راز معلم بهتر بودن چیست؟
برای دانستن راز معلمان عالی و متفاوت، اول از همه باید به دنبال پاسخ سوالات زیر باشیم.
هوش های چندگانه در تدریس چگونه استفاده میشوند؟
کاربرد هوش های چندگانه گاردنر در آموزش چیست؟
طرح درس با استفاده از هوش گاردنر چگونه نوشته میشود؟
معلمان موفق میدانند که تدریس موفق در گرو این است که بدانیم دانش آموزان متفاوتاند.
و این تفاوت دانش آموزان در یادگیری، با هوش چندگانه گاردنر بهتر مشخص میشود.
در این مطلب قدم به قدم همراه شما خواهیم بود و به سوالات بالا پاسخ خواهیم داد.
اما این مطلب متفاوت با همهی مطالبی ست که تاکنون خواندهاید.
اول در این نوشته با تعریف هوش شروع میکنیم و بعد از آن به دنبال چگونگی استفاده هوش های چندگانه در تدریس میگردیم.
پس با من همراه باشید تا در انتها به خوبی احساس کنید که تدریستان قرار است متفاوتتر از همیشه باشد.
آنچه در این مطلب خواهید خواند:
- هوش چیست ؟
- گاردنر و هوش
- کاربرد هوش چیست ؟
- طرح درس با استفاده از هوش گاردنر
- پیشنهادات
- کتاب هوش های چندگانه در کلاس درس
هوش
بیایید اول با هم تعریف هوش را بررسی کنیم و ببینیم هوش به چه معناست؟
باید بدانیم که هوش به عنوان یک مفهوم، مجموعه تواناییهای کلی فردی است که در سالهای اخیر دیدگاههای متفاوتی را به خودش اختصاص داده است.
و دانشمندان مختلف هوش را متفاوت تعریف کرده اند، به طور مثال:
بلوم (1982) هوش را توانایی یادگیری دانش میداند.
و یا ولسکر (1997) هوش را یک توانایی کلی میداند که فرد را قادر میسازد تا به طور منطقی بیاندیشند، فعالیت هدفمند داشته باشد و با محیط خود به طور موثر به کنش متقابل بپردازد.
در این میان، گاردنر (1993) که برای ما مهم است، تعریف متفاوتتری را از هوش ارائه داده است.
برای اندازه گیری هوش انواع تست هوش وجود دارد که میتوانید به آنها مراجعه کنید.
او هوش را توانایی حل مسئله یا ابداع راهحلی که در فرهنگ یا اجتماع خاصی کاربرد دارد، تعریف میکند.
حالا متوجه تعریف هوش از دیدگاه گاردنر شدیم، با من همراه باشید تا در ادامه نظریهی هوش چندگانه گاردنر را جزئیتر بررسی کنیم و ببینیم هوش چندگانه چیست!
گاردنر و هوش
نظریه هوش چندگانه برای اولین بار توسط آقای گارنرد در کتاب (قابهای ذهنی) مطرح شد.
گاردنر در مطالعات خود، در ابتدا نشان داد که هفت نوع هوش وجود دارد که به صورت ترکیبی عمل میکنند و هر هوش را به عنوان توانایی حل مساله یا گرهگشایی موقعیتی برخاسته از فرهنگ یا جامعهی معین تعریف کرد و گفت که بعضی از این هوشها در بعضی از دانش آموزان قویتر است.
گاردنر در کتاب چارچوبهای ذهنی یک هوش دیگر به هوشها اضافه کرد و هشت نوع هوش را شناسایی کرد.
البته:
این نظریه الزماً به 8 نوع هوش یا توانایی محدود نمی شود.گاردنر معتقد است که احتمالاً بیش از 8 نوع هوش وجود دارد.
حالا با هم دیگر این هشت نوع هوش گاردنر را نام میبریم و ویژگیهای هر کدام را بررسی میکنیم:
این هشت هوش یا توانایی عبارتند از:
هوش لفظ (زبانی) | verbllinguistic intelligence |
هوش منطقی (ریاضی) | logicalmathematical intelligence |
هوش بصری (فضایی) | visualspatial intelligence |
هوش موسیقیایی (موزون) | musicalrhythmic intelligence |
هوش بدنی (جسمانی) | body kinesthetiv intelligence |
هوش بین فردی | interpersonal intelligence |
هوش درون فردی | intrapersonal intelligence |
هوش طبیعت گرایانه | naturalistic intelligence |
معرفی هوش ها و ذکر مثال برای درک بهتر کاربرد هوش های چندگانه گاردنر در آموزش
در این بخش از مطلب قصد داریم به معرفی هوشهای چندگانه بپردازیم و اشخاصی را مثال بزنیم که توانستند با استفاده از این هوش ها و کشف توانایی های خود تاثیرگذار واقع شده و دست به اقدامات بزرگی بزنند.
همچنین در پیرو هر مثال به کاربرد هوش های چندگانه گاردنر در آموزش نیز میپردازیم و به معرفی ویژگیهای هر کدام از دانشآموزان با توجه به هر هوش آشنا خواهیم شد.
بیشتر بخوانید: تفاوت ها و شباهت های هوش و استعداد
هوش زبانی (کلامی)
در تصویر بالا، نویسندهی خوب کشورمان، آقای محمود دولت آبادی را میبینید.
آقای دولت آبادی از کسانی است که هوش زبانی کلامی بالایی دارد.
با هم ببینیم که هوش کلامی بالا چیست؟
و کسانی که هوش کلامی بالا برخوردارند، چه ویژگیهایی دارند؟
هوش زبانی یا کلامی روشنگر توانایی بهره گیری اثرگذار از واژگان به صورت نوشتاری و کلامی است.
سطح بالای هوش کلامی در سخنوران، داستان سرایان، سیاستمداران، شاعران، نمایشنامهنویسان، ویراستاران و روزنامه نگاران دیده میشود.
از کسانی که هوش کلامی بالا دارند و ما آنها را میشناسیم به افرادی مثل فردوسی، سعدی، سهراب سپهری، محمود دولت آبادی، ویلیام شکسپیر و… میتوانیم اشاره کنیم.
همچنین شما اگر معلمی داشتهاید که درک زبانی خوبی داشته و به راحتی صحبتهای او را درک میکردهاید. باید بگویم که او هم هوش زبانی بالایی داشته است.
استفاده از هوش های چندگانه در تدریس باعث بالا رفتن میزان یادگیری دانش آموزان شما میشود. با دانستن ویژگی هر دانش آموز به یادگیری بهتر او کمک کنید.
بهتر است بدانید دانش آموزانی که هوش کلامی بالایی دارند از نوشتن لذت میبرند، به کتابها و نوارها عشق میورزند و حافظهی خوبی برای حفظ اشعار دارند.
شما میتوانید از این ویژگیها برای تدریسی بهتر استفاده کنید.
هوش منطقی یا ریاضی
در تصویر بالا مریم میرزاخانی، افتخار کشورمان را مشاهده میکنید.
حتما شما هم قبول دارید که وی دارای هوش منطقی ریاضی بالایی بوده است.
بیابید با هم بررسی کنیم هوش ریاضی چیست؟
هوش منطقی یا ریاضی: افرادی که هوش ریاضی بالایی دارند قابلیت استدلال و استفاده از اعداد را دارند.
سطح بالای هوش ریاضی در ریاضی دانان، آماربگیران، مالیات بگیران، دانشمندان، برنامهریزان و برنامهنویسان رایانه دیده میشود.
از چهرههای مشهوری که هوش ریاضی بالایی دارند میتوان ریاضیدان بزرگ کشورمان خانم مریم میرزاخانی، پرفسور حسابی، آلبرت انیشتن، نیوتن و ارشمیدس را نام برد.
برای درک بهتر هوش منطقی ریاضی و کاربرد هوش های چندگانه در آموزش مد نظر داشته باشید که :
دانش آموزانی که هوش منطقی یا ریاضیاتی بالایی دارند درباره اشیا و موقعیت به صورت منطقی و روشن میاندیشند. الگوها و روابط انتزاعی را میکاوند، به مسائل چالش برانگیز ذهنی، معماهای منطقی و بازیهای راهبردی علاقه دارند.
بیشتر بخوانید: راه های تقویت هوش ریاضی منطقی
هوش بصری (فضایی)
شما در تصویر بالا استاد کیارستمی را میبینید.
احتمالا شما فیلم طعم گیلاس او را دیدهاید و لذت بردهاید.
در ادامه بررسی میکنیم که آقای کیارستمی چه هوشی داشتهاند!
هوش بصری یا فضایی: کسانی که دارای این قابلیت هوشی هستند، میتوانند جهان اطراف خود را به درستی ادراک و در ذهن خود در آن تحولات و تغییراتی ایجاد کنند. این هوش مبین آن است که افراد میتوانند به طور ذهنی به تشخیص جزییات امور و تجسم و تغییر اشیای دیداری بپردازند.
سطح بالای هوش فضایی دیداری در افرادی مثل راهنماها، طراحان داخلی، معماران، هنرمندان و کاشفان دیده میشود.
از افراد معروف دارای هوش بصری (فضایی ) بالا می توان عباس کیارستمی، محمود فرشچیان، پابلو پیکاسو و میکل آنژ را نام برد.
برای نوشتن طرح درس با استفاده از هوش گاردنر حتما از ویژگیهای مختلف دانش آموزان استفاده کنید .
دانش آموزانی که هوش بصری (فضایی) دارند درباره تصاویر و مجسمه ها میاندیشند؛ به حل معما و جداول اشتیاق نشان میدهند؛ طراحی از اشیا را دوست دارند و به فیلمها، نمودارها و نقشهها علاقه دارند.
هوش موسیقیایی
محمدرضا شجریان که به صدای ایران نیز مشهور بوده است را در تصویر بالا مشاهده میکنید.
استاد شجریان از هوش موسیقیایی بالایی برخوردار بود.
ولی هوش موسیقیایی چیست؟
هوش موسیقیایی: کسانی که دارای این هوش هستند میتوانند ضمن ادراک شکلهای موسیقیایی، آن را تغییر دهند.
سطح بالای هوش موسیقیایی در کسانی نظیر موسیقیدانها، نوازندگان، منتقدان هنری و آهنگسازان دیده میشود.
از افراد معروف دارای سطح بالای هوش موسیقیایی میتوان: محمدرضا شجریان، شهرداد روحانی، شهرام ناظری، بتهوون و موتزارت را نام برد.
برای شناخت بتهوونهای کلاستان و هم چنین استفاده از هوشهای چندگانه در تدریس به ویژگیهای زیر در دانش آموزانتان توجه داشته باشید.
دانش آموزانی که هوش موسیقیایی زیادی دارند، مطالب را از طریق آهنگ (ریتم) میآموزند، ساز مینوازند، در حین مطالعه از موسیقی بیکلام استفاده میکنند و مواردی را که آمیخته با آواز، آهنگ و صوت باشد، بهتر میآموزند.
هوش بدنی (جسمانی)
علی کریمی از بازیکنان فوتبال کشورمان است که در فوتبال دارای نام و آوازه است.
علی کریمی دارای چه نوع هوشی بوده که در فوتبال موفق شده است؟
هوش بدنی جنبشی : دارندگان این هوش میتوانند از اعضای بدن خود برای بیان افکار و عواطف استفاده کنند و در استفاده از دستهای خود برای ساخت یا تغییرشکل اشیا، مهارت نشان میدهند.
تجلی سطح بالای هوش جسمانی در کسانی نظیر هنرپیشهها، ورزشکاران، رقصندگان، جراحان، دندانپزشکان، و مکانیکها دیده میشود.
از افرادی که هوش بالای جسمانی دارند میتوان علی دایی، احمدرضا عابدزاده، مایکل فلیپس و مارادونا را نام برد.
علی کریمیهای کلاستان را چگونه می توانید شناسایی کنید و پرورش دهید؟
توجه داشته باشید که:
دانش آموزانی که هوش جسمانی بالایی دارند، دانش را با استفاده از حس بدنی خود پردازش میدهند؛ با لمس کردن و دست ورزی و حرکت میآموزند؛ ایفای نقش را دوست دارند و به حرکات خلاقه عشق میورزند.
پس حتما در طرح درس با استفاده از هوش گاردنر ویژگی دانش آموزانتان را در نظر داشته باشید.
هوش بین فردی
نلسون ماندلا، اولین رییس جمهور آفریقای جنوبی ست که جایزه صلح نوبل را نیز کسب کرده است.
به نظرتان نلسون ماندلا چه نوع هوشی داشته است؟
هوش بین فردی: افراد داری هوش بین فردی توانایی درک و تمیز خلق و خو، مقاصد، انگیزهها و احساسهای دیگران را دارند.
تجلی سطح بالایی از هوش بین فردی در کسانی نظیر مشاوران، فروشندگان، درمانگران، معلمان و پرستاران دیده میشد.
از افراد معروف دارای هوش بینفردی بالا، دکتر محمد غریب، مارتین لوترکینگ، نلسون ماندلا را میتوان نام برد.
برای پرورش دانش آموزان با هوش بین فردی توجه کنید که آنها از برنامه های مبتنی بر فعالیتهای اجتماعی، بازیهای دسته جمعی، حل مسائل گروهی و برنامههای کنفراس اینترنتی یا تلویزیونی و … میتوانند بیاموزند و لذت ببرند.
هوش درون فردی
مولانا جلال الدین بلخی، شاعر بزرگ کشورمان که شعرهای زیبای او را حتما خواندهاید.
مولانا را فردی دارای هوش درون فردی میدانند.
مولانا چه ویژگیهایی داشته است که او را دارای هوش درون فردی میدانستهاند؟
هوش درون فردی: این نوع هوش مبین خودآگاهی و توانایی عمل بر مبنای آگاهیهای شخصی است.
سطح بالای این هوش در افرادی نظیر دانشمندان، حل کنندگان خلاق مسائل، روانشناسان، فیسلوفان و اشخاص خود اتکا دیده میشود.
از افرادی که هوش درون فردی بالا دارند میتوان مولانا، ملاصدرا، ژان پیاژه و زیگموند فروید را گفت.
در تدریس با استفاده ازهوش های چندگانه باید توجه داشته باشید که دانش آموزان دارای این هوش به خود انگیزی دست میزنند؛ طبق سرعت پیشرفت خود عمل میکنند؛ خود آموزند و از انجام دادن بازیها و پروژههای انفرادی لذت میبرند.
هوش طبیعت گرایانه
هوش طبیعی: توانایی تشخیص و درک از ارتباط ما با طبیعت، هوش طبیعتگرا نامیده میشود.
سطح بالای این هوش در افرادی که توانایی شناخت و طبقه بندی گونههای حیوانات، گیاهان و محیط زیست را دارند دیده میشود.
از افراد مشهور دارای هوش طبیعت گرا میتوانیم به چارلز داروین، پاستور، ابن سینا و زکریای رازی اشاره کنیم.
دانش آموزان دارای هوش طبیعت گرایانه توانایی تشخیص جنبههای مختلف طبیعت را دارند.
کاربرد هوش های چندگانه در مدرسه
سوال مهم این است که هوش های چندگانه چه کاربردی در آموزش دارند؟
و کاربرد هوش های چندگانه در مدرسه چیست؟
هر انسانی دارای درجات متفاوتی از تمامی هوش های چندگانه که امکان دارد با هم یا مستقل از هم عمل کنند.
گاردنر میگوید که می توان هوش را آموزش داد و هر کس در هر سنی میتواند از طریق یادگیری به سطحی از مهارتهای هوشی برسد.
و هم چنین گاردنر معتقد است که اساس نظریهاش، محترم شمردن تفاوتهای افراد است.
مفهوم هوش های چندگانه رهنمودهایی را برای تدریس بهتر به گونهای که با ویژگیهای هوشی متفاوت هر یک از دانش آموزان انطباق بیشتری داشته باشد، عرضه میکند.
این نظریه به دلیل ملموس و عملی بودن جلب توجه معلمان به تفاوتهای فردی دانش آموزان، ارائه مطلب درسی با توجه به تمایلات هوشی آنان، توجه بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرده است.
کاربرد هوش های چندگانه در مدرسه این است که معلمان با شناخت هوشهای چندگانه به آسانی میتوانند انواع هوش ها را درنظر بگیرند، آنها را با برنامههای آموزشی خود هماهنگ کنند، فعالیتها و تکالیفی هدفمند و مناسب تدوین کنند و در برنامهی آموزشی خود، ضعفها و توانمندیهای دانش آموزان را مشخص سازند.
بیشتر بخوانید: کاربرد هوش هیجانی در آموزش
معلمان موفق از این نظریه چه استفادههایی میکنند؟
معلمانی که از هوش چندگانه اطلاع کافی داشته باشند، هرگز از برچسب تنبل یا ضعیف استفاده نمیکنند.
وقتی دانش آموزی در برخی از درسها، مانند ریاضی، فارسی و …پیشرفت چندانی از خود نشان نمیدهد، هوش وی پایین نیست بلکه ممکن است مشکل او در پرورش نیافتن هوش منطقی_ریاضی، هوش کلامی و … باشد.
در نتیجه معلمان باید از هوش های چندگانه در تدریس چنان استفاده کنند که تفاوت دانش آموزان درک شود و باید به سبکهای مختلف یادگیری احترام گذاشت.
با این نظریه معلمان میتوانند سبکهای مختلف یادگیری در دانش آموزان خود شناسایی کنند و طرح درس با استفاده از هوش گاردنر بنویسید و تدریس خود را با توجه به گوناگونی سبکهای یادگیری طرح کنند.
معلم و خانوادهها نباید بر یک یا چند ماده درسی خاصی تاکید بیشتری داشته باشند و چنین وانمود کنند که برخی از مواد درسی از اهمیت کمتری برخور دارند. بلکه باید به همه مواد درسی توجه داشته باشند.
زیرا هر کدام از مواد درسی برای پرورش یک یا چند هوش در برنامه درسی دانش آموزان قرار داده شدهاند.
طرح درس با استفاده هوش گاردنر
هوش و نوع آن تاثیر به سزایی در یادگیری با معنا دارد.
پس لازم است معلمان تدریس خود را بر اساس هوشهای متعدد تدوین کنند.
در ادامه از کتاب روشها فنون تدریس (دکتر عباس خورشیدی ) نمونه طرح درس با استفاده از هوش گاردنر را برای شما نوشتهام.
به عنوان مثال؛ فرض کنید معلم کلاس چهارم ابتدایی درس زمین لرزه (زلزله)، کتاب اجتماعی را با استفاده از هوش هشت گانه میخواهد تدریس کند.
هوش کلامی: برای تدریس به کمک این هوش از دانش آموزان می خواهد تا دانستههای خود را به صورت شفاهی در خصوص زلزله بیان کنند و معلم از طریق سخنرانی برای دانش آموزان زلزله را تشریح میکند.
هوش موسیقیایی: برای تدریس از طریق این هوش بایستی درس زلزله را با آهنگ و شعر(تدریس شاداب) برای دانش آموزان تدریس نماید.
هوش بدنی (جسمانی) : برای تدریس به کمک این هوش بایستی زلزله را به کمک حرکات، به دانش آموزان آموزش دهند.
هوش برون فردی : برای تدریس از طریق این هوش در مورد زلزله در کلاس به صورت گروهی تدریس و بحث میکند.
هوش درون فردی : برای تدریس از طریق این هوش از دانش آموزان میخواهد به صورت انفرادی در خصوص زلزله تفکر نمایند.
هوش طبیعت گرایانه: برای تدریس از طریق این هوش از فراگیران میخواهیم قالب فردی و گروهی به شناخت و بررسی نظامهای ساخت بشر و پدیدههای طبیعی بپردازند و چگونگی ارتباط این دو با پیدایش زلزله را تشخیص دهند.
پیشنهادات
برای کاربرد هوش های چندگانه در مدرسه و به طور کلی کاربرد هوش های چندگانه گاردنر در آموزش و پرورش بهتر است چند نکتهی کلیدی را بدانید.
یکی از راههای پرورش هوش چندگانه، ارائه تکالیف متناسب با تواناییهای دانش آموزان است.
تکلیف به فعالیتهایی اطلاق میشود که دانش آموزان در خانه، کلاس درس، آزمایشگاه، کارگاه و حیاط مدرسه انجام میدهند.
تکلیف باید دانش آموزان را به تفکر وادارد، حس کنجکاوی آنها را برانگیزد، متناسب با تواناییهای آنها باشد، موجب خستگیشان نشود، متنوع باشد و در هر بار ارائه، تازگی داشته باشد.
ارائه تکالیف بر اساس هوش های چندگانه تنوع و تازگی را به ارمغان میآورد و یادگیری را برای دانش آموزان لذت بخش میکند.
ابتدا به روشهای متفاوت، از جمله بررسی پرونده دانش آموزان، مشاهده رفتار آنان در کلاس، مصاحبه و تعامل و گفتگو آنها را بشناسید و به علاقهها و تواناییهای آنها پی ببرید.
وقتی به دانش آموزان تکلیف میدهید، آنها راهنمایی کنید تا بر اساس تعدادی از انواع هوش یا حتی 8 نوع هوش، تکلیف خود را انجام دهند.
سعی کنید تکالیف گاهی گروهی و گاهی هم عمومی و فردی باشند.
کتاب هوش های چندگانه در کلاس درس
برای دانستن اطلاعات بیشتر راجع به کاربرد هوش های چندگانه در مدرسه و داشتن تدریس بهتر کتابی در این زمینه نوشته شده است که در ادامه به معرفی آن میپردازم.
کتابی که میخواهم معرفی کنم، کتاب کاربرد هوشهای چند گانه در کلاس درس، نوشتهی آقای محرم زاده است.
کتاب هوش های چندگانه در کلاس درس در دوازده فصل نوشته شده است که هرآن چه را دربارهی هوش چندگانه گاردنر و نحوه ی تدریس با استفاده از هوش چندگانه را به طور کامل توضیح دادهاند.
شما برای دانلود کتاب هوش های چندگانه در کلاس درس میتوانید به اپلیکیشن طاقچه مراجعه کنید.
مقدمهی کتاب را مطالعه کنید و در صورت نیاز آن را خرایداری کنید.
آنچه که به شما در تدریس بهتر کمک میکند:
به عنوان یک معلم قبل از طرح درس با استفاده از هوش گاردنر، بهتر است بدانید خودتان دارای چه نوع هوشی هستید.
شما را دعوت میکنم تست هوش گاردنر را انجام بدهید.
همانطور که در این مطلب هم به آن اشاره شد، دیگر تنها فاکتور برای اندازهگیری هوش IQ نیست و امروزه میدانیم که هوشهای متنوعی وجود دارند که میتوانند به اندازه ضریب هوشی یا IQ در موفقیت هر شخص تاثیر گذار باشند. لذا به شما پیشنهاد میکنیم اگر با هوش هیجانی و راههای تقویت آن آشنا نیستید مطلب زیر را حتماً بخوانید.
همچنین در این مطلب نیز به اهمییت و کاربرد هوش هیجانی در زندگی روزمره پرداختهایم که میتوانید با مطالعه آن از اهمییت این هوش در زندگی خود مطلع شوید.
تست هوش هیجانی که در مطلب زیر برای شما تهیه نمودهایم، میتواند به کمک شما بیاید تا درک بهتری نسبت به خود پیدا کنید و با استفاده از نقات قوتی که دارید بیشترین بازدهی را در زندگی و عملکردتان داشته باشید.
شما معلم عزیز ممکن است به دنبال شغل دوم، در کنار شغل مقدس معلمیتان باشید که در این صورت شما را دعوت میکنم که مطلب زیر را بخوانید.
سوالات متداول:
هوش های چندگانه در تدریس میتوانند ارزش بسیار زیادی داشته باشند. به گونهای که معلم از عدم یادگیری برخی از دانشآموزان عصبانی یا افسرده نمیشود. و میتواند به هر دانش آموز با توجه به هوشی که دارد در یادگیری و انتقال مفاهیم کمک نماید.
به کمک این نظریه و مفهوم هوش میتوانید روشهای مختلفی را برای انتقال مفاهیم به دانشآموزان طراحی کنید. همانطور که در بخش طرح درس روشهای مختلفی برای آموزش درس زمین لرزه ارائه شده است.
خیلی ممنون که تا این جای مطلب همراه ما بودید.
خوش حال میشوم نظرتان را راجع به هوش های چندگانه بدانم و این که به ما بگویید شما چه نوع هوشی دارید؟
سلام . می خواستم تشکر کنم از مطالب خوبتون و از همه مهمتر این که این مطالب و با ذکر نمونه یا اشخاص ایرانی کاملتر کردید که برای من نشانه این بود که واقعا برای تولید محتوا تون زمان گذاشتید.