آیا تا به حال نام مرکز رشد به گوشتان خورده است؟ افراد زیادی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند ممکن است در ذهن خود ایده‌های جذاب و جدیدی داشته باشند که برای راه‌اندازی کسبوکار جدید مناسب است. اما چرا این افراد شروع به راه‌اندازی استارتاپ خود نمی‌کنند؟ و نمی‌توانند ایده‌های خود را عملی کنند؟
در دنیای امروزی افراد نمی‌توانند بدون برنامه‌ریزی و سرمایۀ کافی و تنها با تکیه بر ایده جدید و خوب خود به موفقیت برسند. برای همین هر کارآفرین یا فارغ‌التحصیلی که قصد به راه انداختن کسبوکار جدید را داشته باشد، به حمایت نهادهایی مثل مراکز رشد یا انکوباتور نیاز دارد.
اگر قصد آشنایی با مرکز رشد را دارید و می‌خواهید بدانید که چه خدمات و امکاناتی را در اختیار افراد قرار می‌دهند و چه اهداف و وظایفی دارند، کافیست تا انتهای این مطلب ما را همراهی کنید. ما در اینجا شما را با تمام اطلاعاتی که باید در رابطه با مراکز رشد بدانید، آشنا می‌کنیم. اگر به فکر راه‌اندازی یک کسبوکار جدید هستید و هنوز موفق نشده‌اید، این مطلب به شما کمک زیادی می‌کند.
فهرست مطالب
معرفی مرکز رشد
در ابتدا به معرفی مراکز رشد می‌پردازیم. مرکز رشد یا انکوباتور (Incubator) اصطلاحی مربوط به زیست‌شناسی و پزشکی است که کم‌کم به حوزه کارآفرینی و استارت‌آپ‌ها وارد شده است.
در حقیقت انکوباتور دستگاهی است که برای رشد تخم پرندگان یا نوزاد حیوانات و حتی نوزاد انسان‌ها استفاده می‌شود. این دستگاه برای نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند مورد استفاده قرار می‌گیرد. انکوباتور فضای مناسبی برای رشد و مراقبت موجودات است. اکنون این اصطلاح در حوزه استارتاپ و کسبوکار به معنای فراهم کردن فضا و زمینه برای شروع و حرکت در مسیرکاری است.
امروزه برای راه‌اندازی کسبوکار و شرکت، از یک طرف هزینه‌های بالایی باید پرداخت شود و از طرف دیگر نداشتن تجربه لازم برای رفع موانع و مشکلات اولیه، از مهم‌ترین ریسک‌ها و خطراتی هستند که بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها را از راه‌اندازی یک کسبوکار جدید منصرف میکنند.
تعریف مرکز رشد
مرکز رشد (انکوباتور) با هدف کاهش این مخاطرات و تضمین موفقیت موسسات نوپا، نقش موثری در موفقیت این موسسات کوچک در بسیاری از کشورها دارد. تعداد بی‌شماری مراکز رشد در سراسر دنیا وجود دارند که بیشتر آنها در کشورهای آمریکا و ژاپن مستقر هستند.
مرکز رشد (انکوباتور) به مرکزی گفته می‌شود که تعدادی از متخصصين حرفه‌ای آن را مدیریت میکنند و از کارآفرینان تحصیل‌کرده و فارغ‌التحصیلان در این مراکز با ارائه امکانات و تسهیلات عمومی حمایت میکنند. از طرفی در صورتی که لازم باشد به کارآفرینان مشاوره می‌دهند تا در ایجاد و توسعه واحدهای فناور نوپا یا تازه تاسیس و توسعه اقتصادی آنها کمک کنند.
در واقع این مراکز ارائه‌دهنده مکان فیزیکی، خدمات حمایتی و تجهیزات و تسهیلات مشترک برای کارآفرینان است تا آنها را در ایجاد و توسعه موسسات خود یاری دهند. این مراکز به استارتاپ‌ها کمک می‌کند تا دنیای کسبوکار را بهتر شناخته و شانس موفقیت خود را افزایش دهند.
انکوباتور فضای اداری، فنی و آزمایشگاهی همراه با خدمات حمایتی با حداقل هزینه را برای شرکت‌های نوپا و تازه تاسیس فراهم می‌کند. در واقع مرکز رشد تلاش می‌کند تا ایده‌های جدید در دانشگاه‌ها به کسب‌وکاری مفید تبدیل شوند و نقشی در کاهش بیکاری جوانان فارغ‌التحصیل داشته باشد. مراکز رشد اغلب با دانشگاه‌ها در ارتباط هستند.
در واقع مرکز رشد، به منظور کمک به شکل‌گیری ایده‌های جدید دانشجویان در دانشگاه و تبدیل آن به یک کسبوکار سودآور و اشتغال‌زا ایجاد شده است. مدت زمانی که استارت‌آپ یا کسبوکار نوپا می‌تواند در مرکز رشد (انکوباتور) مستقر باشد و از خدمات آن استفاده کند بین ۳ تا ۵ سال است و بعد از آن، افراد باید توانایی‌های لازم برای ادامه‌ی فعالیت در محیط بیرون را به دست آورده باشند.
مراحل رشد افراد در مرکز رشد
مرکز رشد در راستای اهداف خود، به ارائه‌دهندگان ایده‌های جدید، به شکل‌های مختلف و در دوره‌های متفاوت خدمت ارائه می‌دهد:
دوره رشد مقدماتی
دوره‌ای که ۶-۹ ماه است و در این دوره به افراد دارای ايده‌ی جدید، مشاوره و آموزش برای آشنایی و شناخت بازار، شناسایی گروه‌های کاری مرتبط با ايده، تقويت و تثبيت ايده اوليه و ايجاد هويت حقوقی مستقل داده می‌شود. پس از موفقیت در این دوره، افراد می‌توانند در مرکز رشد واحدهای نوپا تشکیل دهند و در آنجا مستقر شوند.
دوره رشد
دوره‌ای ۳-۵ ساله است که در طول آن واحدهای فناوری مستقر در مركز رشد با استفاده از امكانات، خدمات و حمايت‌های مركز رشد، ايده نوآورانه خود را اجرا و توانايی‌های لازم برای حضور به صورت مستقل در بازار کسب میکنند.
شتاب‌دهنده چیست؟
شتاب‌دهنده مانند مرکز رشد، فضایی است که افراد و تیم‌های دارای طرح نوآورانه و جدید را انتخاب کرده و در یک دوره چند ماهه به آنها خدماتی را ارائه می‌دهد. هر تیمی که موفق شود دوره را تمام کند به شرکت نوپا تبدیل می‌شود و در مقابل خدماتی که طی این مدت دریافت می‌کرده، درصدی از سهامش را به شتاب‌دهنده می‌دهد.
مرکز رشد با شتاب‌دهنده تفاوت دارد؟
شتاب‌دهنده و مرکز رشد فضایی هستند که هر کدام برای پیشرفت و رونق کسب‌وکارها تلاش میکنند. کار این مراکز ارائه راهنمایی‌ها، مشاوره و امکانات برای راه‌اندازی استارتاپ یا کسبوکار نوپا است. اما این دو مرکز با یکدیگر تفاوت‌هایی هم دارند.
۱. مرکز رشد از ایده‌های خلاقانه و جدید افراد حمایت می‌کند تا آنها بتوانند به مهارت‌هایی دست یابند و به‌تنهایی وارد بازار کار شوند، در حالی که شتاب‌دهنده با ایده‌های کسبوکار خودش به رشد شرکت‌های موجود کمک می‌کند.
۲. مدت زمانی که افراد یا تیم‌ها در این مراکز می‌توانند مستقر شوند نیز متفاوت است. شتاب‌دهنده‌ها در بازه زمانی کوتاهی که معمولا ۳-۶ ماه است به افراد و تیم‌ها خدمات ارائه می‌دهند و ایده‌هایی را به آنان می‌دهند و بعد از آن، افراد باید از این مراکز جدا شوند. اما در مرکز رشد افراد می‌توانند ۱-۵ سال از امکانات، خدمات و مشاوره استفاده کنند و کسب‌وکارشان را توسعه دهند.
۳. یکی دیگر از تفاوت‌ها این است که با توجه به این که شتاب‌دهنده‌ها بیشتر با هدف اقتصادی تاسیس می‌شوند، از تیم و افرادی که جذب می‌شوند، مقداری سهام برداشت میکنند، اما مراکز رشد به دلیل غیرانتفاعی بودن هیچ سهامی از تیم و افراد جذب شده نمی‌گیرند.
۴. شتاب‌دهنده و مرکز رشد در نوع خدمات ارائه‌دهنده نیز تفاوت دارند. شتاب‌دهنده در جزئیات کسب‌وکارها دخالت می‌کند و تلاش می‌کند تا با کمک مجموعه‌اش، مسیر رشد کسبوکار را کوتاه کند و به چند ماه برساند. اما مرکز رشد در جزئیات کسب‌وکارها دخالتی نمی‌کند و فقط امکانات مختلفی را ارائه می‌دهد تا زمینه برای رشد شرکت فراهم شود.
۵. در شتاب‌دهنده در ابتدای کار مبلغ مشخصی به عنوان سرمایه اولیه در اختیار استارتاپ‌ها قرار داده می‌شود و در مقابل آن و طبق قرارداد درصدی سهام دریافت می‌شود اما در مرکز رشد، سرمایه مورد نیاز کسب‌وکارهای نوپا توسط دانشگاه‌ها و سازمان‌های توسعه اقتصادی تامین می‌شود و از افراد سودی هم دریافت نمی‌کند.
تاریخچه مرکز رشد
اولین مرکز رشد جهان در سال ۱۹۵۹ میلادی در نیویورک تاسیس شد. ژوزف مانسکو که تاجری آمریکایی بود با خرید و تعمیر یک ساختمان بزرگ قدیمی تصمیم گرفت آن را به یک مستاجر اجاره دهد، اما چون ساختمان بسیار بزرگ بود و یک مستاجر به‌تنهایی از عهده ی هزینه آن برنمی‌آمد. پس تصمیم گرفت که آن را به چند مستاجر اجاره دهد تا آنها بتوانند از این راه درآمدزایی نماید. این مرکز هنوز هم فعال است و با نام مرکز صنعتی باتاویا (Batavia) شناخته می‌شود و حدود هزار نفر در آن مشغول به کار هستند.
ایده مراکز رشد در ایران
آغاز پیدایش مراکز رشد و پارک های علم و فناوری در ایران به دهه ی ۱۳۶۰ برمی‌گردد. از اواخر دهه ی ۱۳۶۰، ایده ی مركز رشد شكل گرفت و در سال ۱۳۷۲ شكل‌گیری شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان آغاز شد كه در سال ۱۳۷۶، اعلا‌م موجودیت نمود. در سال ۱۳۸۰، نخستین مركز رشد در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان به صورت رسمی و تحت عنوان مركز رشد فناوری غدیر راه‌اندازی شد كه بعدها به مركز رشد جامع فناوری تبدیل گرديد.
انواع مرکز رشد
هر یک از انواع مراکز رشد برای هدف خاصی طراحی شده‌اند و برای کسب‌وکارهای خاصی مناسب هستند. انواع مختلف این مراکز عبارت‌اند از:
مرکز رشد صنعتی
این مراکز رشد را اغلب نهادهای دولتی یا مراکز غیرانتفاعی برای حمایت از کارفرمایان تأسیس میکنند. این نوع مرکز، بر روی صنایع تولیدی تمرکز دارد و از کارآفرینانی که در این زمینه قصد فعالیت دارند، حمایت می‌کند.
مرکز رشد دانشگاهی
این نوع مراکز رشد برای تسهیل استفاده تجاری از دانش فنی و حقوق مالکیت معنوی تأسیس می‌شوند و همچنین افراد می‌توانند از امکانات دانشگاه مثل آزمایشگاه، کارگاه و کتابخانه بهره ببرند. همچنین امکان استفاده از نظرات و مشاوره تخصصی اعضای هیئت علمی دانشگاه وجود دارد. این نوع مرکز رشد زیر نظر مرکز علمی معتبری فعالیت می‌کند.
چند نمونه از مرکز رشد دانشگاهی در ایران
- مرکز رشد دانشگاه تهران
- مرکز رشد دانشگاه شهید بهشتی
- مرکز رشد واحد علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی
- مرکز رشد دانشگاه علوم پزشکی ایران
- مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه علم و صنعت
- مرکز رشد و فناوری علوم تحقیقات تهران
- مرکز رشد و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی شیراز
- مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی مشهد
- مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
مرکز رشد مجازی
این نوع مراکز رشد دارای فضای فیزیکی نیستند و امکاناتی به جز فضای اداری را ارائه می‌دهند. مرکز رشد مجازی، سازمانی مجازی و مبتنی بر وب است که خدماتی مثل مشاوره، معرفی روش‌های تامین مالی، برخی خدمات اطلاع‌رسانی را از طریق اینترنت، بدون در نظر گرفتن مرزهای زمانی و مکانی در اختیار افراد قرار می‌دهد. پس در نتیجه افراد می‌توانند بدون محدودیت‌های زمانی و مکانی و بدون نیاز به مراجعه‌ی حضوری از امکانات مراکز رشد استفاده کنند.
مرکز رشد بین‌المللی
این نوع مراکز رشد دارای مجموعه کاملی از سرویس‌های پشتیبانی برای پیشرفت فعالیت‌های تجاری هستند و روی صادرات تمرکز دارند. این نوع مرکز رشد با دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، سرمایه‌گذاران داخلی و بین‌المللی در ارتباط است.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این گروه، ایجاد شبکه‌ای از مراکز رشد در محدوده مربوط به خود است. مرکز رشد بین المللی قشم، تنها مرکز بین المللی کشور است که خدمات پشتیبانی ارائه می‌دهد.
خدمات و امکانات مراکز رشد
مراکز رشد تلاش میکنند چالش‌های استارتاپ‌ها را رفع کرده و به آنها در رسیدن به موفقیت و عملیاتی شدن ایده‌هایشان کمک کنند. آنها خدمات متعددی را به شرکت‌ها و افراد پذیرفته شده ارائه می‌دهند که مهم‌ترین آنها چنین خدماتی است:
- فراهم کردن فضای کاری و امکانات اولیه اداری و رایانه‌ای مانند تلفن، نمابر، اینترنت قوی و سریع، اتاق مذاکره و کنفرانس و…
- مشاوره و کمک در زمینه مدیریتی، مالی و بازاریابی
- دسترسی آسان به شبکه سرمایه‌گذاران
- ارائه خدمات آزمایشگاهی
- آموزش‌ها و خدمات فنی و تخصصی
- آموزش مبانی کسبوکار
- کمک به ایده‌پردازان در تقویت توانایی ارائه ایده خود
- بررسی ایده های نوآورانه و فناورانه
- واسطه‌شدن بین کسب‌وکارها و مراکز علمی به منظور دسترسی افراد به منابع علمی سطح بالا
- تلاش برای فراهم کردن حمایت‌های قانونی جهت تسریع رشد واحدهای مستقر در مرکز
- معرفی به منظور استفاده از تسهيلات اعتباری
- حمايت به‌منظور اخذ تأييديه از سازمان پس از انجام ايده‌محوری
وظایف مرکز رشد
- ارائه خدمات فنی و اداری
- بررسی ایده‌های جدید و نوآورانه
- کمک به ایجاد و توسعه فعالیت‌های نوآورانه
- هدایت صاحبان ایده به سمت کاربردی کردن ایده با ارائه خدمات
- تشویق افراد به راه‌اندازی کسب‌وکارهای دانش‌بنیان
- تلاش برای فراهم کردن حمایت‌های قانونی به منظور حفظ حقوق مالکیت معنوی
- حمایت از بومی‌سازی و ساخت تجهیزات آزمایشگاهی
- به کارگيری نتايج تحقيقات نوين با حمايت از تکميل چرخه تحقيق تا توليد
- پشتيبانی و ارائه تسهيلات علمی، مالی و اجرائی به صاحبان اختراع و نوآوری
- تقويت و تشويق بخش خصوصی در انجام فعاليت‌های منتهی به فناوری
- حمایت مالی از واحدهای مستقر در مراکز رشد
- نظارت بر روند رشد واحدها و تحلیل مستمر دستاوردها با هدف افزایش کارایی مراکز رشد
- ارائه خدمات مشاوره و حفظ دارایی های فکری و ثبت اختراع
- آشنا کردن افراد دارای ایده با صاحبان کسب و کارهای بزرگ و سرمایه گذاران
- فراهم کردن محیط برای رشد علمی و تجاری واحدهای مستقر در مراکز رشد
در مجموع این مراکز از واحدهای مستقر در مراکز رشد، حمایت‌های مالی، معنوی و قانونی میکنند.
اهداف مرکز رشد
هدف اصلی انکوباتور کمک به کارآفرینان برای رشد و توسعه مشاغل خود است اما در کنار این هدف، اهداف دیگری نیز وجود دارند:
- افزایش بازدهی نیروی کار
- کمک به جذب بیشتر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در بازار کار به منظور ايجاد فرصت شغلی و کاهش نرخ بیکاری
- ایجاد واحدهای صنایع کوچک و تخصصی با امکان رقابت در بازارهای داخلی و جهانی
- نوسازی، انتقال فناوری و استفاده از اکتشافات علمی جدید
- بسترسازی به منظور تجاری کردن دستاوردهای تحقيقاتی
- حمایت از ایجاد و توسعه کارآفرینی و نوآوری‌های فناورانه
- کمک به رونق اقتصاد ملی مبتنی بر دانش و فناوری‌های پیشرفته
- در اختیار قراردادن امکانات کارگاهی و آزمایشگاهی برای توسعه محصولات افراد
- کاهش به خطر افتادن سرمایه موسسات نوپا با جبران فقدان تجربه مدیریتی و کمبود سرمایه
تا به اینجا با تعریف مرکز رشد و خدمات و وظایف و اهداف مراکز رشد آشنا شدید. اکنون با مزایای استقرار در مراکز رشد آشنا می‌شوید.
مزایای استقرار در مرکز رشد
شاخص‌ترين مزيت استقرار افراد و واحدها در مرکز رشد، قرار داشتن محققين در يک فضا است که باعث تبادل افکار با محققين ديگر می‌شود. اما مرکز رشد مزایای دیگری نیز دارد مانند:
- فراهم بودن دفتر کار و امکانات لازم و خدمات پشتيبانی علمی و مشاوره‌ای برای فعالیت شرکت‌ها و موسسات
- فراهم بودن امکانات فراهم بودن آزمايشگاهی
- سهولت استفاده از تسهيلات با وجود روابط مراکز رشد با سازمان‌ها و نهادهای مختلف
- امکان برقراری ارتباط علمی و تبادل نظرات و همفکری در زمينه‌های گوناگون و کسب تجربه در کنار دیگران
- افزایش شبکه‌سازی و ارتقا همکاری مفید از هنگام شروع فعالیت کسبوکار در مراکز رشد
شرایط پذیرش و ورود به مرکز رشد
- داشتن ایده نوآورانه مبتنی بر فناوری
- داشتن طرح کسب وکاری برای ایده
- متناسب بودن نیازهای شرکت با امکانات و منابع مرکز
- وجود تجارب کاری مرتبط با فعالیت
- امکان توسعه ایده به فعالیت‌های جدید
- مزیت رقابتی محصول / خدمات
- داشتن استراتژی و هدف مناسب
- برنامه اقتصادی متکی بر بازار
بهترین مراکز رشد در جهان
در حال حاضر تعداد زیادی مرکز رشد در سراسر جهان وجود دارد که فعالیت میکنند. بهترین مراکز رشد جهان عبارت‌اند از:
- مرکز رشد Y Combinator آمریکا
- مرکز رشد TechStars آمریکا
- مرکز رشد Venture Catalyst هند
- مرکز رشد Ignite بریتانیا
سخن آخر
در این مطلب تلاش کردیم تا درباره مرکز رشد و خدمات، وظایف، اهداف و موارد مربوط به آن اطلاعات جامع و خوبی را در اختیار شما قرار دهیم. مرکز رشد در واقع مانند سکوی پرتابی عمل می‌کند که به شما در رسیدن به کسبوکار موردنظرتان یاری می‌کند. هم شتاب‌دهنده و هم مرکز رشد، فرصت مناسبی را در اختیار کارآفرینان قرار می‌دهند.
افراد و موسسات برای رشد سریع‌تر امکانات و خدماتی را دریافت میکنند و همچنین به آنها راهنمایی‌های لازم ارائه می‌شود تا بتوانند نظر شرکت‌های برتر سرمایه‌گذاری را جذب کنند.
همکاری با مربیان و راهنمایان مراکز رشد اصلی مهم است که قبل از عضویت در این مرکز باید به آن توجه داشته باشید که آیا می‌توانید زیر نظر مربی و در یک فضای کار اشتراکی، با دیگران کار کنید.
پس در واقع مرکز رشد فضایی برای کارآفرینی و استارت‌آپ‌ها است تا ایده‌های خلاقانه و نوآورانه افراد و موسسات را عملی کند و به سرانجام برساند. کسب و کارهای نوپا می‌توانند با استفاده از امکانات این مراکز در مسیر رشد خود حرکت کنند و به موفقیت برسند.
مطالب مرتبط
اگر قصد آشنایی با استارتاپ و انواع استارتاپ‌ها را دارید، مطالب زیر را حتما مطالعه کنید.
اگر تفاوت بین کارآفرینی و استارتاپ را نمی‌دانید مطلب زیر به شما بسیار کمک خواهد کرد.
شاید شما هم مشتاق باشید با بعضی افراد یا هم‌کلاسی‌های دوران دانشگاه خود یک استارتاپ تشکیل دهید. اگر اطلاعات کافی در این زمینه ندارید شما را به خواندن مطلب زیر راهنمایی می‌کنم.
با توجه به این که مراکز رشد متعددی در ایران وجود دارد،
اگر تجربه یا قصد شرکت در این مراکز را دارید، با ما و دوستانتان به اشتراک بگذارید.
محصولات آموزشی