زیبایی فرش ایرانی در وهله اول مدیون طراحان فرشی است که سرانگشتان هنرمندشان، نقوش خیال انگیزی از طبیعت را خلق می کنند. آیا تا به حال به رشته طراحی فرش و ذوق و هنر طراحان فرش توجه کرده‌اید؟
چه قدر به طرح و نقش فرش‌های محل زندگی و یا محل کار خود فکر کرده‌اید؟ طرح‌هایی که گاهی می‌شود ساعت‌ها به آنها خیره شد. نقوشی که برگرفته از سبک زندگی بافندگان و طراحان فرش در هر خطه از ایران زمین است.
در این مطلب کوشیده‌ایم شما را بیشتر با رشته طراحی فرش آشنا کنیم. بدین منظور سعی کردیم همه اطلاعات مرتبط با این هنر و حرفه اصیل ایرانی را در اختیار شما قرار دهیم.
فهرست مطالب معرفی رشته طراحی فرش از کلاس‌های درس رشته فرش و گرایش‌های آن تا استودیوهای طراحی فرش، از علم تا عمل و از هنر تا صنعت به شرح ذیل است:
1- مقدمه‌ای بر هنرصنعت فرش
فرش يكي از هنرهای برتر صناعی ایرانیان به‌شمار مـی‌رود كـه عـلاوه بـر ارزش هنری، جنبه‌های کاربردی فراوانی دارد. از آنجائی که فرایند تولید فرش بر دو اصل هنر و فـن استوار است، این حرفه هنرصنعت فرش نیز ناميده می‌شود.
نورالدین زرین‌کلک هنرمند شهیر ایرانی درباره هنر و جادوی فرش می‌گوید:
گفته‌اند، که قالی جادو آدم را به سیاحت جهان می‌برد؛ اما بهتر این است که بگوییم این جادوی قالی است که آدم را به سیاحتی تمام نشدنی در خود می‌برد.
از دیرباز بخش قابل توجهی از مردم ایران در بخش‌های مختلف صنعت فرش مشغول فعالیت بوده‌اند. این صنعت علاوه بر تأمین نیاز داخلی، بخش قابل توجهی از بازارهای بین‌المللی را به خود اختصاص داده‌است.
بر اساس آمار ارائه شده در سایت گروه رشته فرش دانشگاه کاشان، در حدود یک و نیم میلیون نفر درحرفه فرش‌بافی اشتغال دارند. همچنین میزان تولید فرش دستباف در کشور در حدود 6 میلیون متر مربع تخمین زده می‌شود.
مستند تلویزیونی کهن‌پیشه‌ها با موضوع فرش
برای آشنایی بیشتر با حرفه و رشته فرش از طراحی فرش تا نقشه کشی، از رنگرزی تا بافندگی و از تولید تا فروش، با مستند تلویزیونی کهن پیشه‌ها همراه می شویم.
با تماشای این مستند، ضمن آشنایی بیشتر با تاریخچه فرش، با مراحل تولید و فضای کسب و کار آن بیشتر آشنا خواهید شد.
2- آشنایی با طرح و نقشه‌ی فرش ایرانی
یکی از عوامل بسیار مهم و تاثیرگذار در صنعت فرش، طراحی فرش است که اثر مستقیمی بر ارزش و فروش فرش دارد.
برخی کارشناسان بر این باور هستند که عامل اصلی فروش فرش، فقط و فقط طرح و نقشه خوب و جذاب فرش است. این کارشناسان عواملی چون کیفیت بافت، مواداولیه مورد استفاده و سایر بخش‌های تولید فرش را در مراحل بعدی اهمیت قرار می‌دهند.
زیبایی چشم‌نواز و نقش بی‌بدلیل فرش‌های ایرانی به گونه‌ای است که همواره تجلی‌گر بخشی از فرهنگ و هنر ساکنان مناطق مختلف این سرزمین است.
در گذشته هر طرح فرشی مختص یک منطقه خاص بوده است. امروزه طراحی فرش در مناطق مختلف، بر اساس نیاز و تقاضای بازار و سلایق مشتریان و صادرکنندگان انجام می‌گیرد.
انواع طرح فرش ایرانی
طرح‌های فرش ایرانی را با توجه به نوع نقشه‌کشی آنها می‌توان به سه صورت ذیل تقسیم‌بندی کرد:
- طرح‌های سراسری که در آنها قرینه رخ نداده پس کل طرح باید کشیده شود. معمولاً این طرح‌ها، طرح‌هایی جهت‌دار هستند یعنی از یک طرف معنی دارند.
در این تصویر یک نمونه طرح فرش سراسری را مشاهده می‌فرمایید.
- طرح‌های یک دوم که دارای یک خط تقارن عمودی هستند و بافنده به وسیله یک دوم طرح، طرح کامل را می‌بافد.
- طرح‌های یک چهارم که بافنده توسط یک چهارم طرح کل طرح را می‌بافد. این طرح‌ها دارای دو خط تقارن هستند.
در یک دسته‌بندی دیگر که توسط شرکت سهامی فرش ایران ارائه شده است، طرح فرش ایرانی به 19 گروه اصلی و تعداد زیادی گروه‌های فرعی تقسیم می‌شود.
برخی از این گروه‌ها عبارتند از: طرح فرش آثار باستانی و ابنیه اسلامی، شاه عباسی، اسلیمی، افشان، بته‌ای، شکارگاهی و سایر عناوین
3- طراحی فرش چیست؟ طراح فرش چه کاری انجام می‌دهد؟
طراحی فرش، نگارگری و نقاشی در چهارچوب اصول و قواعد فنی بافت و توليد فرش است. به عبارت دیگر طراح فرش یک طرح خاص ویژه فرش را در قالب یکی از موضوعات شناخته شده و یا به صورت ابتکاری ترسیم می‌کند.
مرحله طراحی فرش اولین و ابتدایی‌ترین مرحله کار تولید فرش است. این مرحله ممکن است، فقط ارائه یک طرح و موضوع برای بافت فرش باشد. این طرح بعداً توسط شخصی به نام نقشه‌کش بر اساس اصول و معیارهای نقشه‌کشی فرش تبدیل به نقشه فرش می‌شود. قالیباف نیز از روی آن طرح و نقش شروع به بافتن فرش می‌کند.
برای طراحان فرش، گره گره هر فرش خاطره‌ای شیرین و به یاد ماندنی از ذوق و هنر‌شان خواهد بود. برای یک طراح فرش، شاید هیچ چیزی لذت‌بخش‌تر و زیبا‌تر از تماشای تلاش و هنرش در قالب یک فرش چشم‌نواز نباشد.
همان طوری که اشاره گردید، طراحی فرش نیازمند رعایت اصول و قواعد فنی بافت است؛ لذا طراح و نقشه‌کش فرش باید مواردی مانند تعداد چله‌های موجود در عرض و البته طول و عرض فرش را در نظر داشته باشد.
تعریف طراح فرش
در کتاب طراحی فرش هنرستان‌های وزارت آموزش و پرورش، مهارت طراحی فرش به صورت ذیل تعریف شده است:
طراح فرش کسی است که بتواند رجشمار نقشه را محاسبه، کاغذ نقشه را آماده، طرح را بر روی کاغذ نقشه منتقل و گل‌های موسوم به نقطه‌شمار را نقطه کند. ضمن شناخت طرح‌های قالی ایران نیز بتواند از عهده‌ی طراحی نقشه‌های سراسری (افشان شاه عباسی)، یک چهارم (لچک ترنج شاه عباسی)، واگیره‌ای (محرمات) و یک دوم (محرابی) با انجام محاسبات آن برآید.
امروزه طراحی فرش و نقشه‌کشی آن به دو روش دستی (سنتی) و کامپیوتری انجام می‌شود.
طراحی فرش به روش دستی (سنتی)
در طراحی فرش به روش دستی، طراح به صورت ذهنی و یا با استفاده از الگو طرح خود را بر روی کاغذ شطرنجی ترسیم می‌کند. کاغذ شطرنجی، کاغذی جدول‌بندی شده است که هر مربع آن به ده خانه طولی و ده خانه عرضی تقسیم می‌شود. در واقع هر مربع کوچک کاغذ شطرنجی علامت یک گره است.
مراحل کلی طراحی فرش به روش دستی به صورت ذیل است:
- مدادی کردن نقشه خطوط کلی بر روی کاغذ شطرنجی شده
- رسم کردن و تصویرکشی خط‌هایی که در مدادزنی مشخص شده
- رنگ‌آمیزی نگار‌ها و نقش‌هایی که در طراحی مشخص شده
- نقطه‌چینی کناره‌ها و حدود نگار طراحی شده بر روی کاغذ
طراحی فرش با استفاده از کامپیوتر (طراحی کامپیوتری فرش)
با توسعه تکنولوژی و استفاده روزافزون از کامپیوتر در بخش‌های مختلف جامعه، از اوایل دهه هفتاد شمسی استفاده از کامپیوتر برای طراحی و نقشه‌کشی فرش مورد توجه قرار گرفت.
امروزه بسیاری از طراحان از نرم‌افزارهایی گرافیکی همچون «فتوشاپ» و یا نرمافزارهای تخصصی طراحی فرش همچون «بوریا» برای طراحی و نقشه‌کشی فرش استفاده می‌کنند.
مراحل کلی طراحی و نقشه‌کشی فرش به روش کامپیوتری به صورت ذیل است:
- طراحی: در این مرحله طرح اولیه با دست طراحی شده و بوسیله اسکن وارد نرم‌افزار می‌شود و یا طرح از آرشیو نرم‌افزار انتخاب شده و به عبارتی از طرح‌های موجود استفاده می‌شود.
- ویرایش یا ادیت: در این مرحله طرح وارد نرم‌افزار شده و روی صفحه شطرنجی منطبق می‌شود. در این مرحله بی‌نظمی‌ها و نواقص موجود در بخش‌های مختلف طرح با استفاده از ابزارهای موجود در نرم‌افزار ویرایش می‌شود.
- رنگ‌گذاری: در این مرحله با استفاده از ابزارهای رنگ‌آمیزی نرم افزار، طرح فرش رنگ‌آمیزی می‌گردد.
- چاپ یا پرینت: در این مرحله بر اساس نیاز و کاربرد، نقشه‌های طراحی شده در اندازه‌های مختلف با هدف استفاده در فرایند بافت، تبلیغات و تهیه بروشور چاپ می‌شوند.
مستند ایران
می گویند در گوشه ذهن هر ایرانی طرح یک فرش نقش بسته است. اما طرح‌های زیبای این فرش‌ها چگونه رسم می‌شوند و این هنر دیرینه ایرانی در دنیای مدرن امروز چگونه به حیات خود ادامه می‌دهد؟
با دیدن کلیپ ذیل، همراه برنامه ایران در شبکه مستند شوید تا با هنر طراحی فرش ایرانی بیشتر و بیشتر آشنا شوید.
4- آشنایی با رشته طراحی فرش
تا اینجا سعی کردیم شما را با هنرصنعت فرش و طرح و نقش فرش ایرانی آشنا کنیم. پس از آشنایی با انواع طرح فرش ایرانی و حرفه طراحی فرش، اکنون زمان مناسبی است که بیشتر و بیشتر با رشته کارشناسی فرش و به ویژه رشته طراحی فرش آشنا شوید.
رشته فرش (کارشناسی فرش) و گرایش‌های آن
دوره کارشناسی فرش یکی از دوره‌های آموزش عالی است. هدف این دوره تربیت افراد و کارشناسان متخصص و آشنا به مبانی علمی و نظری فرش است.
دانشجویان رشته فرش در دوره کارشناسی، مهارت‌های مربوط به مراحل مختف تولید فرش همچون طراحی فرش، رنگ‌آمیزی، شناخت مواد اولیه، ابزار، و انواع بافت را کسب می‌نمایند.
انتظار می‌رود فارغ‌التحصیلان رشته فرش بتوانند به احیا و نوزایی هنر فرش کمک کنند. همچنین کارشناسان فرش بر اساس شناخت بازار جهانی، با کنترل کیفی فرش هنگام بافت و رفع عیوب آن در بهینه‌سازی صادرات فرش موثر خواهند بود.
در سال‌های گذشته رشته کارشناسی فرش دارای پنج گرایش طراحی، مرمت و تکمیل، رنگرزی، بافت و سایر زیر انداز‌ها بود. اما بر اساس سرفصل‌های مصوب سال 1392 وزارت علوم که از سال 1396 در دانشگاه‌ها اجرا می‌شود، در حال حاضر رشته کارشناسی فرش دارای دو گرایش ذیل می‌باشد:
- طراحی فرش
- بافت و مرمت فرش
رشته طراحی فرش چیست؟
همان‌طور که در بخش قبلی اشاره کردیم رشته طراحی فرش یکی از گرایش‌های رشته فرش است. هدف اصلی رشته طراحی فرش آموزش تخصصی مهارت‌های نظری و عملی طراحی فرش به دانشجویان تعریف گردیده است.
اگر مطالب مربوط به طراحی فرش در ابتدای این مطلب را به طور کامل مطالعه نکرده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم؛ بخش طراحی فرش چیست؟ طراح فرش چه کاری انجام می دهد؟ را مجدداً مطالعه فرمایید.
رشته طراحی فرش در کدام دانشگاه‌ها وجود دارد؟ از چه روش‌‌هایی می‌توان وارد رشته طراحی فرش شد؟
بر اساس اطلاعات موجود در دفترچه انتخاب رشته آزمون سراسری دانشگاه‌های سال 1401، دانشگاه‌های هنر اسلامی تبریز، کاشان، هنر اصفهان، هنر تهران، سمنان، سیستان و بلوچستان، شیراز، هنر شیراز، شهید باهنر کرمان ،اراک، بیرجند، حضرت معصومه(قم)، کردستان در رشته فرش و در مقطع کارشناسی و از طریق آزمون گروه آزمایشی هنر (کنکور هنر) و برخی از آنها بدون آزمون (بر اساس سوابق تحصیلی)، دانشجو می‌پذیرند.
همچنین بر اساس اطلاعات موجود در دفترچه انتخاب رشته بدون آزمون دانشگاه‌آزاد در سال 1401، دانشگاه آزاد در واحدهای کاشان، تهران، بیرجند و اراک در رشته فرش، بدون آزمون (بر اساس سوابق تحصیلی) دانشجو می‌پذیرد.
لازم به ذکر است، تعدادی از واحدهای دانشگاه پیام نور همچون تهران، تبریز، اصفهان و … نیز در رشته فرش و بدون آزمون (بر اساس سوابق تحصیلی) دانشجو می‌پذیرند.
علاقهمندان به انتخاب رشته طراحی فرش توجه فرمایند که در دفترچه انتخاب رشته به گرایش ارائه شده در دانشگاه‌ها اشاره‌ای نشده و از عنوان رشته فرش استفاده شده است. اما مطالعه سایت دانشگاه‌ها نشان می‌دهد که در اکثر دانشگاه‌ها گرایش طراحی فرش وجود دارد. با این وجود به متقاضیان رشته طراحی فرش توصیه می‌گردد که حتماً از وجود گرایش طراحی در دانشگاه مورد نظر اطمینان حاصل نمایند.
دروس رشته طراحی فرش
بر اساس آخرین تغییرات دروس و سرفصل‌های رشته طراحی فرش، برای دانشجویان این رشته در مقطع کارشناسی دروس پایه، اصلی، تخصصی و اختیاری به شرح ذیل ارائه خواهد شد:
دروس پایه رشته طراحی فرش
در رشته طراحی فرش دروس پایه که در مجموع 24 واحد نظری، عملی و کارگاهی می باشد به شرح ذیل است:
- آشنایی با هنرهای سنتی ایران
- آشنایی با بافته‌های سنتی ایران
- هندسه نقوش در هنرهای سنتی ایران
- آشنایی با هنر در تاریخ (1 و 2)
- هنر و تمدن اسلامی (1و2)
- مبانی هنرهای تجسمی (1و2)
- طراحی پایه
- عکاسی
- کاربرد کامپیوتر در طراحی و بافت فرش
رشته طراحی فرش دروس اصلی
دروس اصلی که در مجموع 52 واحد نظری، عملی، کارگاهی و آزمایشگاهی می باشد به شرح ذیل است:
- سیر تحول نقش در هنر ایرانیان
- طراحی سنتی (1و2)
- طراحی فرش
- شناخت طرح و نقش فرش ایران
- شناخت نقوش فرش‌های مناطق مختلف ایران
- موزه‌داری در فرش
- سبک‌های بافت فرش در مناطق مختلف ایران
- شناخت طرح و نقش گلیم و بافت‌های سوزنی
- طراحی بافت گلیم و بافت‌های سوزنی
- بافت فرش (1و2)
- شیمی کاربردی فرش
- پژوهش در فرش
- علوم الیاف و آزمایشگاه
- رنگرزی شیمیایی
- رنگرزی سنتی
- حفاظت و مرمت فرش (1و2)
- رنگ و نقطه نقشه فرش
- تاریخ فرش ایران
- تاریخ فرش جهان
- کنترل کیفیت در فرش
رشته طراحی فرش دروس تخصصی
به دانشجویان رشته طراحی فرش دروس تخصصی که در مجموع شامل 24 واحد نظری، عملی و کارگاهی به شرح ذیل است ارائه می شود:
- طراحی فرش(2، 3 و 4)
- نگارگری در فرش(1و2)
- رنگ و نقطه نقشه فرش(2)
- تجزیه و تحلیل رنگ در فرش ایران
- زبان تخصصی
- کارآموزی
- پروژه نهایی
دروس اختیاری رشته طراحی فرش
دانشجویان مقطع کارشناسی رشته طراحی فرش، بایستی 16 واحد درسی به صورت اختیاری از میان دروس ذیل انتخاب نمایند:
- روانشناسی خلاقیت
- فرهنگ هنر و هویت ایرانی اسلامی
- حکمت هنر اسلامی
- مبانی و اصول کارآفرینی
- مدیریت تولید فرش
- اقتصاد فرش
- شناخت بازارهای جهانی فرش
- ارزیابی و ارزش یابی فرش
برای اطلاعات بیشتر در مورد سرفصل‌های دروس رشته طراحی فرش می‌توانید فایل کامل سرفصل‌های مقطع کارشناسی رشته فرش را دانلود نموده و مطالعه نمایید.
رشته طراحی فرش در مقطع متوسطه شاخه فنی و حرفه‌ای و شاخه کار و دانش
در شاخه فنی و حرفه‌ای مقطع متوسطه در رشته صنایع دستی گرایش فرش وجود دارد. در این رشته در کنار سایر دروس مرتبط با رشته فرش، درس طراحی و نقشه‌کشی فرش نیز ارائه می‌شود. همچنین در شاخه کارودانش رشته طراحی و نقاشی فرش وجود دارد.
دانش‌آموزان علاقه‌مند به رشته فرش می‌توانند از کلاس دهم، در هنرستان مهارت‌های مرتبط با فرش را از سنین پایین آموزش ببینند. دانش‌آموزان رشته‌های فرش، می‌توانند پس از پایان دوره متوسطه تحصیلات مرتبط با طراحی فرش را در دانشگاه ادامه دهند.
برای آشنایی بیشتر با دروس مرتبط با دروس فرش در هنرستان‌ها، می‌توانید کتب درسی مربوطه را از سایت پایگاه کتاب‌های درسی وزرات آموزش و پرورش دانلود و مطالعه نمایید.
رشته فرش کارشناسی ارشد
علاقهمندان به تحصیلات تکمیلی در رشته فرش، می‌توانند از طریق شرکت در آزمون ورودی کارشناسی ارشد دانشگاه‌ها در رشته فرش در این رشته ادامه تحصیل دهند. گرایش‌های کارشناسی ارشد رشته فرش عبارتند از:
- پژوهش در فرش
- طراحی
- تولید
- مواد اولیه و رنگرزی
بر اساس اطلاعات موجود در دفترچه ثبت‌نام کارشناسی ارشد سال 1401، مواد آزمون کارشناسی ارشد رشته فرش به شرح ذیل است:
- زبان عمومی و تخصصی
- تاریخ فرش ایران و جهان
- تولید فرش (مواد اولیه، بافت و رنگرزی)
- شناخت فرش (طراحی و نقش، اقتصاد و ارزیابی)
5- استعداد و توانمندی‌های لازم برای ورود به رشته طراحی فرش
همانند هر رشته دیگری، داشتن شناخت و علاقه اولیه به آن رشته شرط لازم و نه کافی برای انتخاب آن به منظور آموزش، تحصیل و اشتغال می‌باشد. در سایت کار نکن، یک مطلب کامل در مورد اهمیت علاقه در انتخاب رشته ارائه شده است. پیشنهاد می‌کنیم حتماً قبل از ادامه متن، مقاله مذکور را مطالعه کنید.
علاقه به طراحی فرش بدون آشنایی درست با ابعاد مختلف این رشته امکان‌پذیر نخواهد بود. برای آشنایی و علاقه‌مندی صحیح به رشته طراحی فرش بهتر است حتی‌الامکان برخی از کارهای ذیل را انجام دهید:
- مراجعه به دفاتر یا استودیوهای طراحی فرش و گفتگو با طراحان و فعالین این عرصه
- مراجعه به کارگاه‌های فرش دستباف و درک فضای واقعی تولید فرش سنتی
- مراجعه به بازار فرش، مخصوصاً فرش‌های سنتی و گفت‌وشنود با فعالین بازار
- مراجعه به دانشگاه و گفت‌وگو با اساتید و مخصوصا دانشجویان این رشته
- مشاهده فیلم‌ها و کلیپ‌های مربوط به حوزه فرش و طراحی فرش (به عنوان نمونه مستند کهن پیشه درباره هنر فرش، برنامه ایران با موضوع طرح فرش)
مصاحبه با فارغ‌التحصیل رشته طراحی فرش
ناهید شهیدی فارغ‌التحصیل رشته طراحی فرش از دانشگاه شیراز، معتقد است این رشته یک رشته هنری جذاب می‌باشد. شهیدی معتقد است کسانی که پایه و ذوق طراحی داشته باشند در این رشته موفق‌تر خواهند بود. با این وجود سایر افراد با تلاش و پشتکار می‌توانند مهارت‌های این رشته را کسب کنند.
شهیدی تأکید می‌کند که در این رشته دروس کارگاهی همچون بافت قالی صبر و حوصله خاصی می‌طلبد و انجام برخی امور همچون دفه‌زنی نیروی جسمی لازم دارد که انجام آنها ممکن است برای برخی دانشجویان سخت باشد. با این وجود رشته فرش و گرایش طراحی فرش، شیرین و جذاب است.
فیلم کامل مصاحبه با سرکار خانم شهیدی را می‌توانید در ادامه تماشا نمایید.
در انتهای این بخش لازم به یادآوری است که با پیشرفت فنّاوری و افزایش سطح رفاه، اهمیت شناختن استعداد بیش از گذشته نمایان شده است. اگر در مرحله انتخاب رشته تحصیلی و یا شغل آینده‌تان هستید، مطالعه مطلب جذاب “چه رشته‌ای باغ شکوفایی استعدادهای شماست؟” را پیشنهاد می‌کنیم.
6- ابزارهای لازم برای آموزش دروس عملی رشته طراحی فرش
دانشجویان رشته طراحی فرش در دروس پایه و تخصصی طراحی، متناسب با نوع درس و پروژه تعریف‌شده توسط استاد به ابزارهایی همچون آبرنگ، گواش، قلم مو، کاغد شطرنجی و … نیاز دارند. این لوازم، بایستی توسط دانشجو تهیه گردند.
اما در دروس کارگاهی همچون بافت و رنگرزی، اغلب امکانات مورد نیاز همچون دار قالی در دانشگاه موجود است.
با وجود اینکه متاسفانه در دانشگاه، آموزش‌های کافی در مورد طراحی فرش با استفاده از کامپیوتر به دانشجویان ارائه نمی‌شود، اما دانشجویان برای ورود به بازار کار نیازمند کسب مهارت در نرم افزارهای طراحی فرش نیز می‌باشند. لذا داشتن یک سیستم مناسب برای دانشجویان و هنرجویان رشته طراحی فرش اجتناب ناپذیر است.
7- نرمافزارهای رشته طراحی فرش
امروزه طراحی فرش را همچون بسیاری از کارها با کامپیوتر و نرمافزارهای طراحی فرش انجام می‌دهند. استفاده از نرم‌افزار در طراحی فرش علاوه بر سهولت کار و کاهش زمان و هزینه‌ها، امکان ایجاد تغییرات در مراحل مختف طراحی را نیز فراهم نموده است.
در این نرم‌افزارها می‌توان از بانک اطلاعاتی آماده همچون انواع گل، ترنج ، لچک و حاشیه فرش‌های ایرانی بهره برده و به طور مستقیم آنها را در نقشه فرش استفاده کرد. همچنین این نرم‌افزارها این امکان را می‌دهند که طراح بتواند به راحتی و سرعت بسیار بالا ابعاد و سایزبندی‌های مختلف را به هم تبدیل کند.
این قابلیت‌ها باعث می‌شود، که علاوه بر طراحی فرش‌های دست‌بافت، از نرمافزارهای کامپیوتری به طور گسترده‌ای در طراحی فرش‌های ماشینی نیز استفاده گردد.
به طور کلی برای طراحی فرش از نرمافزارهای عمومی گرافیک همچون فتوشاپ، ند گرافیک و … استفاده می‌شود. همچنین در سال‌های اخیر نرمافزارهای تخصصی ویژه طراحی فرش همچون بوریا، طوبی و قالین، توسط شرکت‌های ایرانی ارائه شده‌اند.
8- بازار کار رشته فرش چگونه است؟ درآمد رشته طراحی فرش چه مقدار است؟
با وجود تمامی مشکلات مربوط به تولید، فروش و صادرات انواع فرش در ایران، فرش یکی از مهمترین تولیدات صادرات غیرنفتی ایران می باشد. لذا پیدا کردن شغل مناسب برای فارغ‌التحصیلان رشته فرش در ایران به شرطی که از مهارت‌های مورد نیاز بازار کار رشته فرش برخوردار باشند، دور از انتظار نخواهد بود.
به طور کلی فارغ‌التحصیلان رشته‌های کاربردی همچون طراحی فرش می‌توانند به صورت استخدام در بخش‌های دولتی و یا خصوصی، کار به صورت فریلنسری و یا کارآفرینی مشغول فعالیت گردند.
استخدام طراح فرش در بخش‌های دولتی و خصوصی و به زبان ساده کار تمام وقت برای دیگران
فارغ‌التحصیلان رشته طراحی فرش با توجه به مهارت‌های خود می‌توانند نیازهای تخصصی سازمان‌های دولتی همچون ادارات مربوط به صنایع دستی و گردشگری، مرکز ملی فرش ایران، مراکز آموزشی و پژوهشی دولتی و نظایر آن را برآورده کرده و در این مراکز مشغول فعالیت شوند.
بازار کار رشته طراحی فرش در بخش خصوصی گسترده‌تر بوده و فارغ‌التحصیلان طراحی فرش می‌توانند در سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی همچون شرکت فرش آستان قدس رضوی، شرکت سهامی فرش ایران، شرکت‌های تولیدکننده فرش دست‌بافت، کارخانجات تولید فرش ماشینی، دفاتر و استودیوهای طراحی، شرکت‌های بازرگانی داخلی و بین‌المللی فرش و … مشغول فعالیت گردند.
درآمد فارغ‌التحصیل رشته طراحی فرش و یا کارشناس فرش وقتی در یک سازمان دولتی و یا خصوصی مشغول فعالیت می‌شود، تابع قوانین استخدامی و کاری کشور است. لذا در این نوع اشتغال درآمد رشته طراحی فرش در حدود متوسط حقوق بگیران بخش‌های دولتی و خصوصی تخمین زده می‌شود. معمولاً در ایران مقدار پایه این درآمد همه ساله توسط وزارت کار و یا سازمان برنامه و بودجه تعیین می‌شود.
برای اینکه بیشتر با بازار کار رشته طراحی فرش آشنا شوید، می‌توانید آگهی‌های مربوط به این رشته را در گوگل جستجو کنید. با این کار علاوه بر فرصت‌های شغلی، با نیازهای بازارکار رشته طراحی فرش نیز بیشتر آشنا می‌شوید.
بررسی یک نمونه آگهی استخدام طراح فرش
به عنوان نمونه در یک آگهی استخدام طراح فرش به صورت تمام وقت که به هنگام نگارش این متن در یکی از سایت‌های کاریابی درج شده بود، مهارت‌های ذیل نیاز بود:
- آشنا به نرمافزارهای طراحی فرش جهت انجام امور مختلف طراحی فرش ترجیحاً مدرن – وینتیج
- مهارت در ریسایز، طراحی نقشه و تغییر رنگ
- مسلط به نرم‌افزار بوریا
- مسلط به فتوشاپ
- مسلط به Illustrator
مزایای این موقعیت شغلی نیز، حقوق ثابت، بیمه از روز اول، بیمه تکمیلی، بن‌های کارمندی، هدیه، عیدی، پاداش، سنوات، با چشم‌انداز همکاری بلندمدت اعلام گردیده بود.
بازار کار طراح فرش به صورت فریلنسری یا آزادکار
فریلنسر یا آزادکار به کسی گفته می‌شود که در استخدام سازمان یا شرکت خاصی نیست و به شکل مستقل، خدمات خود را به کارفرمایان مختلف ارائه می‌کند.
فریلنسرها افرادی هستند که حداقل در یک زمینه مهارت خاصی دارند و می‌توانند به صورت کوتاه‌مدت و یا پروژه‌ای خدمات مورد نیاز کارفرمایان را انجام دهند.
طراحان فرش همانند بسیاری از مشاغل مرتبط می‌توانند به صورت آزادکار با کارفرمایان مختلف از جمله استودیوهای طراحی، تولیدکنندگان فرش دست‌بافت و ماشینی و سایر فعالین هنرصنعت فرش همکاری کنند.
بدیهی است اشتغال به صورت فریلنسری مزایا و معایب خود را دارد. در صورتی که به این نوع فعالیت‌ها علاقه‌مند هستید مطلب همه چیز درباره فریلنسر به زبان ساده را در سایت کارنکن مطالعه کنید.
لازم به ذکر است که مهمترین شرط در بازار کار طراحی فرش به صورت فریلنسری داشتن مهارت کافی، تجربه و رزومه قابل قبول است. درآمد طراح فرش نیز با توجه به نوع پروژه، اعتبار کارفرما، عرف بازار و توافق فی‌مابین کاملاً متغیر است.
کارآفرینی در صنعت فرش و طراحی فرش
در جامعه ایران، تاجران و تولیدکنندگان فرش از دیرباز جایگاه اجتماعی و اقتصادی ممتازی داشته‌اند. بدیهی است در هنر‌صنعتی که طرح، نقش و کیفیت آن شهرتی جهانی دارد فرصت‌ها و مزیت‌های نسبی فراوانی برای کارآفرینان وجود دارد.
کارشناسان رشته فرش می‌توانند با استفاده از مزیت‌های نسبی صنعت فرش ایران، در زمینه‌های طراحی، تولید، فروش، صادرات و سایر حوزه‌های مرتبط کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنند.
در مستند سرزمین نخبگان، با مسیر زندگی سخت و جذاب احد عظیم زاده کارآفرین خلاق صنعت فرش بیشتر آشنا می‌شویم.
در این مستند عظیم‌زاده از سختی‌های دوران کودکی، تجربه‌های کاری، پیدا کردن ایده جدید برای تولید و ریسک‌پذیری‌های خود گفته و شما را با تجارب و ایده‌های خود آشنا می‌نماید.
کارآفرینی در حوزه فرش و طراحی فرش، علاوه بر مهارت‌های تخصصی نیازمند دانش و تجارب مربوط به کارآفرینی است. نشستن پای صحبت کارآفرین‌های دیگر در پادکست کار نکن شما را با مسیر شغلی کارآفرین‌ها بیشتر آشنا خواهد کرد.
9- رشته طراحی فرش و فرصت‌های شغلی طراحی فرش در خارج از کشور
به طور کلی انتظار می‌رود، رشته طراحی فرش به طور عمده در کشورهایی که تولید فرش (فرش دستباف و فرش ماشینی) در آنها رونق دارد، مورد توجه باشد.
در سال‌های اخیر کشورهایی همچون ترکیه، چین و هند سهم قابل‌توجهی از تولید و صادرات انواع فرش را به خود اختصاص داده‌اند. این موضوع سبب شده است که با رونق بازار فرش در کشورهای مذکور اخباری از مهاجرت متخصصین فرش از جمله طراحان فرش به این کشورها را شاهد باشیم.
به طور مثال در هنگام تدوین این مطلب چند آگهی استخدام طراح فرش در کشور ترکیه بررسی شد. برخی مهارت‌های لازم در آگهی های کشور ترکیه برای استخدام در رشته شغلی طراح فرش به شرح ذیل بود:
ترجیحاً فارغ‌التحصیل از دانشکده هنرهای زیبا و گروه‌های مرتبط دانشگاه‌ها، حداقل 3 سال سابقه کار در زمینه طراحی در صنعت فرش، مسلط به نرم‌افزار فتوشاپ، درک بصری بالا، علاقه‌مند به نوآوری در طراحی
رونق صنعت فرش در کشورهای مختلف و رقابت شدید در بازارهای جهانی از جمله در بخش طراحی، سبب شده است که دانشگاه‌های کشورهای مذکور در دانشکده‌های هنر، رشته‌ها و یا دروس مرتبط با طراحی فرش را دایر کنند.
کشور ترکیه از جمله کشورهایی است که رشته‌ای مجزا برای فرش و طراحی فرش دایر کرده تا نیروی متخصص بازار پررونق فرش خود را تربیت کند.
کلیپ ذیل، مربوط به معرفی رشته طراحی فرش دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه قاضی آنتپ ترکیه، به زبان ترکی استانبولی می‌باشد. تماشای این کلیپ برای آشنایی بیشتر با رشته طراحی فرش در ترکیه خالی از لطف نخواهد بود.
لازم به ذکر است در اغلب کشورها دروس و فعالیت‌های مرتبط با طراحی فرش در داخل سایر رشته‌های طراحی همچون طراحی داخلی و طراحی منسوجات به دانشجویان ارائه می‌شود.
10- آینده طراحی فرش و بازار کار رشته طراحی فرش در سال‌های آینده
بر اساس آمارهای موجود، میزان تولید و مصرف فرش جهان در حال افزایش است. در سال‌های اخیر افزایش قابل توجه مصرف فرش در چین نیز موجب رونق بیشتر این صنعت شده است.
تولیدکنندگان فرش دست‌بافت و ماشینی برای حفظ و افزایش سهم خود در بازار، نیازمند توجه به سلایق مشتریان و نوآوری در تولید هستند. این موضوع بدون توجه به خلاقیت و نوآوری در طراحی فرش امکان‌پذیر نخواهد بود.
پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های آینده شاهد نو‌آوری‌های بیشتری در عرصه طراحی و تولید فرش باشیم. احتمالاً این موضوع سبب تغییراتی در حرفه طراحی فرش و بازار کار آن خواهد شد.
در سال‌های اخیر نیز برخی نوآوریها در طراحی و تولید فرش انجام شده که به نمونه‌هایی از آنها در این بخش اشاره می‌کنیم.
فرش سه بعدی دبی لاوسون
دبی لاوسن هنرمند اسکاتلندی است که فرش را از یک شی دوبعدی به فرش‌های سه‌بعدی همچون مجسمه‌های باور‌نکردنی تبدیل می‌کند. تصویر ذیل، نمونه‌ایی از فرش‌های سه‌بعدی است که از سایت شخصی دبی لاوسن برداشته شده است.
فرش قرآنی معروف به فرش عشق
فرش قرآنی نفیس و دورویه معروف به فرش عشق، یکی از کارهای خلاقانه است که در دانشکده فرش دانشگاه هنر اسلامی تبریز طراحی و بافته شده است. این اثر که طی مدت 6 سال در تعداد 76 صفحه دورویه و 63 میلیون گره بافته شده، به موزه آستان قدس رضوی تقدیم گردیده است.
نخستین فرش هوشمند و دیجیتال دنیا
فرش دیجیتالی اطلس المپیک یکی دیگر از نوآوریها در صنعت فرش است که برای نخستین بار توسط هنرمندان قالیباف تبریزی بافته شده است.
در این اثر هنری ورزشی دیجیتال در حدود 330 محتوا با موضوعات مرتبط با المپیک، رشته‌های ورزشی، مدال‌ها و سایر موارد کار شده است. کاربر می‌تواند در صورت دسترسی مستقیم به فرش با اسکن بخش‌های مختلف توسط گوشی به هریک از این موضوعات دسترسی داشته باشد.
سخن آخر و مطالب مرتبط
در این مطلب در مورد رشته طراحی فرش، این هنر اصیل و ماندگار ایرانی سخن گفتیم و تلاش کردیم شما را با زوایای مختلف این حرفه آشنا کنیم. اگر به هنر علاقه‌مند هستید، مطالعه دو مطلب ذیل می‌توانند شما را با مقوله هنر و رشته‌های هنر بیشتر آشنا کنند.
اگر در مرحله‌ای از زندگی هستید که نیاز به تغییر رشته و یا شغل، آن هم از جنس تغییر رشته به هنر را در خود احساس می‌کنید، مطالعه مطلب زیر می‌تواند شما را در مسیر این تغییر راهنمایی کند.
در این مجال، از ذهن خلاق یک طراح فرش تا قلم و کاغذ نقشه، از نخ و رنگ و دستان هنرمندان قالیباف تا بازارهای سنتی و نمایشگاه‌های مجلل فرش سخن گفتیم.
اکنون نوبت شما است که برداشت‌ها و نقد‌های خودتان را در مورد این مطلب بنویسید.
لطفاً دیدگاه‌ها و تجربیات خود را از هنر و صنعت فرش با ما به اشتراک بگذارید. در کامنت ها با کمک شما باز هم در مورد رشته طراحی فرش صحبت خواهیم کرد.
محصولات آموزشی