این روزها فعالیت‌های متنوعی در راستای آگاه‌سازی جامعه از حقوق و شرایط زنان صورت می‌گیرد. اما شاید کمتر فعالیتی صرفاً بر مشاغل زنان روستایی تمرکز داشته باشد. این امر اهمیت بسیاری دارد؛ چرا که در صورت عدم توجه، ممکن است در آینده، تاثیر خود را در سایر زمینه‌ها هم نشان دهد. در این مقاله با ما همراه شوید تا موضوع اشتغال زنان روستایی و عشایری ایران را از دید چالش‌ها و راهکارهای ممکن با هم بررسی کنیم. تعدادی از فعالیت‌های موثر را مرور و از تاثیر این امر در توسعه پایدار بگوییم. شاید پس از مطالعه نکات کلیدی این مقاله جامع، شما هم راهکار جالب و جدیدی داشته باشید.
آنچه که در ادامه می‌خوانید و می‌بینید:
- سفر به پشت پرده زندگی روستایی و عشایری
- اشتغال زنان روستایی و عشایر
- پیامدهای عدم توجه به اشتغال‌زایی زنان روستایی
- آموزش، از مهم‌ترین ارکان توسعه پایدار
- لزوم برنامه‌ریزی دقیق برای ارائه و پیشبرد راهکارها
- راهکارهای توانمندسازی زنان روستایی و عشایر
- چرا از درآمدهای ارزی صنایع دستی استفاده نمی‌کنیم؟
- قدم به قدم تا توسعه پایدار!
- سخن آخر
سفر به پشت پرده زندگی روستایی و عشایری
همه‌ی ما با شنیدن نام روستا، کلبه‌های چوبی جنگلی یا ساختمان‌های کاهگلی دلربا را تصور می‌کنیم. سرزمین‌های سحرانگیزی که به دور از هیاهوی شهرهای خاکستری، هنوز هم به همان شکل قدیمی به حیات خود ادامه می‌دهند؛ ما هم هر از چندگاهی برای فرار از روزمرگی و بی‌رنگی شهرها به آن‌ها پناه می‌بریم. روستاها و مناطق بکر، گنجینه‌هایی هستند که احساس می‌کنیم همیشه به همین صورت باقی می‌مانند.
یک رهگذر عادی یا گردشگری دغدغه‌مند؟!
تا به حال پیش آمده که پس از سفر به یک روستا، به این فکر کنید که چالش‌های مردمانش چیست؟ با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند؟ آیا از ما به عنوان یک گردشگر شهرنشین، کاری در جهت توسعه‌ی روستا برمی‌آید؟ حقیقت این است که در صورت حل نشدن چالش‌ها و مشکلات مردم روستانشین، به تدریج چیزی از روستاها باقی نمی‌ماند. مهاجرت به شهرها بیش از پیش صورت می‌گیرد و بخش مهمی از میراث غنی فرهنگی خود را از دست می‌دهیم.
توسعه پایدار
روستاییان و عشایر ایران حدود یک سوم جمعیت را تشکیل می‌دهند. این جمعیت، به عنوان نیروی انسانی نقش بسیار مهمی را در توسعه پایدار ایفا می‌کند. در بررسی چگونگی توسعه پایدار، عوامل بسیاری را باید در نظر گرفت. این عوامل عبارت هستند از:
- شرایط بهداشتی و درمانی
- شرایط آموزشی و تحصیلی
- مسکن
- اشتغال
- درآمد
- از بین رفتن فقر و اختلاف طبقاتی
- …
ما در مقاله اشتغال زنان روستایی به یکی از مهم‌ترین چالش روستاها می‌پردازیم. چالش اشتغال‌زایی برای زنان روستایی و عشایری ایران که با وجود اهمیت زیاد، به آن توجه کافی نمی‌شود.
اشتغال زنان روستایی و عشایر
وظایف و مسئولیتهای یک زن روستایی و عشایری در ایران
زنان روستایی و عشایر از گذشته‌های دور تا به امروز، مسئولیتهای بسیاری بر عهده داشته‌اند:
- بخش های مختلف کشاورزی مانند کاشت، داشت و برداشت ( حدود ۶۰ درصد کل فعالیت کشاورزی روستایی)
- امور مربوط به دامپروری نظیر: به چرا بردن گله، دوشیدن شیر، تهیه فرآورده‌های لبنی و خوراکی ( حدود ۶۳ درصد کل فعالیت دامپروری روستایی)
- پشم چینی دام، نخ ریسی از پشم و تهیه انواع لباس
- دباغی پوست و تهیه مشک
- پرورش کرم ابریشم و تهیه پارچه ابریشمی
- بافتن فرش، گلیم، جاجیم و …
- فروش محصولات بومی در بازارهای محلی
علاوه بر موارد ذکر شده، باید دیگر فعالیت‌های روزانه را نیز در نظر گرفت:
- تربیت و رسیدگی به امور آموزشی کودکان
- رسیدگی به کارهای خانه مانند پخت و پز
- نظافت
- تهیه آب آشامیدنی یا غیر آشامیدنی از چشمه ها یا چا‌ه‌ها
- تهیه سوخت لازم
بی‌مهری به زنان روستایی و عشایر در عرصه اشتغال
به طور کلی می‌توان گفت آن‌ها تقریباً در تمامی بخش‌های اقتصادی روستا فعالیت دارند. با این حال شاید برایتان جالب باشد که بدانید حدود ۴۵ درصد از این زنان، حقوق خود را به شخصه دریافت نمی‌کنند! و حتی ۶۳ درصد از آن‌ها اجازه خرج کردن به طور مستقل را ندارند!
این آمار تکان‌دهنده نشان می‌دهد که جایگاه زنان روستایی در حوزه اقتصادی تا چه میزان سست و متزلزل است؛ گویی وظایف آن‌ها جز فعالیت‌های اقتصادی محسوب نمی‌شود. هم‌چنین متاسفانه فعالیت‌های بی‌شمار زنان روستایی و عشایر، منجر به تولید درآمد مستقل برای آن‌ها نمی‌شود.
انگیزه کارکردن از چه عواملی تاثیر می‌پذیرد؟
سازمان فائو در آمار خود بیان می کند که حدود ۷۰ درصد از جمعیت فقیر جهان را زنان تشکیل می‌دهند؛ این آمار نشان می‌دهد که حتی در آمار فقر روستایی، زنان سهم بیشتری دارند. طبق تحقیقات اخیر، ۹۴ درصد از زنان روستایی، تنها به دلیل نیاز اقتصادی، تمایل به کارکردن دارند. شاید دلیل اصلی عدم تمایل زنان به کارکردن نیز همین باشد؛ آن‌ها ارزش واقعی کار خود را نمی‌بینند یا به عبارت دیگر کسی از کارهای آن‌ها قدردانی نمی‌کند.
پیامدهای عدم توجه به اشتغال‌زایی زنان روستایی
نداشتن درآمد مستقل سبب می‌شود، زنان روستایی و عشایر به مردان خود وابسته باشند. به همین دلیل آن‌ها قدرت تصمیم‌گیری، انتخاب و مشارکت در امور مختلف را از دست می‌دهند. در تعریف راهکارهای توسعه‌ی پایدار روستاها، توسعه نیروی انسانی از مهم‌ترین عوامل معرفی می‌شود. زنان روستایی، نیمی از نیروی انسانی فعال در زمینه اقتصادی روستاها به شمار می‌روند؛ بنابراین بررسی توسعه روستایی و چالش های اشتغال زنان یک امر اجتناب‌ناپذیر به شمار می‌رود.
آموزش، از مهم‌ترین ارکان توسعه پایدار
شاید اولین و مهم‌ترین قدم در راستای توسعه، آموزش مناسب و تلاش جهت تغییر نگرش زنان روستایی باشد. چرا که طبق تحقیقات، انگیزه کارکردن در زنان از عوامل مختلفی تاثیر می‌پذیرد؛ از جمله:
- شرایط محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر منطقه
- میزان تمول و هزینه خانوار
- تعداد اعضای خانوار
- نرخ بیکاری
- نوع محیط خانواده
- وضعیت تأهل
- میزان تحصیلات
- …
تاثیر شرایط محیطی بر اشتغال زنان روستایی؟!
برای مثال شاید جالب باشد که بدانید تعداد زنان شاغل در نواحی مرکزی و غربی ایران بسیار کمتر از نواحی شمالی است. حتما در ذهن همه ما، تصویر بازارهای محلی در شهرهای شمالی ایران با زنانی گره خورده که محصولات کشاورزی، دامپروری و صنایع دستی خود را به فروش می‌رسانند. یا زنان بسیاری که در شالیزارها مشغول به کار هستند. این امر به عواملی مانند هنجارهای اجتماعی، تعصب، عدم پشتیبانی خانواده یا اعتماد به نفس فرد بستگی دارد.
فرصت‌های آموزشی برابر، یک اصل مهم و حیاتی
زنان روستایی نسبت به مردان از فرصت‌های آموزشی کمتری برخوردار هستند و این امر سبب دور‌ماندن آن‌ها از بازار کار و فعالیت‌های اقتصادی می‌شود. ممکن است آن‌ها حتی تمایل به کار کردن هم داشته باشند، اما شرایط خانوادگی اجازه این کار را به آن‌ها ندهد. بنابراین می‌توان با آموزش‌های موثر و مفید، این اعتماد به نفس و خلاقیت را در زنان روستایی یا عشایر تقویت کرد؛ هم‌چنین می‌توانیم بستر مناسبی فراهم کنیم که هرگونه تعصب افراطی را از بین ببرد و سبب اعتمادسازی در خانواده‌ها شود.
زنان روستایی با در اختیار داشتن منابع آموزشی مفید، آگاهی و تجربه کافی برای ورود به بازار کار را به دست می‌آورند و فرصت‌های شغلی پیش روی آن‌ها قرار می‌گیرد. آن زمان است که زنان روستایی و عشایر، قدرت و درآمد مستقل خواهند داشت و از ظرفیت‌های وجودی خود استفاده می‌کنند. باید توجه داشت که رشد اقتصادی باید همراه رشد اجتماعی باشد، چرا که هر کدام بدون دیگری موفق عمل نمی‌کند.
لزوم برنامه‌ریزی دقیق برای ارائه و پیشبرد راهکارها
برنامه‌هایی با اهداف توسعه پایدار، نیازمند برنامه‌ریزی‌های متعدد و دقیق و همینطور ایجاد یک الگوی مشخص هستند. متخصصان این حوزه، ابتدا باید ظرفیت‌ها، استعدادها و فرصت‌های منطقه و زنان روستایی را بسنجند و سپس چالش‌ها و راهکارهای موجود را بررسی کنند؛ برای مثال زنان عشایر، گلیم‌های بسیار زیبایی می‌بافند که به دلیل طرح خاصشان مورد توجه خریداران داخلی و خارجی قرار دارد.
گلیم عشایری؛ یک بافت ساده یا هنری قصه‌گو؟!
زنان عشایر با الهام از طبیعتی که در آن مستقر هستند، احساسات و عواطفشان در طول بافت، بر گلیم طرح می‌اندازند. گاه حتی به دلیل تمام شدن یک رنگ و عدم دسترسی به آن، از رنگی مشابه و نزدیک استفاده می‌کنند؛ به طوری که بیننده متوجه آن می‌شود. تصور کنید گلیمی را در اختیار دارید که لحظه لحظه زندگی یک زن عشایری در کوهستان را به تصویر بکشد. گویی با این گلیم همسفر روزهای زندگی این زن می‌شویم.
با ایجاد بسترهای مناسب برای فروش این محصولات، زن عشایری به واسطه هنر و تجربه‌اش شاغل می‌شود. درآمد کسب می‌کند و علاوه بر آن به اقتصاد خانوار نیز کمک می‌کند. هم‌چنین از یک‌جانشینی یا مهاجرت آن‌ها به شهرها جلوگیری می‌شود. خوب است بدانید که حدود ۸۰ درصد از زنان روستایی و عشایر ایران تولید کننده فرش، گلیم، جاجیم و انواع سوزن‌دوزی‌های اصیل هستند. اما به چه اندازه از این ظرفیت عظیم و گران‌بها استفاده می‌شود؟
راهکارهای توانمندسازی زنان روستایی و عشایر
یکی از راهکارهای موجود جهت توانمندسازی بانوان روستایی و عشایر، ایجاد کسبوکارهای کوچک و محلی برای آن‌هاست؛ و البته که ایجاد طرح‌‌های کار‌آفرینی جز با کمک مسئولان مربوطه میسر نمی‌شود. آن‌ها می توانند با اعطا‌کردن تسهیلاتی مانند وام اشتغال زنان روستایی، به ایجاد شغل و درآمدزایی آن‌ها کمک کنند.
صنایع دستی، برگ برنده زنان روستایی وعشایر
صنایع‌دستی یکی از زمینه‌های بسیار مناسب جهت اشتغال زنان روستایی و عشایر ایران است. آن‌ها هنر و مهارت اجدادی خود را از مادرها و مادربزرگ‌هایشان آموخته‌اند. به همین دلیل می‌توانند نمونه‌های اصیل آن را با کیفیت بالا تولید کنند. خوشبختانه ایران عزیزمان سرزمینی است که در هر گوشه از خاک آن هنر و فرهنگی جا خوش کرده است. با برنامه‌ریزی مناسب و فراهم‌کردن بسترهای لازم، می‌توان به ایجاد اشتغال و معیشت زنان روستایی کمک کرد. این امر در نهایت سبب بهبود اقتصاد کشور و روستاها نیز می‌شود.
این امر از یک جهت دیگر نیز می‌تواند بسیار کمک‌‌کننده باشد؛ چرا که کشاورزی یک شغل فصلی محسوب می‌شود؛ بسته به نوع محصول تولیدی، ممکن است درآمد خانوار در فصلی مشخص کاهش یابد. بنابراین معیشت مکمل زنان روستایی مانند تولید صنایع‌دستی، می‌تواند کمک بسیار بزرگی به خانواده محسوب شود.
چرا از درآمدهای ارزی صنایع‌دستی استفاده نمی‌کنیم؟
چگونه نودل چینی، یک مکزیکی را به پکن می‌کشاند؟!
امروزه کیمونو ژاپنی در بسیاری از فروشگاه‌های لوکس لندن یا نیویورک فروخته می‌شود. ادویه‌های هندی چاشنی بسیاری از غذاها در سراسر دنیا شدهاند. نودل چینی تبدیل به پرطرفدارترین فست‌فود یا غذای خانگی شده است. ماتریوشکای روسی بر سر میز بسیاری از افرادی در دنیا نشسته که به فلسفه‌ی وجودی آن اعتقاد دارند.
این روزها همه کشورها به اهمیت معرفی مناسب محصول فرهنگی خودشان به دنیا، پی برده‌اند. این محصولات نه تنها می‌توانند یک نماد ملی را جهانی کنند، بلکه دعوت‌نامه‌ای نیز برای گردشگران خارجی ارسال می‌کنند. این یک دعوت غیر‌مستقیم به بازدید از کشورشان است. پس از مدتی افراد در جستجوی مکان مناسب برای گذراندن تعطیلات، به یاد فرهنگ آن کشورها می‌افتند. چرا حالا که می‌توانم، آن کشور، مردم و فرهنگش از نزدیک نبینم؟!
ارتباط میان یک گردشگر با اشتغال زنان روستایی و عشایری ایران
حالا گردشگر خارجی ما وارد کشور مقصد می‌شود. درآمد ارزی وارد کشور می‌کند و به بخش‌های مختلف اقتصادی سود می‌رساند. و جالب است که در نهایت برای بازگشت، باز هم صنایع‌دستی را به عنوان یادگار و سوغات خریداری می‌کند! این چرخه ادامه پیدا می‌کند و هم روستاییان نفع می‌برند و هم اقتصاد کشور رشد می‌کند.
آب در کوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم!
امروزه دغدغه اصلی فعالان عرصه گردشگری و میراث فرهنگی نیز همین است. چرا ما از ظرفیت‌های بی‌شمار نهفته در فرهنگ، هنر و میراث فرهنگی ملموس و ناملموس ایران بسیار کم استفاده می‌کنیم؟ طبق تحقیقات محلی، زنان روستایی بزرگترین موانع توسعه صنایع‌دستی در روستاها را این چنین خلاصه می‌کنند:
- عدم حمایت دولت
- نبود زیر‌ساخت‌های اقتصادی لازم برای فروش محصولات
- کوتاه‌‌مدت بودن درآمد حاصل از فروش صنایع‌دستی
- کمبود منابع آموزشی برای زنان روستایی و عشایری
- در دسترس نبودن مواد اولیه در تمام فصول
قدم به قدم تا توسعه پایدار!
با این حال فعالیت‌هایی نیز در راستای بهبود اشتغال زنان روستایی و عشایری ایران صورت گرفته است. دفتر توسعه فعالیت‌های کشاورزی زنان روستایی و عشایری، از سال ۱۳۷۹ به زنان روستایی تسهیلاتی می‌دهد. امکاناتی نظیر صندوق اشتغال زنان روستایی برای کمک به اشتغال‌زایی و کسب درآمد آن‌ها. هدف این سازمان، دسترسی آسان زنان به منابع مالی، جهت ایجاد و گسترش مشاغل خانگی در بخش کشاورزی می‌باشد. اما فعالیت‌هایی نظیر این بسیار محدود است و پاسخگو نیاز جمعیت زیاد روستاییان نیست. لازم است که برنامه‌هایی جامع در زمینه آموزش، بازاریابی و اختصاص تسهیلات مالی صورت بگیرد.
نقش سازمان‌های مردم نهاد در توسعه اشتغال‌زایی زنان روستایی
از راهکارهای بسیار موثر، می‌توان به ایجاد تشکل‌های تخصصی صنایع دستی اشاره کرد. جالب است بدانید که در سال‌های اخیر تعداد زیادی سازمان‌های مردم نهاد تشکیل شدهاند. هدف آن‌ها حفظ میراث فرهنگی، کمک به احیا هنرهای بومی و معیشت مکمل زنان روستایی و عشایر است. برای مثال گروهی به سرپرستی بانو افسانه احسانی، سال‌ها به دنبال شناسایی و احیا عروسک‌های بومی مناطق ایران بودند.
آن‌ها پس از ارتباط گرفتن با مردم بومی، توانستند زنان روستایی را به ساخت مجدد عروسک‌ها تشویق کنند. زنان روستایی، اسرار با‌ارزش هنر مادرانشان را از گنجه‌ها بیرون کشیدند. هنر ساخت آن‌ها را مجدداً به خاطر آوردند و عروسک‌های بومی دوباره متولد شدند.
جایی که عروسک‌ها به کمک می‌آیند!
اکنون بسیاری از عروسک‌ها از سراسر ایران به تهران سفر می‌کنند تا رهسپار خانه‌های جدید خود بشوند. جامعه شهرنشین که مدت زمان زیادی از اشیا با اصالت و قصه‌گو دور بوده، این عروسک‌ها را خریداری می‌کند. به کودکان خود هدیه و به آن‌ها ارزش و هویت فراموش‌شده خود را یادآوری می‌کند. چرخه احیا و خرید یک هنر بومی بسیار ارزشمند است:
- هزینه خرید عروسک‌ها به جامعه محلی و زنان روستایی بازمی‌گردد.
- عزت و اعتماد‌به‌نفس زنان بالا می‌رود.
- درآمد و رفاه خانوار افزایش می‌یابد.
- فشار مالی بر سرپرست خانوار کاهش پیدا می‌کند.
- امنیت اقتصادي ایجاد می‌شود.
- مهاجرت روستانشین‌ها و عشایر به کلان شهرها محدود می‌شود.
بنابراین می‌بینیم که چگونه اشتغال زنان روستایی و عشایری ایران، اقتصاد خانوار را بهبود می‌بخشد. با کلیک بر قسمت زیر، می‌توانید قسمتی از این تلاش‌ها را به تماشا بنشینید:
بقچه ایرانی از راه می‌رسد!
اما اگر بخواهیم از پروژه‌های موفق دیگر نام ببریم، می‌توانیم به پروژه «بقچه ایرانی» اشاره کنیم. این پروژه هم توسط بانو افسانه احسانی و گروهشان ایجاد شد. این گروه برای شما یک بقچه‌ی زیبای ایرانی را می‌فرستند. هر بقچه مربوط به یک استان، شهر و یا روستا می‌باشد. در هر بقچه ایرانی، اشیا گران‌بهایی جا خوش کرده‌اند:
- انواع زیورآلات دست‌ساز و نمادین
- عروسک‌های بومی از نقاط مختلف ایران
- دست‌بافته‌هایی مانند جاجیم
- لباس اقوام ایران زمین، برای مثال روسری یا چارقد باستانی به نام «گلونی»
- بسیاری محصولات خاص و جذاب دیگر از سراسر ایران
چقدر این ارتباط مستقیم میان جامعه شهری و روستایی زیباست! و چقدر نقش ما در حفظ میراث عزیزمان با‌اهمیت و پر‌رنگ است!
نمونه‌ای از اشتیاق گردشگران خارجی برای خرید صنایع دستی ایران و عروسک‌های بومی را ببینید:
در ماه‌های گذشته تعداد زیادی کسب و کار کوچک ایجاد شدهاند که فقط محصولات بومی و روستایی می‌فروشند. از فروش محصولات لذیذ و خوراکی شمال کشور گرفته تا صنایع‌دستی و سوزن‌دوزی‌های اصیل سیستان و بلوچستان. از پته‌دوزی‌های کرمان گرفته تا برقع‌های رازآلود جنوبی. با خرید از این کسب‌و‌کارها هم به فروشندگان کمک می‌شود و هم به جامعه روستایی. امروزه فعالیت در فضای مجازی بسیار زیاد است و معرفی کسبوکارهای کوچک بسیار سریع‌تر از گذشته صورت می‌گیرد. بنابراین شاید بهترین و کارآمدترین روش برای حمایت از اشتغال زنان روستایی و عشایری ایران به شمار رود.
سخن آخر
راهکارهای توانمندسازی زنان روستایی در عرصه اشتغال را می‌توانیم در موارد زیر خلاصه و مرور کنیم:
- آموزش و آگاهی زنان روستایی و عشایر در زمینه‌های متنوع
- آگاهی‌بخشی و بسترسازی جامعه روستایی جهت پذیرش فعالیت و اشتغال بانوان
- ایجاد صندوق اشتغال زنان روستایی و اعطای تسهیلات مالی جهت کار‌آفرینی
- کمک به تبلیغات، بازاریابی و فروش محصولات روستایی در کلان‌شهرها
- تشکیل تشکل‌های تخصصی و سازمان‌های مردم‌نهاد مربوط به امور صنایع‌دستی و حمایت از آن‌ها
- کمک به تامین مواد اولیه جهت تولید محصولات روستایی
- پیشنهاد به کارآفرینان جامعه شهری برای ایجاد کسب‌و‌کاری با محوریت فروش محصولات و دست‌آفریده‌های روستایی و عشایری
- فعالیت در فضای مجازی، سایت‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها، جهت آشنایی قشر جوان با محصولات زیبا، متنوع و اصیل روستایی
نقش ما در چرخه اشتغال زنان روستایی و عشایر ایران
همان‌طور که دیدید، نقش اشتغال زنان در توسعه روستایی پر‌رنگ‌تر از آن بود که در ابتدا تصور می‌کردیم. زنان، این کوه‌های استوار سرزمینمان، در هر جایی که باشند، نور و برکت به همراه دارند. پس چه بهتر که قدر ارزش‌های وجودی آن‌ها را بدانیم و به درخشیدن هر چه بیشتر آن‌ها کمک کنیم.
هر کدام از ما، به سهم خودمان می‌توانیم اثری مثبت داشته باشیم. از این به بعد که به سفر می‌روید، حتما از صنایع دستی یا سوغات آن منطقه خریداری کنید. اگر قصد هدیه دادن دارید، به دنبال محصولات روستایی باشید. اگر قصد راه‌اندازی کسب‌و‌کاری دارید، فروش محصولات بومی یا روستایی را نیز در نظر داشته باشید. اگر فروشنده هستید، می‌توانید در فروشگاه خود، جایی را به دست‌آفریده‌های زنان روستایی اختصاص دهید. اگر دوست‌دار هنر و فرهنگ این مرز و بوم هستید، می‌توانید به احیا هنرهای فراموش‌شده بومی کمک کنید. می‌بینید؟! هر کدام از ما می‌توانیم اثربخش باشیم! به امید روزی که از موفقیت‌های بزرگ در این زمینه بنویسیم و بخوانیم.
اگر برایتان جالب است که درباره اهمیت نقش زنان روستایی در توسعه پایدار بدانید، در قسمت پایین کلیک کنید:
امیدوارم این مطالب مربوط به مشاغل زنان روستایی برای شما مفید بوده باشد.
شما چه مشاغل دیگر روستایی مناسب برای زنان می‌شناسید؟
آیا خودتان تجربۀ مشاغل روستایی را داشته‌اید؟
اطرافیانتان چطور؟
برای ما از نظرات خود بگویید.
مطالب مرتبط
- لیست مشاغل خانگی پردرآمد
- لیست مشاغل خانگی پردرآمد برای خانمها
- خانمها بخوانند! (مشاغل پردرآمد برای خانمها)
- شغل پردرآمد با سرمایه کم برای خانمها
- ایده های جدید برای کار در منزل
- کار هنری در منزل با درامد بالا
- شغل های پر درامد برای نوجوانان – حسابی درآمد داشته باش 🙂
به نظرم خیلی متن متفاوت و زیبایی بود.
ممنون
سلام. سپاس از زمانی که به خواندن این مطلب اختصاص دادید. سبز و سلامت باشید.
دغدغه خوبی مطرح شده، موفق باشید.
سلام. سپاس از نگاه شما. موفق و برقرار باشید.