشت این برند بود که درک کردم در واقعیت بوت استرپینگ استارتاپ چیست.

پیشنهاد می‌کنم ابتدا متن زیر را بخوانید و بعد از آن ویدئوی مصاحبه بنیان‌گذار گو پرو را ببینید.

GoPro

نیک وودمن، بنیان‌گذار GoPro، وقتی در سال 2001 در وبسایت سرگرمی‌اش FunBug، شکست خورد تصمیم گرفت با یک سفر موج‌سواری به استرالیا و اندونزی به مغزش استراحت دهد.

در آنجا متوجه شد دوربین مچی موج‌سواران شل می‌شود یا در آب می‌افتد. در نتیجه ایده GoPro برای ساخت دوربین‌های اکشن شکل گرفت.

ولی او برخلاف استارتاپ‌های گذشته‌اش، این بار با پس‌انداز شخصی و 35000 دلار قرض از مادرش شروع کرد.
و هم‌زمان، با فروش گردن‌بندهای صدفی که از بالی خریده‌ بود و بند دوربین که خودش درست کرده بود درآمد حاصل را برای ایده‌اش هزینه می‌کرد.

او Woodman Labs را در سال 2002 با بوت استرپینگ راه‌اندازی کرد تا اینکه در 2012 یک شرکت فناوری به‌نام Foxcon، با تزریق 200 میلیون دلار به کسب‌وکار او باعث شد دو سال بعد ارزش GoPro بیش از 2 میلیارد دلار شود.

می‌توانید راز موفقیت مدل بوت استرپینگ وودمن را حدس بزنید؟

در این ویدئوی پرانرژی نیکلاس وودمن به ما می‌گوید که چطور در طول 12 سال توانست با این ایده میلیاردر شود:

Mailchimp

میل چیمپ یک افزونه رایگان و کاربردی وردپرس است برای ایمیل مارکتینگ.

دو طراح وبسایت به‌نام Ben Chestnut و Dan Kurzius، موفقیت بوت استرپ در یک استارتاپ حوزه فناوری را اثبات کردند.

آن‌ها در شرایطی خودراه‌اندازی را انتخاب کردند که پیشنهادهای همکاری زیادی از طرف سرمایه‌گذاران داشتند.

نکته جالب این‌که ایده Mailchimp مربوط به سال 2000 است. و بنیان‌گذاران آن همان‌طورکه در بالا دیدید، بر موضوع بوت استرپینگ تسلط کامل دارند.

این کمپانی هم مانند GoPro، نکته‌ها و آموزه‌های زیادی برای بوت استرپ در کسب و کار دارد.

اگر با زبان انگلیسی آشنا هستید، پیشنهاد می‌کنم مقاله زیر را از دست ندهید؛

در این مقاله تمام روند 20ساله Mailchimp آمده است. و نکات مربوط به مرحله بوت استرپ را از زبان بنیان‌گذاران آن می‌توانید مطالعه کنید:

Behind the Monkey: The Story of Mailchimp’s Rise to Email Marketing Dominance

Spanx

داستان اسپانکس با یک ایده درخشان شروع می‌شود.

سارا بلیکلی، بنیان‌گذار Spanx که نتوانست لباس زیر مناسبی برای یک مهمانی پیدا کند، قیچی برداشت و پاهای یک جوراب شلواری را برید.

بلیکلی با 5000 دلار از پس‌انداز خود شروع کرد و برای آزمایش نمونه‌های اولیه محصولاتش، از مادر و دوستانش استفاده کرد.

او بدون هزینه برای یک دفتر کار شیک، کسب‌وکارش را از آپارتمانش شروع کرد. او خود با انجام فروش و بازاریابی، هزینه‌ها را مدیریت کرد.

اگر به انگلیسی مسلط هستید، برای مطالعه بیشتر مسیر بوت استرپینگ اسپانکس به لینک زیر بروید:
سایت بریتانیکا Britannica، تاریخچه موفقیت کارآفرینان را مرور می‌کند.

Sara Blakely

Apple

بوت استرپینگ اپل به همان اندازه الهام‌بخش است.

استیو جابز و استیو وزنیاک، این شرکت قدرتمند را در سال 1976 تأسیس کردند.

اما دفتر مرکزی اصلی جایی که وزنیاک اپل وان را ساخت، در پردیس فناوری سیلیکون ولی نبود؛ در یک اتاق خواب در خانه والدین جابز در حومه شهر بود.

درنهایت زمانی که شرکت به فضای بیشتری نیاز داشت به گاراژ نقل مکان کرد.

Dell

مایکل دل، بنیان‌گذار کمپانی کامپیوتر Dell، کارش را از اتاق خوابگاهش در دانشگاه تگزاس شروع کرد.

در آنجا از قطعات استوک، کامپیوترهایی ساخت و فروخت. او در نهایت با رشد کسب‌وکارش مدرسه را رها کرد.

در سال 2019، مایکل دل در فهرست 400 میلیاردر فوربس در رتبه 18 قرار گرفت.

37signals

37Signals که یک شرکت‌ بوت استرپ پرافتخار است، در سال 1999 راه‌اندازی شد.

از زمان شروع به کار محصولات جدید زیادی (با نسخه رایگان و پولی) توسعه داده‌ است که معروف‌ترین آن‌ها Basecamp است.

در سال 2006، Bezos Expeditions که توسط جف بزوس آمازون اداره می‌شود، در این شرکت سرمایه‌گذاری کرد و به رشد بیشتر آن کمک کرد.

با گذشت زمان، جیسون فرید بنیان‌گذار کمپانی به سخنران استارتاپ‌های بوت استرپینگ تبدیل شد.

کتاب معروف Rework نوشته او و شریکش دیوید هنسون است.

ترجمه کتاب Rework و گفتگوی رادیو کارنکن با آقای حمید محمودزاده مترجم این کتاب، زندگی افراد زیادی را دگرگون کرده است.

در مصاحبه‌ای فرید می‌گوید:

نداشتن سرمایه زیاد، شما را مجبور می‌کند چیزی بسازید که باعث درآمدزایی شود؛ بدون تأمین مالی، می‌توانید صاحب کسب‌وکار بهتری باشید زیرا کسب درآمد کاملاً به شما بستگی دارد.

نمونه وطنی خودراه‌اندازی را در گفتگوی رادیو کارنکن با نیما قاضی هم‌بنیان‌گذار علی‌بابا و علی سریزدی بنیان‌گذار دکتردکتر بشنوید و یا در یوتیوب ببینید.

بوت استرپرهای موفق کم نیستند؛
هرچقدر در زمینه مورد علاقه‌تان مطالعه داشته باشید، با شنیدن تجربه دیگران یادگیری‌تان تثبیت می‌شود.

مطالب مرتبط

• برای بوت استرپینگ و یا هر مدل‌ مالی دیگر، تیم شما نقش تعیین‌کننده دارد؛ این نوشته به شما کمک می‌کند:

• بوت استرپینگ فقط یکی از مدل‌های مالی برای راه‌اندازی استارتاپ است، بقیه مدل‌های مالی را در نوشته زیر بخوانید:

• آشنایی با اصطلاحات استارتاپی:

• انواع مدل‌های سرمایه‌گذاری را یک‌جا ببینید:

• استارتاپ با کسب و کار، کارآفرینی و شرکت‌های دانش‌بنیان تفاوت دارد:

امیدوارم این مطلب با تمام کاستی‌ها، حتی ذره‌ای به دانش شما اضافه کرده‌ باشد.
پرسش‌های شما به یادگیری ما هم کمک می‌کند. با خواندن این مطلب به یاد کدام پادکست کارنکن افتادید؟

اگر این مقاله تجربه یا داستانی مشابه را به ذهنتان آورده که شاید به‌نام بوت استرپینگ نمی‌شناختید، می‌توانید با اشتراک آن‌ در بخش دیدگاه‌ها در یادگیری دیگران سهیم باشید.